Een ronde langs de opvallendste zondaars van de laatste tijd

Acedia | Luiheid

ING

Zoals acteurs genomineerd kunnen worden voor meer dan één Oscar, zo kunnen zondaars ­nominaties in de wacht slepen voor meer dan één hoofdzonde. Dat ING dit jaar in de prijzen zou vallen, werd voorspeld vanaf het moment dat de bank de 50 procent loonsverhoging voor topman Ralph Hamers wereldkundig maakte. De ING-top werden goede kansen toegedicht in de categorie Avaritia (hebzucht). Ook voor Invidia (afgunst) leek de bank prima kaarten te hebben. In haar communicatie met de buitenwereld maakte de leiding nauwelijks een geheim van een zekere afgunst op beloningen in het buitenland. In bijeenkomsten die een soort groepstherapie moeten zijn geweest, gaven ING-commissarissen zelfs blijk van schaamtegevoelens over een topman met een jaarsalaris van nog geen 2 miljoen.

Om te begrijpen waarom de bank uiteindelijk is bekroond in de categorie Acedia, is nadere definitie van deze hoofdzonde vereist. Acedia in de klassieke zin behelst de weigering tot inspanning. Luiheid, ingesleten gewoonten, gemakzucht en onverschilligheid komen allemaal onder de Acedia-paraplu samen. Zondaars in deze categorie hebben als het ware een laag spek om hun inschattingsvermogen zitten. Zo kunnen zij alsmaar doorgaan met hetzelfde gedrag, ongeacht de omstandigheden, ook als zij allang beter hadden kunnen weten.

De Hoofdzonde-jury bekroont de ING-top dit jaar voor een gebrek aan inspanning om voeling te krijgen met het maatschappelijk klimaat. Dankzij dat verzuim lukte het de bank ook in 2018 de weerzin te trotseren van sukkelige belastingbetalers tegen excessieve salarissen in een sector die met belastinggeld is gered. Wie tien jaar na het begin van de financiële crisis in zo’n houding volhardt, mag met recht worden geprezen voor ‘vet op de voelsprieten’. Op klassieke Acedia-prenten zien we vaak ezels, maar deze dieren begaan nooit tweemaal dezelfde fout. In 2011 gaf toenmalig ING-topman Jan Hommen, na maatschappelijke ophef over zijn al te hoge bonus, toe een inschattingsfout te hebben gemaakt. Zeven jaar later bekende president-commissaris Jeroen van der Veer precies zo’n inschattingsfout. 

Avaritia | Hebzucht

Wesley en Yolanthe Sneijder

Wesley Sneijder: ‘Moet je kijken Yolanthe! Dit gaf die ­bezwete Nepalese post­jongen net af aan het gouden hek van ons woestijnpaleis: een pakje met de Avaritia-trofee van de Volkskrant.’

Yolanthe Sneijder-Cabau: ‘Wat ziet dat ding er goedkoop uit zeg… Typisch een onderscheiding van een krant uit een calvinistisch land. Hadden ze geen geld voor iets duurs dat een beetje glinstert?’

Wesley: ‘Het is daar Qatar niet hè, met mooie shoppingmalls vol dure glinsterdingen. In Nederland gaan ze bij een beetje extravanganza al steigeren. Ik heb Ralph Hamers van ING nog geappt: bevrijd je van calvinistische vingertjes en kom naar de Perzische Golf. Ik verdien hier nu 3,75 miljoen in anderhalf jaar tijd, en daar komen nog bonussen bij.’

Yolanthe: ‘Zo mooi zoals jij onze verhuizing naar Qatar toelichtte: ‘Ik zou liegen als ik zei dat ik niet naar het geld heb gekeken.’’

Wesley: ‘Ik ga niet liegen. Waarom gaan mensen ánders naar Qatar of ­Dubai of nog zo’n hete zandbak aan de Perzische Golf? Je hebt er die beweren dat ze voor het fijne klimaat komen. Kom nou… de helft van het jaar 40 graden! Je hebt er ook die de fijne internationale sfeer aanvoeren. Dan moet je een blinde vlek hebben voor moderne slavernij. Heb je dat ommuurde kamp gezien waar al die Nepalese bouwvakkers slapen? Gisterochtend passeerde ik in de Ferrari trouwens zo’n stadion dat ze voor het WK 2022 bouwen. Daar liggen die Nepalezen gewoon op de grond.’

