Geen doorbraak in pensioenoverleg na nacht doorhalen: over deze drie zaken wordt nog onderhandeld
Een marathonsessie heeft geen doorbraak opgeleverd in het pensioenoverleg. Onderhandelaars staakten hun overleg vrijdagochtend om 05.45 uur. De komende dagen praten kabinet, vakbeweging en werkgevers verder.
Donderdag startte het overleg laat in de avond op het ministerie van Sociale Zaken. Premier Mark Rutte en minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken schoven aan namens het kabinet naast werkgeversvoorzitter Hans de Boer en Han Busker namens de vakbeweging met hun deskundigen. Na 8,5 uur nachtelijk praten werd vrijdagochtend vroeg duidelijk dat de marathonsessie geen doorbraak heeft opgeleverd.
‘We zijn echt tot het gaatje gegaan', zei Rutte na afloop. ‘Iedereen gaat dat eens even op zich laten inwerken. Dan gaan we het begin volgende week of in de loop van volgende week weer oppakken.’ Rutte, die sinds deze week zelf aanschuift in de hoop een doorbraak te forceren, zei niet teleurgesteld te zijn. ‘Er is vreselijk hard gewerkt.' Hij wilde niet ingaan op eventuele pijnpunten.
Het overleg draait om een hervorming van het pensioenstelsel. Over de hoofdlijnen zijn onderhandelaars het wel eens. Nu gaat het om een reeks technische details en om aanvullende maatregelen.
Over deze drie zaken wordt nog stevig onderhandeld:
1.Pensioen voor zzp’ers
Zo wil de vakbeweging dat ook voor sommige zelfstandigen (zzp’ers) pensioenopbouw wordt geregeld. Het gaat om zzp’ers die door bedrijven worden ingehuurd voor steeds dezelfde klus zoals thuiszorgmedewerkers en postbezorgers. De vakbeweging wordt in deze eis gesteund door de linkse oppositie. Werkgevers van hun kant zien dit als een beperking van het ondernemerschap waarvoor zelfstandigen hebben gekozen. Zij weten zich gesteund door de VVD.
De linkse oppositiepartijen - GroenLinks, SP, PvdA - zitten weliswaar niet aan tafel, maar het kabinet en de vakbeweging hechten aan hun steun. De FNV wil geen akkoord sluiten zonder ‘linkse’ rugdekking. Het kabinet wil graag brede steun in het parlement voor de hervorming van het pensioensysteem.
Pensioen voor zzp’ers is een cruciale voorwaarde voor de vakbeweging en de linkse partijen. Zij hopen te bereiken dat zelfstandigen die structureel door bedrijven worden ingehuurd, maar nu te weinig verdienen om voor de oude dag te sparen, hierdoor wel pensioen opbouwen. Ook hopen zij zo het draagvlak voor pensioenfondsen te verbreden met nieuwe deelnemers.
Politiek ligt dit uiterst gevoelig. Werkgevers, VVD en in mindere mate D66 zien zzp’ers als ondernemers die hun eigen zaakjes kunnen regelen. De linkse partijen, maar ook het CDA en de ChristenUnie, hebben vooral oog voor zelfstandigen die hun eigen zaakjes niet kunnen regelen omdat zij daarvoor te lage tarieven betaald krijgen. Denk aan de thuiszorgmedewerker, de eindredacteur en de postbezorger.
De vakbeweging wil, gesteund door SP, GroenLinks en PvdA, van het kabinet de toezegging dat werkgevers verplicht worden voor hen pensioenpremie af te dragen. Nu zijn zzp’ers veel goedkoper dan werknemers. Dat kostenverschil zou verkleind worden als bedrijven pensioenpremie afdragen voor zzp’ers. Het voorstel geldt niet voor degenen die als zelfstandigen voor particulieren werken, zoals de tandarts of de loodgieter die de kraan komt repareren.
2.AOW-leeftijd langzamer omhoog
Naast het pensioenvoorstel vragen vakbeweging, werkgevers en ‘links’ een tragere verhoging van de AOW-leeftijd. Volgens het huidige schema, zoals in de wet vastgelegd, komt die in 2021 op 67 jaar en stijgt daarna door naar 67 jaar en drie maanden in 2022. In 2023 en 2024 gaat de AOW-leeftijd niet omhoog. Het kabinet wil de verhoging naar 67 jaar uitstellen naar 2023, de vakbeweging wil uitstel tot 2025. Een compromis, 67 jaar in 2024, ligt voor de hand.
