Direct naar artikelinhoud
InterviewBurnpits

Honderden veteranen met gezondheidsklachten door ‘burnpits’ kloppen aan bij speciaal meldpunt

500 militaire veteranen hebben van zich laten horen bij het meldpunt burnpits. Door de giftige gassen die bij burnpits vrijkwamen bij het verbranden van afval en medicijnresten tijdens missies in Irak en Afghanistan zeggen ruim 200 veteranen ernstige gezondheidsklachten te hebben opgelopen.

200 van de 500 veteranen die aanklopten bij het meldpunt burnpits hebben medische problemen zoals longziekten en maag- en darmklachten. Nog eens 39 veteranen maken zich zorgen over hun gezondheid, maakt jurist Ferre van de Nadort woensdag bekend. Drie maanden geleden zette hij het meldpunt burnpits op. In januari sprak de Volkskrant met hem. Lees hieronder het interview met Van de Nadort.

Afval wordt in 2007 verbrand in een burnpit nabij Kamp Holland.Beeld Burnpit.nl

Ferre van de Nadort heeft zich vastgebeten in de kwestie van vuilverbranding in de openlucht op legerkampen: de burnpits. Net als in de VS zijn er volgens de jurist en oud-militair in Nederland ‘veel militairen met klachten die daar mogelijk het gevolg van zijn’. 

Vier keer per uur lijkt het alsof de ramen van jurist Ferre van de Nadort uit hun kozijnen zullen springen. In dit voormalige stationsgebouw in het Drentse Beilen, op enkele meters van het spoor, zat tot 2008 een videotheek, waar mensen kwamen voor oorlogsfilms. Nu is het zijn kantoor en worden vooral de donkere kanten van de oorlog er belicht, met de langsrazende intercity’s tussen Groningen en Zwolle als vast onderdeel van het decor.

Hier las Van de Nadort vorig jaar herfst een artikel over Amerikaanse militairen die ziek waren geworden van hun werk. De reden: ‘burnpits’. Plekken binnen militaire kampen waar in de openlucht 24 uur per dag afval wordt verbrand met giftige rookwolken tot gevolg. Voormalig vicepresident Joe Biden legde zelfs een verband tussen het overlijden van zijn zoon aan een hersentumor en zijn tijd in het leger nabij de burnpits.

Van de Nadort werkte lange tijd zelf bij defensie. Eerst als eerste luitenant bij een luchtafweereenheid. Later bij de afdeling juridische zaken, waar hij verantwoordelijk was voor letselschadedossiers. Hij behandelde onder meer zaken van medewerkers die gezondheidsschade opliepen door contact met asbest en de giftige chroom-6-verf. ‘Kwamen we bij nabestaanden met 20 duizend gulden en een bloemetje’, zegt hij. ‘Toen dacht ik nog dat ik goed werk deed.’

Nu is hij zelfstandig jurist en interesseert hij zich nog steeds bovenmatig voor de schaduwkanten van het werk bij de krijgsmacht. Hij helpt veteranen met een posttraumatische-stressstoornis (PTSS) erkenning te krijgen en begeleidt (oud-)militairen die misstanden binnen de krijgsmacht willen aantonen. ‘Dus toen ik dat artikel over die burnpits las, vroeg ik me gelijk af hoe het Nederlandse leger dat eigenlijk doet’, zegt hij.

Hij plaatste een oproep op sociaal netwerk LinkedIn en kreeg meteen respons van zijn vele contacten binnen de krijgsmacht. Foto’s tonen de Nederlandse brandstapels. Speciale afvalovens, aangeschaft om giftige rookwolken juist te voorkomen, bleken niet in werking vanwege technische mankementen. ‘Nederland hield er dezelfde methoden op na als de Amerikanen’, aldus Van de Nadort. ‘En net als daar zijn hier veel militairen met klachten die daar mogelijk het gevolg van zijn.’

WAT IS EEN BURNPIT?

Militairen op uitzending brengen doorgaans de meeste tijd door in het kamp waar ze wonen en hun missies voorbereiden. Soms zijn die kampen als kleine steden, met winkels en fastfoodrestaurants, zoals Kandahar Airfield in Afghanistan, waar ruim 25 duizend militairen gelegerd waren. Omdat het buiten het kamp onveilig is, moet het afval dat de militairen produceren binnen de muren worden verwerkt. Daarom schoven bulldozers het vuilnis in een open kuil, waar het werd doorweekt met vliegtuigbrandstof en werd verbrand. Omdat de wind geregeld van richting veranderde, bevond het kamp zich vaak onder een sluier van rook.

Kanker

Om daar meer zicht op te krijgen bouwde Van de Nadort een website waarop veteranen een formulier kunnen invullen als ze informatie of klachten hebben over de burnpits. Nu, twee maanden later, stromen de reacties nog altijd binnen. Ter illustratie wijst hij naar zijn computerscherm, waarop tientallen mails te zien zijn met ‘burnpit’ als onderwerp. ‘Allemaal deze week binnengekomen.’

Een soldaat die in 2011 in het Afghaanse kamp Kandahar Airfield een plek naast een burnpit moest beveiligen, meldt dat hij later lymfeklierkanker bleek te hebben. ‘Volgens mijn behandelend hematoloog kan mijn ziekte inderdaad verband houden met mijn ‘burnpit-contacten’, schrijft hij.