Yolanthe: ‘Gisterochtend was ik in de boutique van Diane von Fürstenberg in de Lagoona Mall. Ik bedacht toen wel dat deze woestijn eigenlijk mega-ongeschikt is voor voetbal. Toch is het Qatar gelukt dat WK 2022 binnen te halen. Het moet haast wel dat je bij de Fifa mensen hebt die voor geld tot alles bereid zijn.’

Wesley: ‘Niet alleen bij de Fifa hoor… Geef jij die Hebzucht-trofee even een mooi plekje. Dan gaan we schaatsen in die mall met die grote ijsbaan. Leve de airco!’

Invidia | Afgunst

Halbe Zijlstra 

Door de eeuwen heen hebben mensen zich afgevraagd waarom paus Gregorius I bij het opstellen van zijn canon van hoofdzonden geen plekje inruimde voor leugenachtigheid. Een mogelijk antwoord is dat liegen doorgaans geen ‘oorzaak-zonde’ maar een ‘gevolg-zonde’ is. Oplichters kunnen liegen uit hebzucht, echtbrekers uit wellust. Een hoofdzonde die opvallend vaak in het spel is als er leugentjes worden gebezigd, heet Invidia. Als 6-jarige jongetjes een vriendje horen vertellen over een ­bezoek aan een spookhuis voor grote kinderen, verklaren veel van die jonge­tjes dat zij daar óók waren. Vervang dat spookhuis door Poetins datsja (wel­beschouwd ook een horrorattractie), de grote kinderen door de machtigen der aarde en het vriendje door Jeroen van der Veer en we zien een politicus die zó graag in die datsja had gezeten dat hij daar op gegeven moment ook zát.

Zoals zoveel anderen was Halbe Zijlstra zich na een tijdje nauwelijks meer van een leugentje bewust. Echter: het oorspronkelijke euvel was een gebrekkig bewustzijn van jaloezie. Afgunst is een van de meest voorkomende emoties. ­Afgunst is óók een maatschappelijk ­taboe. Mensen zeggen veel vaker ‘ik ben niet jaloers’ dan ‘ik ben niet gulzig’. Vele soorten hulpverleners leren ons dat we er goed aan doen onze jaloezie in een vroeg stadium te onderkennen – de meeste vormen van jaloezie laten zich dan nog makkelijk doorprikken, ­ontmaskeren of onklaar maken. Doen we dat niet, dan gaat de jaloezie óns controleren in plaats van wij de jaloezie: we gaan in ons curriculum al te erg lijken op de mensen op wie we jaloers zijn, we worden it-medewerkers van Shell die hun topman vergezellen naar het buitenverblijf van de leider van Rusland.

Ira | Woede

Donald J. Trump en Kim Jong-un 

Voor vrede heb je twee partijen nodig, voor woede, hoogop­lopende ruzies en oorlogen doorgaans net zo goed. De ­Nobelprijs voor de Vrede werd door de jaren heen meerdere malen uitgereikt aan twee mensen die kloven wisten te overbruggen. In 1973 ging die naar Le Duc Tho en Henry Kissinger voor hun ­gezamenlijke inspanningen de Vietnam-oorlog te beëindigen, in 1993 naar Nelson Mandela en Frederik de Klerk voor het opheffen van de apartheid in Zuid-Afrika. Je mag nooit uitsluiten dat ­Donald J. Trump en Kim Jong-un die hoogste vredesprijs ook nog eens samen mogen ophalen. Vóór het zover is, worden ze eerst gezamenlijk bekroond voor hun verdiensten voor de woede. In haar rapport inzake ongecontroleerde toorn (Ira) prijst de Hoofdzonde-jury het gedrag van deze staatsmannen als taboedoorbrekend. Zij toonden de wereld dat geen enkele functie of verantwoordelijkheid ons ervan hoeft te weerhouden ondoordacht om ons heen te slaan. De jury zag bij hen ‘woede zoals woede moet zijn’: ongeremd, impulsief en laag-bij-de-gronds. Woede, vindt de jury, moet rechtstreeks van de koe komen: anders wordt die woede gepasteuriseerd en kun je aanvaringen en eventuele nucleaire represailles wel vergeten.

