Nieuwe Spitzenkandidat Manfred Weber van de christen-democraten wil EU ‘teruggeven’ aan de burger
De Europese christen-democraten hebben op hun congres in Helsinki de Duitser Manfred Weber gekozen tot hun Spitzenkandidat voor de Europese verkiezingen. Weber, die zich profileert als de hardwerkende, gewone Europeaan, kan volgend jaar de machtigste man van de Europese Unie worden. ‘Wij zijn het volgende hoofdstuk van Europa.’
Opgestuwd door de dampende gitaren van Queen’s One Vision, betreedt Manfred Weber donderdagmiddag het immense podium. Hij straalt, en met reden: de Duitse fractieleider van de christen-democraten in het Europees Parlement is zonet met een verpletterende meerderheid (80 procent van de stemmen) tot lijsttrekker (Spitzenkandidat) van zijn partij bij de komende Europese verkiezingen gekozen. In een klap heeft Weber daarmee de beste papieren in handen om de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie te worden, ofwel de machtigste man van Europese Unie.
‘Dit is een speciale dag’, blijft Weber (46) herhalen als de leden van de Europese Volkspartij (EVP) hem na afloop van hun verkiezingscongres in Helsinki feliciteren. Ook zijn enige rivaal, de Finse oud-premier Alex Stubb, omhelst hem. Het is de huidige Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker die met een vrolijke sneer voor enige relativering zorgt. ‘Mijn tijd als Spitzenkandidat was de laatste gelukkige periode in mijn leven. Daarna begon het zware werk.’
Doemclip
Trad Juncker in 2014 aan, middenin de Griekse crisis, de Europese verkiezingen komend voorjaar vinden zeker niet onder een optimistischer gesternte plaats. De doemclip die tijdens het EVP-congres steeds werd herhaald, spreekt boekdelen: terreur, ongecontroleerde migratie, cyberaanvallen, klimaatverandering, Brexit. Alles waar de EU voor staat, inclusief de Unie zelf, dreigt te verpulveren door buitenlandse krachten (Trump, Poetin) en binnenlandse (populisten).
Daarbij is de EVP ook zelf allesbehalve verenigd. EU-president Donald Tusk lanceerde een messcherpe aanval op regeringsleiders die systematisch de rechtsstaat, de democratie en de persvrijheid ondermijnen. ‘Dat zijn geen christen-democraten’ herhaalde Tusk liefst zes keer, mogelijk uit vrees dat de Hongaarse premier Viktor Orbán de boodschap anders zou missen. Orbán, een dag eerder neergezet als het etterbakje van de EVP-familie, keek stug voor zich uit.
Dat Weber zich als ‘bruggenbouwer’ opwerpt, kan dan ook geen verrassing zijn. Hij wil geen tweedeling in de EU tussen noord en zuid, oost en west of groot en klein. Hij krijgt bijval van een zeer gedreven bondskanselier Angela Merkel. Dé les uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog is dat een overwinning niets oplevert als die het verlies is van de ander. ‘Alleen samen zijn we sterk’ aldus Merkel, die de komende Europese verkiezingen de moeilijkste uit geschiedenis noemde.
Hardwerkende, gewone Europeaan
Weber profileert zich als de hardwerkende, gewone Europeaan. Iemand die zijn basis heeft in het conservatief-christelijke Beieren van de CSU, die trots is op zijn katholieke wortels en zijn studie (ingenieur) mede kon financieren als gitarist-zanger van de Peanuts, een popband waarvan pas de laatste 24 uur beelden van een liveoptreden zijn opgedoken.
Weber wil een EU die beschermt, die luistert naar de burger. De EU is volgens hem te veel een project geworden voor ‘de hoogopgeleide elite’. Hij wil de Unie ‘teruggeven’ aan de burger zodat die zich daar thuis voelt. Concreet betekent dat meer samenwerking om terreuraanslagen te voorkomen en striktere controle van de Europese buitengrenzen. Handelsverdragen moeten meer oog krijgen voor de Europese bedrijven. En Turkije mag geen lid worden van de EU.
De Duitser pleit ook voor nieuwe, grote EU-projecten. Hij herinnerde aan toenmalig bondskanselier Helmut Kohl die tegen de zin van de Duitsers de euro erdoor duwde. Dankzij dat ‘moedige besluit’, aldus Weber, is de EU nu het sterkste economische blok ter wereld. Als hij Commissievoorzitter wordt – de laatste Duitser die deze positie bekleedde was Walter Hallstein, de allereerste Commissievoorzitter ooit (1958-1967) – zal Weber proberen de EU koploper te maken in de zoektocht naar de genezing van kanker, de ziekte waaraan zijn broer overleed.
Aan zelfvertrouwen geen gebrek bij Weber en zijn partijgenoten. Alles wat de EU afgelopen decennia tot stand heeft gebracht, kan volgens de EVP op haar conto worden geschreven. ‘Ik heb geen socialisten, populisten en mensen uit de Brusselse bubbel nodig om mij te vertellen hoe de toekomst van de EU eruit moet zien. Wij zijn het volgende hoofdstuk van dit continent’, aldus Weber. Een verre echo van het ‘we run this country’- gevoel bij het CDA, voor het in 1994 na driekwart eeuw in de oppositiebankjes belandde.
Wordt Manfred Weber volgend jaar daadwerkelijk de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie? Hij maakt een goede kans maar heeft geen zekerheid. Lange tijd bedisselden de Europese regeringsleiders achter gesloten deuren wie de Commissievoorzitter zou worden. Zij droegen een kandidaat voor (Barroso, Prodi, Santer, Delors) die het Europees Parlement vervolgens braaf goedkeurde. In 2014 pleegde het parlement een geslaagde machtsgreep met het systeem van de Spitzenkandidaten, een Duits woord want bedacht in Duitse kring. Elke Europese partij wijst vóór de Europese verkiezingen een lijsttrekker aan, de kandidaat van de partij die de verkiezingen wint, krijgt de topbaan. Op die manier belandde Jean-Claude Juncker op het Commissiepluche, iedere andere kandidaat van de leiders zou door het parlement zijn afgewezen.
Volgens de peilingen worden de christen-democraten (ondanks enig verlies) komend voorjaar bij de Europese verkiezingen opnieuw de grootste partij. Dat geeft Wever een goede startpositie maar het parlement moet hem wel steunen. Als de populisten in omvang groeien en de traditionele partijen verliezen, kan de vereiste meerderheid wel eens moeilijk te vinden zijn. Ook de regeringsleiders kunnen Weber weigeren, zo probeerden Merkel, Rutte en Cameron in 2014 (vergeefs overigens) Juncker tegen te houden. Bij zo’n patstelling kan iemand anders als compromis boven komen drijven, een situatie waarop de sociaal-democratische Spitzenkandidat Frans Timmermans hoopt. Weber is niettemin zeker van zijn zaak. Hij kan zich niet voorstellen dat de leiders of het parlement de wens van de kiezer zullen negeren.