De langzamere verhoging van de AOW kost de schatkist veel geld, omdat de ouderdomsuitkering dan aan duizenden ouderen eerder wordt uitbetaald. Het kabinet wil deze tegenvaller verhalen op de begroting van Sociale Zaken. Dat verwerpen de sociale partners. De vakbeweging voorziet dat dit ten koste gaat van de sociale zekerheid, werkgevers vrezen lastenverzwaringen. Samen willen zij dat minister Hoekstra van Financiën deze rekening betaalt.
De vakbeweging wil ook dat de koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting van 65-plussers wordt losgelaten. Die koppeling houdt in dat de AOW-leeftijd een jaar omhoog gaat als de levensverwachting van 65-plussers een jaar stijgt. Stijgt de levensverwachting een jaar, dan kan de AOW-leeftijd een halfjaar omhoog, stelt de vakbeweging voor. Dit zou op lange termijn 5 miljard euro kosten. Dat stuit op een veto van het kabinet. Een ‘driekwart-koppeling’ zou mogelijk wel bespreekbaar zijn. Dan leidt een jaar hogere levensverwachting tot een negen maanden hogere AOW-leeftijd. De NOS meldt dat het kabinet bereid is de koppeling aan de levensverwachting te versoepelen.
3.Boete vroegpensioen van tafel
Samen willen vakbeweging en werkgevers dat de boete op vroegpensioenregelingen verdwijnt. Nu moeten werkgevers, als een werknemer met een gouden handdruk vervroegd met pensioen gaat, ook nog eens de helft van dat bedrag aan de schatkist betalen.
De onderhandelingen over een nieuw stelsel spitsen zich toe op twee belangrijke vernieuwingen. Ten eerste een nieuw ‘reëel pensioencontract’ waarbij de uitkering sterker afhankelijk wordt van de financiën van het fonds. Nu is er nog een vaste koppeling aan het eerder verdiende salaris. In het nieuwe stelsel wordt de uitkering flexibel, lager als het fonds er slecht voorstaat en hoger als het fonds er goed voorstaat.
Ten tweede komt de premie van de werknemer voortaan direct ten goede aan de premiebetaler en niet, zoals nu nog, aan de collectieve pot. Die tweede vernieuwing is een dure kwestie omdat de huidige ‘subsidie’ van jongeren aan ouderen binnen de fondsen wegvalt. Omdat 45-plussers het dan plotseling zonder die subsidie moeten doen, dienen zij schadeloos te worden gesteld. Dat kost vele miljarden en kan leiden tot hogere pensioenpremies.
Het kabinet praat hierover met vakbeweging en werkgevers omdat zij de pensioenfondsen besturen. De politiek stelt de regels voor pensioenfondsen vast, de private pensioenfondsen regelen oudedagsvoorziening als aanvulling op de ouderdomsuitkering AOW.
De pensioenfondsen staan er echter slecht voor. Door strikte regels dreigt in 2020 massale korting of jarenlange bevriezing van pensioenen. Dat treft dan miljoenen ouderen die maandelijks pensioen ontvangen en werknemers die voor pensioen sparen. Door nu afspraken te maken over een nieuw ‘pensioencontract’, kan dat voorkomen worden.
De fondsen staan er onder meer slecht voor omdat de rente laag is. De rente is cruciaal bij het berekenen van de vermogenspositie: is er genoeg geld in kas om de pensioenen die aan ouderen en aan werknemers zijn toegezegd, uit te betalen ? Een ‘commissie parameters’ bepaalt eens in de vijf jaar randvoorwaarden voor deze ‘rekenrente’ en andere gegevens waarmee de fondsen moeten rekenen. In 2009 en 2014 was er al zo’n commissie, volgend jaar opnieuw. Vakbeweging en werkgevers willen dat de commissie de opdracht krijgt te kijken naar iets ruimere formulering van de voorwaarden waarmee de fondsen moeten rekenen.
Kabinet haalt AOW-taboe van tafel: pensioenleeftijd kan minder snel stijgen
In ruil voor modernisering van het pensioenstelsel is het kabinet bereid om de AOW-leeftijd minder snel te verhogen dan gepland. De pensioenleeftijd van 67 jaar wordt dan niet in 2021 maar waarschijnlijk pas vier jaar later bereikt. Met die tegemoetkoming ter waarde van 500 miljoen euro, hoopt het kabinet met name de vakbeweging FNV over de streep te trekken.
Pensioen voor zelfstandigen is op het laatst een cruciaal struikelblok geworden in de onderhandelingen over een nieuw pensioenstelsel. De vakbeweging wil dat bedrijven die zzp’ers inhuren voor klussen, voor hen pensioenpremie betalen. Werkgevers zijn hier faliekant op tegen.
Het kabinet is bereid de boete op vroegpensioen aan te passen. De boete die werkgevers krijgen als zij een werknemer kort voor het pensioen een gouden handdruk geven, kan veel lager worden.