Direct naar artikelinhoud
Reconstructie

Internationale ophef, intriges, gruwelijke details - nog steeds vraagt de wereld zich af: waar is Jamal Khashoggi?

De Turkse president Erdogan zou dinsdag vertellen wat er is gebeurd met de Saoedische journalist Jamal Khashoggi, maar deed dat niet. Een overzicht van de gebeurtenissen sinds Khashoggi op 2 oktober het consulaat in liep.

De Turkse president Erdogan dinsdag in Ankara na zijn toespraak waarin hij ‘de naakte waarheid’ over Khashoggi zou onthullen.Beeld EPA

Een verregende straat, een stilstaande Mercedesbus, een portier in lichtblauw jasje en een man die oversteekt. Het zijn de laatste camerabeelden waarop de journalist Jamal Khashoggi (59) levend wordt geregistreerd. Het is 2 oktober kort na 13.00 uur als hij de groetende portier voorbijloopt en het Saoedische consulaat in Istanbul binnenwandelt om zijn huwelijk te regelen. Hij was er al eerder, op vrijdag 28 september, maar kreeg te horen dat hij dinsdag 2 oktober moest terugkomen. De Saoediër is verloofd met de Turkse Hatice Cengiz, die buiten op hem blijft wachten. ’s Avonds doet ze aangifte van vermissing: Jamal is niet teruggekomen.

Die dinsdagochtend in alle vroegte, of liever: kort na middernacht, landt op vliegveld Atatürk een toestel met drie Saoediërs aan boord die later aan de verdwijning van Khashoggi worden gerelateerd. Twee uur later landen kort na elkaar op dezelfde luchthaven twee privéjets met in totaal twaalf Saoediërs, die slechts enkele uren in Istanbul zullen blijven. Ze checken groepsgewijs in aan de balies van twee hotels dicht bij het Saoedisch consulaat. Daar, op dat kleine stukje Saoedisch grondgebied in Turkije, krijgen alle 28 Turkse personeelsleden deze dinsdag om 12.45 uur te horen dat ze per direct een vrije middag hebben in verband met een belangrijk diplomatiek bezoek. Kort na 13 uur meldt Jamal Khashoggi zich er aan de balie: hij wil trouwen.

Ontkenning

De volgende dag ontkent de Saoedische overheid het verwijt van Khashoggi’s verloofde dat haar aanstaande in het consulaat wordt vastgehouden. Ze zegt erbij dat hij zijn telefoon bij haar had achtergelaten – die mag niet mee het consulaat in – en dat hij had benadrukt: als ik niet binnen vier uur terug ben, sla dan alarm. Geruchten dat Khashoggi via zijn smartwatch geluidsopnames naar zijn vriendin heeft gestuurd, blijven onbevestigd.

Donderdag 4 oktober vraagt het dagblad The Washington Post aandacht voor de verdwijning van zijn Midden-Oosten-deskundige Jamal Khashoggi. De plek waar doorgaans zijn column staat gedrukt, blijft demonstratief leeg met enkel de tekst: ‘A missing voice.’

Jamal Khashoggi ontvluchtte Saoedi-Arabië in 2017 als prominent criticus van de machthebbers in zijn land, met name kroonprins Mohammed bin Salman. In talkshows op tv, op internationale congressen en in The Washington Post fileert hij geregeld het Saoedische dictatoriale binnen- en buitenlandbeleid, en vooral de bemoeienis met de oorlog in Jemen.

Zaterdag 6 oktober stelt het Turks Openbaar Ministerie een onderzoek in naar de verdwijning van de journalist in het consulaat in Istanbul. Een woordvoerder van de Turkse regering meldt te ‘vrezen dat Khashoggi is overleden’.

Geluidsopname

De dagen erna circuleren geruchten: er is een geluidsopname waaruit zou blijken dat Khashoggi daarbinnen gruwelijk is gemarteld. De Britse internetkrant Middle East Eye citeert een Turkse bron die zegt dat Khashoggi in het consulaat is gefolterd – zijn vingers zouden zijn afgesneden – en onthoofd. De Turkse overheid geeft de opname niet vrij omdat het gaat om het illegaal afluisteren van het Saoedisch consulaat. Op de band zou te horen zijn hoe een forensisch patholoog adviseert om koptelefoons met muziek op te zetten terwijl speciaal agenten de journalist in stukken snijden.

