Landbouwminister Schouten bracht meer fosfaatrechten in omloop dan van Brussel mag, terughalen zorgt voor problemen

Het in januari ingevoerde fosfaatsysteem is bedoeld om de mestproductie van de 18 duizend Nederlandse melkveehouders onder controle te houden, maar de minister deelde abusievelijk ook rechten uit aan ruim vierduizend vleesboeren. Het ministerie heeft de fout naar eigen zeggen na een paar weken zelf bekendgemaakt in Brussel.

Het terugvorderen van het teveel aan rechten, waar de minister in maart mee begon, leidt tot problemen. Veel vleesboeren hebben hun rechten al doorverkocht. Zij wisten immers wél dat hun vleeskoeien buiten het fosfaatsysteem vielen en ze de rechten dus niet nodig hadden. Melkveehouders die de rechten kochten hebben nu een probleem, omdat zij hun veestapel hebben uitgebreid met een recht dat niet in omloop had mogen zijn. Het ministerie kon vrijdag niet direct zeggen om hoeveel rechten het gaat en hoe zij omgaan met melkveehouders die nu te veel dieren hebben.

Het Nederlandse mestdossier ligt erg gevoelig in de EU, maar ook in eigen land. Eind vorig jaar kwam de grootschalige mestfraude hier aan het licht. Dit gebeurde nadat Nederland twee jaar lang de fosfaatnormen van Brussel had overschreden. Het bracht de Europese uitzonderingspositie in gevaar, de derogatie die voorschrijft dat Nederlandse boeren meer mest mogen uitrijden over hun land dan Europese collega’s. Het fosfaatrechtensysteem, dat gepaard ging met een verkleining van de veestapel met 8,3 procent, moest ertoe leiden dat de Nederlandse boeren net als in 2017 netjes onder het plafond zouden blijven. 

Boeren in de knel

Zo’n 800 boeren zijn door het fosfaatsysteem in grote problemen gekomen. Veel hadden medio 2015 nieuwe stallen in aanbouw, maar mogen die nu niet volzetten. De overheid had namelijk als peildatum voor de verdeling van fosfaatrechten het aantal dieren dat een boer had op 2 juli 2015, toen de knelgevallen hun stallen nog niet af hadden. Met half lege stallen kunnen ze nu hun investering niet terugverdienen.

Schouten is al lange tijd met deze groep in gesprek, maar zei in juni al in de Tweede Kamer dat ze niets voor ze kan doen. Een woordvoerder benadrukt dat het teveel aan uitgegeven rechten niet de reden is dat de knelgevallen geen hulp krijgen, zoals het AD schrijft. 

Met name een kleine groep biologische boeren is teleurgesteld in de minister, omdat zij grondgebonden werken en dus niet meer mest produceren dan ze op hun eigen land kwijt kunnen. Zij leveren met andere woorden geen bijdrage aan het mestoverschot. Maar ook voor deze groep komt in januari 2019 de keiharde afrekening. Dan wordt gekeken of boeren voor ieder dier genoeg rechten hebben. Zo niet, dan wacht een boete van duizenden euro’s.

De Friese biologische boer Gerben Engwerda uit Tytsjerk wacht zo’n boete, wat vermoedelijk zijn faillissement betekent. Noodgedwongen kocht hij zonder de voor hem dure fosfaatrechten toch meer dieren, want de extra melk heeft hij nodig om zijn lening voor de nieuwe stal te betalen. Engwerda hoopt op een laatste redmiddel en noemt het triest dat de toekomstgerichte, duurzame boeren als hijzelf eronderdoor gaan. ‘We doen juist waar de overheid naar toe wil’, zegt hij met een verwijzing naar de kringlooplandbouw die minister Schouten voor ogen heeft.