Mensen die erin slagen hun woede ongeremd te uiten, durven zonder voorbehoud aan te kondigen de ander te gaan vernietigen. Zij zijn genereus met typeringen als ‘schurk’, ‘gangster’ en ­‘raketman’. Ze hebben ook de moed hard op de man te spelen en andermans uiterlijk niet te sparen. Als ze ‘oud en seniel’ worden genoemd, slaan ze terug door hun tegenstander ‘klein en dik’ te noemen. Belangrijk: ze durven ook het formaat en de functionaliteit van hun geslachtsdeel, pardon, hun nucleaire knop, onderdeel te maken van hun idealen. Zoals de president van de VS het zo fraai twitterde: ‘It is a much bigger & more powerful one than his, and my Button works!’ De Woede-jury heeft ook dit jaar weer een speciaal bedankje voor Twitter voor het faciliteren en mogelijk maken van mooie publieke toorn.

Superbia | Hoogmoed

Mark Zuckerberg

Zijn beide wassen vleugels hadden de schitterende vorm van de letter F, ver beneden zag hij de oceaan, alsof hij had uitgezoomd op Google Earth. Nu hij zo dicht bij de zon vloog had Mark Zuckerberg het zelfs in zijn T-shirt warm gekregen. Hij zweefde nu hoog genoeg om de zon te vragen een Facebookvriend te worden. Zou de zon eenmaal óók op Facebook zitten, dan controleerde de god van Facebook niet alleen het leven op aarde maar in het hele zonnestelsel.

De uitnodiging was nog niet verstuurd of de zon wees die af. ‘Facebookvrienden zijn geen echte vrienden en ik ga mijn tijd niet verdoen met pianospelende katten!’ Zuckerberg gnuifde. Zo makkelijk liet de god van Facebook zich niet afschepen. ‘Wil je dan geen speciaal nieuws over dingen die jou het meest interesseren, zon? Wil je geen informatie die precies bij jou past?’

De zon stuurde hem nu een heel boze smiley – of was het een selfie van een heel boze zon? ‘Jij bent een ijdele hoogmoedige nerd, Zuckerberg! Als ik me door jou laat informeren, stem ik straks ook Trump. Jij ziet jezelf als de god der data die de wereld bestiert. Voorlopig heb je bereikt dat het woord ‘vriend’ niets meer betekent, dat echt nieuws het aflegt tegen nepnieuws en pingpongende duiven, dat de Britten de EU verlaten en Trump in het Witte Huis zit. Die Facebookutopie van jou verkeert helemaal in haar tegendeel. Maar mijn data verkoop je niet aan Cambridge Analytica!’

Zuckerberg veegde het zweet van zijn voorhoofd. De zon mocht branden, hij had de gegevens van twee miljard Facebookgebruikers – dus wie was hier de baas? Zijn wassen vleugels begonnen te smelten. Even vreesde hij als de mytho­logische Icarus in zee te zullen storten. Hij stelde zichzelf gerust met de woorden die hij ook sprak toen ze hem Trumps overwinning in de schoenen schoven: ‘A pretty crazy idea.’ De zon was intussen gaan twitteren: een boze selfie vergezelde de hashtag DeleteFacebook.

Gula | Gulzigheid

Marianne Zwagerman

Hoe kan dát nou? Je durft als een van de weinige media­persoonlijkheden te ageren ­tegen dikke mensen en de overlast die ze de samenleving bezorgen – en dan bezorgt PostNL bij jou de gouden Gula-trofee voor gulzigheid en onmatigheid. Snel twitter je een reactie: ‘Linkse policor Hoofdzonde-jury even dom als dikkerds.’ Je verwijst naar eerdere tweets die je verstuurde. Een heel bekende: ‘Ik heb gewoon een hekel aan dikke mensen.’ In een andere tweet die de aandacht trok, zat een foto van twee moddervette genderneutrale wezens op een lgtb-­parade: ‘Train anders eerst ff 50 kilo weg, zie je vanzelf weer of je een jongetje of een meisje bent # genderneutraal.’ Zou de jury zijn ontgaan dat jij nou juist vindt dat mensen naar de sportschool moeten in plaats van zich vol te vreten?

