Authenticiteit is een zeepje dat steeds uit je handen glipt
‘Lieve volgers, dit jaar zal ik geen stories over mooie reizen en spannende feestjes meer posten’, schreef een knappe vrouw, een soort influencer, die ik op Instagram volg. ‘Ik merkte dat ik neerslachtig werd als ik door mijn insta scrollde, omdat iedereen 24/7 gelukkig lijkt. Daar wil ik niet meer aan meedoen. Dit jaar wil ik meer mezelf zijn. De afgelopen tijd hebben jullie al kunnen merken dat ik meer post over dingen die belangrijk voor me zijn: vrienden, familie, avondjes thuis.’
Het grappige is dat ik die foto’s inderdaad voorbij had zien komen, maar dat ik helemaal geen verschil had gezien. Ja, ze toonden intiemere situaties dan voorheen, maar de beelden waren nog steeds jaloersmakend: een zwart-wit portret van een zwangere (halfnaakte) modellenvriendin, een perfect uitgelichte foto van een boswandeling met haar ongelooflijk knappe vriend, een plaatje van een familiediner dat rechtstreeks uit een Italiaanse film leek te komen. Zelfs op de nonchalante selfie van een make-uploos avondje op de bank was ze prachtig – iedereen weet dat joggingbroeken stiekem heel sexy zijn.
Ik wil deze Instragrammer helemaal niet belachelijk maken – haar streven is mooi en begrijpelijk. Maar de uitwerking toont aan dat het bijna onmogelijk is om oprecht te zijn op sociale media, en misschien wel überhaupt in onze gemediatiseerde samenleving.
Het kapitalisme gunt ons namelijk geen rust, zelfs niet tijdens onze meest intieme momenten; we moeten blijven consumeren. Hoe meer we door social media scrollen, hoe meer advertenties er verkocht kunnen worden, en misschien kopen we zelf ook nog iets wat we niet nodig hebben. (Zoals de hippe rugzak met usb-poort waarvan ik laatst opeens zeker wist dat ik hem moést hebben en waar ik uren van wakker lag.) De posts daartussendoor, van ons allemaal, zijn ook advertenties – voor het sociale medium zelf. Ze moeten dus wel aantrekkelijk zijn, of ironisch-aantrekkelijk, zelfs als het over intimiteit gaat, en daarmee verliezen ze onvermijdelijk authenticiteit. Bijna niemand kan daaraan ontsnappen. Oprechtheid is als een zeepje dat steeds uit je handen glipt als je het probeert te grijpen.
Want er is nog iets wat het kapitalisme briljant doet: zodra iets ertegenin gaat, wordt het al snel in het systeem opgeslokt. Wil je minder op social media zitten? Koop dan deze concentratie-app. Verlang je naar eerlijkheid over carrièrefouten? Kom naar onze faalavond en leer hoe het wél moet. Burn-out? Met deze mindfulness-cursus ben je er zo weer bovenop. Je moet blijven meedoen.
Daarom ben ik ook sceptisch over veel goede voornemens, hoe goedbedoeld ze ook zijn. In eerste instantie gaat het vaak over heel persoonlijke zaken – lichamelijke conditie, mentale rust, routine, liefde – maar als je even doorvraagt staat het dan toch weer in dienst van het optimaliseren van de productiviteit, de koopkracht en het persoonlijke ‘systeem’. Het blijft bij kleine correcties, maar de ware reden voor de uitputting, voor het eeuwig knagende gevoel dat het niet genoeg is – die blijft steeds nét buiten ons bereik.