Ook andere militairen, volgens de jurist zo’n tachtig in totaal, schrijven dat hun ziekte – soms verschillende vormen van kanker – mogelijk te maken heeft met het werken naast een burnpit. Sommigen vragen zich af of de kortademigheid die ze overhielden aan hun tijd in Afghanistan verband houdt met de vuilnisverbranding.

Advocaat Ferre van de Nadort (r) en veteraan en leukemiepatiënt Johan Smit in het kantoor van Van de Nadort.Beeld Harry Cock

Driehonderd reacties

Ruim driehonderd reacties kreeg Van de Nadort. Zoveel dat hij ze niet meer alleen kan afhandelen. Mede daarom zit de 58-jarige veteraan Johan Smit aan de tafel in het perronkantoor van de jurist. Sinds vorige week helpt Smit met het terugbellen van de melders. Hij is strijdbaar. ‘Ik heb eindelijk weer een doel in mijn leven.’

Toen Smit in 2007 terugkwam van een opbouwmissie in Kandahar voelde hij zich slecht. De dokters adviseerden hem rust, maar dat hielp niet. Dat bleek te verklaren: hij had acute leukemie, een vorm van bloedkanker. Smit: ‘Mijn eerste hematoloog legde meteen de connectie tussen de burnpit van Kandahar en de leukemie.’

Smit herinnert zich nog precies hoe de rooklucht van de burnpit zijn neus binnendrong toen hij voor het eerst in Kandahar uit het vliegtuig stapte. Voor de zekerheid informeerde hij een dag later bij de medische dienst naar de gevaren. ‘Daar zeiden ze: maak je geen zorgen. We meten alles, het is niet ongezond.’

Maar nu zit hij hier toch met kanker en weet niemand hoe lang hij nog te leven heeft. En hoewel hij niet kan bewijzen dat het door de burnpit komt, heeft hij er een erg slecht gevoel over. ‘Daarom wil ik nu helpen met uitzoeken hoe het zit’, zegt hij daadkrachtig. ‘Ik wil anderen steunen, dat geeft me een gevoel van opluchting. Ik wil een front vormen zodat defensie z’n verantwoordelijkheid neemt.’

Vooralsnog lijkt de krijgsmacht dat niet van plan. Na berichtgeving in Dagblad van het Noorden zei minister Ank Bijleveld van Defensie vorige week nog dat haar ministerie geen klachten kent van militairen die gezondheidsproblemen hadden door burnpits. Het standaardformulier met als titel ‘Personeelsregistratieformulier blootstelling vrijkomende stoffen locatie burnpit, Kandahar Air Field, Afghanistan’ moet volgens haar worden gezien als een formulier uit het personeelsdossier waar je ‘alleen algemeenheden uit kunt halen’.

Giftige stoffen

Dat het leven in een afvalrookwolk schadelijk is voor de gezondheid, staat buiten kijf. ‘Die wolken bevatten hoe dan ook giftige stoffen in aanzienlijke hoeveelheden’, zegt toxicoloog van de Universiteit Utrecht Martin van den Berg. ‘Dat komt doordat de verbrandingstemperatuur te laag is. Als militairen in die kampen vaker bij de medische dienst klaagden over hun luchtwegen en er meer keel- en longontstekingen waren dan normaal, is dat een belangrijk signaal dat er iets mis was. Defensie zou dat moeten inventariseren.’

Een woordvoerder van het ministerie van Defensie laat weten dat er in Afghanistan inderdaad zorgen waren onder militairen over de luchtkwaliteit. ‘Een aanzienlijk aantal mensen heeft een registratieformulier ingevuld waarin ze laten vastleggen dat ze zijn blootgesteld aan schadelijke stoffen’, aldus de woordvoerder. ‘Soms was dat vanwege klachten, soms gewoon uit voorzorg. We zijn nog aan het uitzoeken hoeveel dat er precies waren.’

In de Verenigde Staten klagen militairen al langer over ziektes door burnpits. Meerdere onderzoeken tonen aan dat er inderdaad gezondheidsschade kan optreden, maar het precieze verband met serieuze ziekten op de lange termijn blijft onduidelijk. Het langere tijd monitoren van de gezondheid van veteranen die blootgesteld waren aan de rook moet uitkomst bieden.

Bewijslast

Of er onder Nederlandse militairen ook zo’n onderzoek komt, moet defensie nog besluiten. ‘We roepen militairen en oud-militairen op zich te melden als ze ziek zijn en denken dat het door de burnpits komt’, aldus de woordvoerder. Daarbij houdt de krijgsmacht wel een slag om de arm. ‘Voorlopig is ook in Amerika, waar veel meer militairen zeggen ziek te zijn geworden, nog geen causaal verband aangetoond tussen hun medische klachten en de burnpits.’

Als het aan jurist Van de Nadort en veteraan Smit ligt, wordt de bewijslast omgedraaid en gaat defensie actief op zoek naar zieke militairen. ‘Ik wil het zwijgen bij defensie doorbreken en bewustwording creëren’, zegt Van de Nadort. Smit knikt. Hij moest in 2011 bij defensie weg omdat hij door zijn ziekte ‘niet meer uitzendbaar’ zou zijn. ‘En ik wil’, zegt hij, terwijl een trein hem bijna overstemt, ‘dat ze gewoon naast hun zieke mensen gaan staan.’