Of zou de jury jou toch nog te dik vinden? Kan niet. Je hebt nota bene in de Volkskrant verteld dat je BMI – oftewel je Body Mass Index – dik in orde is. ‘Ik ben niet slank, maar ik heb een gewicht dat bij mijn lichaamsbouw past.’ Pas dan zie je dat er een juryrapport bij de gouden Gula-beker zit. De Hoofdzonde-jury verklaart daarin inzake gulzigheid meerdere indexen te hanteren: behalve de Body Mass Index ook de Brein Meningen Index. Daarin beoordeelt de jury of er voldoende over meningen is nagedacht en of er matigheid wordt betracht in het uiten ervan. Als mensen aan één stuk door onbehouwen meningen de wereld in slingeren, stelt de jury, dan zijn ze net zo verzot op aandacht, opschudding en schijnwerpers als dikkerds op taartjes. Of je nou een muts, een transseksueel, een klimaatactivist, een dikkerd of een vluchteling bent – iedereen kan worden gebruikt om de gulzigheid van mensen met een verstoorde Brein Meningen Index te bevredigen. Op een tegeltje bij de Gula-beker staat het zo: ­‘Ieder pondje komt door het mondje, ­iedere mening komt uit het mondje.’

Luxuria | Wellust

Harvey Weinstein namens #MeToo 

Als er op één zondig terrein sinds de vorige Paaskrant veel is gebeurd, dan dat van de Luxuria, de wereld van lust en onkuisheid, door Wikipedia fraai gedefinieerd als ‘ongewenst derivaat voortkomend uit de voortplantingsdrift’. In andere jaren dat de jury speurde naar kandidaten voor de Lust-Oscar, moest zij het vaak doen met verhalen, hints en geruchten. Het is een eufemisme dat #MeToo de ­wereld van de Luxuria heeft veranderd. In amper een half jaar is een formidabele hoeveelheid kennis over grensoverschrijdend seksueel gedrag openbaar geworden. Tot 2017 moest de jury bij deze hoofdzonde zoeken en gissen, in 2018 kon zij putten uit een database.

Een nadeel van zo’n fors gegevens­bestand is dat de winnaar zich niet eenvoudig laat aanwijzen. Want wie heeft die Lust-Oscar uiteindelijk het meest verdiend? De man wiens presidentschap als de heimelijke katalysator van de #MeToo-beweging wordt beschouwd, Donald J. Trump? De acteur die door #MeToo uit House of Cards werd ver­stoten, Kevin Spacey? De spirituele ver­tegenwoordiger van het grensoverschrijdende gedrag, de Tibetaanse lama ­Sogyal Rinpoche, die onderwees dat lust illusoir is? Moest de jury juist dicht bij huis blijven, de schijnwerpers richten op een inheemse crimescene als de Amsterdamse theaterschool en Jappe Claes of Ruut Weissman bekronen?

Uiteindelijk werd gekozen voor het criterium ‘er kan er maar één de verpersoonlijking zijn’.

Elk land heeft zijn eigen gevallen mannen, één man vindt Google het vaakst bij de zoekopdracht ‘#MeToo’. Deze hashtag werd in recordtempo een begrip nadat een dozijn vrouwen in oktober in The New York Times de stilte over het grensoverschrijdende gedrag van deze man had verbroken. In december sierden deze stiltebrekers de cover van Time, dat #MeToo uitriep tot Persoon van het Jaar 2017. Daarvoor was al naar buiten gekomen dat deze man 91 mensen liet schaduwen die belastende feiten over hem naar buiten konden brengen. In 1998 zwaaide hij met de Beste Film-Oscar voor Shakespeare in Love. In 2018 wint producent Harvey Weinstein de eerste Luxuria-Oscar van het #MeToo-tijdperk.