De Amerikaanse president Donald Trump, die volhoudt de Saoedisch kroonprins te ‘geloven’ als die zegt dat Saoedi-Arabië niets met de verdwijning heeft te maken, laat weten het land ‘zwaar te straffen’ als blijkt dat Khashoggi is vermoord. Politici en zakenlieden uit verschillende landen (JPMorgan Chase, Ford, Virgin-eigenaar Richard Branson, IMF-topvrouw Christine Lagarde) zeggen deelname aan de Future Investment Initiative-conferentie voor investeerders in Saoedi-Arabië af, waarna de Saoedische aandelenbeurs sterk daalt. In een reactie zegt Saoedi-Arabië dat ‘elke actie met een grotere tegenactie zal worden beantwoord’ – doelend op mogelijke economische sancties.

Er wordt sporenonderzoek verricht in een parkeergarage waar een achtergelaten auto is gevonden die zou toebehoren tot het Saoedisch consulaat.Beeld AFP

Botzaag

Ondertussen toont de Turkse krant Sabah foto’s van het ‘moordcommando’ van vijftien Saoediërs die op 2 oktober Turkije binnenvlogen met een lijnvlucht en twee privéjets. Een van hen is de forensisch patholoog Salah Muhammad al-Tubaigy, die een botzaag zou hebben meegenomen waarmee Khashoggi in stukken zou zijn gezaagd. Een ander wordt geïdentificeerd als persoonlijk beveiliger van de Saoedische kroonprins.

Maandag 15 oktober gaat een Turks-Saoedisch onderzoeksteam voor het eerst het consulaat in – dertien dagen nadat Khashoggi is verdwenen en nadat beelden zijn gepubliceerd waarop te zien is dat een schoonmaakploeg het consulaat betreedt. Negen uur lang zoeken de forensisch inspecteurs naar DNA van de verdwenen journalist. De Turkse president Erdogan zegt op een persconferentie dat een aantal ruimtes in het Saoedisch consulaat volgens zijn onderzoekers ‘recentelijk zijn overgeschilderd’. Diezelfde dag wordt de Saoedische consul-generaal naar zijn thuisland teruggeroepen en, volgens Saoedische media, uit zijn functie ontheven.

President Trump belt diezelfde dag met kroonprins Mohammed bin Salman en herbevestigt dat hij ‘geen enkele reden’ heeft om te twijfelen aan diens uitspraak dat het koningshuis geen flauw benul heeft van wat er met de journalist kan zijn gebeurd. Trump stuurt zijn minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, naar Riyad ‘om uit te zoeken wat er is gebeurd’.

Turkse onderzoekers hebben de autoroute van het ‘moordcommando’ getraceerd, en zoeken naar Khashoggi’s lijk bij de woning van de Saoedische consul-generaal en in een bos aan de rand van Istanbul. De Turkse krant Yeni Safak meldt dat een van de leden van het moordcommando, een 31-jarige legerofficier, onder verdachte omstandigheden bij een auto-ongeluk is omgekomen.

Saoedi-Arabië geeft toe

Vrijdagavond 19 oktober geeft Saoedi-Arabië onder grote internationale druk toe dat Khashoggi dood is. Het was per ongeluk, verklaart een regeringswoordvoerder; hij kwam om bij een geëscaleerde ruzie tijdens zijn ondervraging – achttien betrokken Saoediërs zijn opgepakt. Het wereldwijde ongeloof over deze verklaring neemt toe als CNN maandag beelden publiceert van een man met overduidelijk een valse baard, bril en kleren van Jamal Khashoggi die het Saoedisch consulaat verlaat, enkele uren nadat de ‘echte’ Khashoggi er naar binnen ging.

Khashoggi arriveert bij het Saoedisch consulaat (links). Op het beeld rechts is een andere man te zien in kleren van Khashoggi.Beeld Reuters

De Turkse president Erdogan gaat dinsdag ‘de naakte waarheid’ onthullen, zei hij afgelopen maandag. Die ‘onthulling’ heeft echter weinig om het lijf. Nog steeds vraagt de wereld zich af: waar is Jamal Khashoggi?