Direct naar artikelinhoud
InterviewRebekah Tromble

De Leidse politicoloog Rebekah Tromble werd bedolven onder tienduizenden haattweets

Twitter vroeg de Leidse politicoloog Rebekah Tromble onderzoek te doen naar omgangsvormen op het platform. Dat schoot complotdenkers uit Trumps Amerika in het verkeerde keelgat. Een haattsunami volgde.

Tromble: ‘Vrouwen zijn geliefde doelwitten, omdat de bedreigingen die je tegen ze kunt uiten diverser en veel krachtiger zijn. Denk aan verkrachtingsbedreigingen.’Beeld Manon van der Zwaal

Het was op een van de warmste zomermiddagen in juli dat Rebekah Tromble, een Amerikaanse politicoloog werkzaam in Leiden, thuis op de bank haar Twitter-tijdlijn opende. 

Ze las het volgende: ‘Zie je zes voet onder de zoden TEEF’.

‘Stomme Hollandse kut’.

‘Die mannenhatende trut verdient het om te worden verkracht tot ze niet meer kan lopen’.

De dag was nog wel feestelijk begonnen. Eerder was bekend geworden dat Twitter haar onderzoeksproject, naar de omgangsvormen op het platform, uit ruim tweehonderd voorstellen had gekozen voor uitvoering. Ruim een miljoen euro trekt Twitter uit voor onderzoek naar ‘gezonde conversaties’ op het platform, uitgevoerd door een consortium van vier universiteiten onder Trombles leiding.

Maar dat schoot een deel van die twitteraars in het verkeerde keelgat.

‘O, net als een Twitter-Gestapo’, constateerde gebruiker ‘Kaiju’ sarcastisch.

‘Dus we moeten op jullie vertrouwen wat een ‘gezonde’ conversatie is?’, twitterde gebruiker ‘Bearzus’, met daarbij een plaatje van de Spaanse inquisitie.

‘Extreem eng. De gedachtenpolitie van de wereld’, gromde een ander.

De timing was dan ook ongelukkig, zegt Tromble achteraf, in een vergaderzaaltje van de Universiteit Leiden. Drie dagen eerder had niemand minder dan Donald Trump (57,1 miljoen volgers op Twitter) zich in een tweet beklaagd dat de berichten van sommige Republikeinse politici door Twitter stilletjes lijken te worden ‘weggedrukt’. ‘Niet goed. We zullen naar deze discriminerende en illegale praktijk kijken! Veel klachten’, aldus de president.

Twitter woordenlijst

Blocken: zorgt ervoor dat die persoon uw berichten niet meer kan zien, en omgekeerd

Tweet: twitterbericht

Blauwe vogeltje: het logo van Twitter

@RebekahKTromble: het ‘adres’ waarmee je iemand aanroept

Hashtag: het hekje (#) waarmee men bepaalde sleutelwoorden markeert, zodat ze makkelijk vindbaar zijn

Twitterfeed: iemands twitterberichten

LOL’s: digitale straattaal voor ‘laughing out loud’

En nu maakte Twitter bekend te gaan onderzoeken hoe de ‘positieve dialoog die we met elkaar hebben’ beter kan. Kop boven de bekendmaking: ‘Het meten van gezonde communicatie’.

Eén plus één is twee.

‘Mijn eerste reactie’, bekent Tromble, ‘was nog: ha, ze pikken het op. We hadden zoiets natuurlijk wel een beetje verwacht. Maar toen namen een aantal mensen die bekendstaan als leidende stemmen op rechts het over.’

21.33 uur. ‘Twitter heeft besloten om de ‘gezondheid van de conversatie te meten’, twitterde de conservatieve advocaat Will Chamberlain (28 duizend volgers). ‘De medewerkers die het project leiden? De academici waarmee ze in zee gaan? Allemaal lid van het verzet.’

7.26 uur. ‘‘Iedereen zou @RebekahKTromble, leider van Twitters nieuwe ‘onfatsoenlijke omgang’-taakgroep, moeten blocken’, schreef Mark Dice (375 duizend volgers), een conservatieve publicist, bekend om zijn complottheorieën.

12.48 uur. ‘Block haar en haar hele team taalcontroleurs’, echoode Daniel Courtney, volgens zijn profiel een ‘zure opmerkingen makende optimist’ uit Arizona. ‘Dit zijn Twitters Orwelliaanse voetsoldaten voor de zuivering van het vrije woord.’

Terwijl in Nederland de nacht viel, werd in Amerika de onlinegemeenschap bozer en bozer. Het gemor op Twitter begon over te koken naar notoire rechtse websites en discussiefora zoals Infowars, Breitbart, Fox News en 4Chan.

‘NEW TWITTER “HATE SPEECH” CHIEF IS A TRUMP-HATING LEFTIST’, kopte Infowars. ‘De vrouw die Twitter gaat helpen een algoritme te maken tegen haattaal, is een hardcore linksist die Donald Trump haat.’ Daarbij groot haar foto, een foto van Tromble met haar man tijdens een verkiezingsbijeenkomst van Obama, en schermafbeeldingen van diverse politiek geladen berichtjes die ze door de jaren heen op Twitter had gezet.

En onderaan: de lezersreacties, uit vele honderden anonieme kelen tegelijk.

‘Heb je weer zo’n Jodin die de rest van ons het zwijgen wil opleggen. JOODSE HOER.’

‘We weten waar ze werkt. Iemand in Nederland die haar een lesje wil leren??????’

‘FUCK YOU! Vind je dat onbeleefd genoeg? Val dood stomme kut.’

Ze schiet vol. ‘De precieze woorden weet ik niet meer. Maar een van de eerste tweets die ik zag was een dreiging om me te verkrachten tot ik geen ingewanden meer heb’, zegt ze. En nee, ze is niet Joods, en groeide op in een Republikeins christelijk gezin in Wyoming.

‘Rasverradende HOER!’

‘Stomme KUT!’

Tot diep in de nacht bleef ze op, veel langer dan verstandig was, bekent ze achteraf. ‘Ik dacht dat ik er wel op een professionele manier mee kon omgaan, in de onderzoeker-modus’, vertelt ze. ‘Maar het werd steeds erger. Doodsbedreigingen. Verkrachtingsbedreigingen. Veel, veel commentaar op mijn uiterlijk. Pogingen om mijn sociale media-accounts te hacken. Oproepen aan de universiteit dat ik ontslagen moest worden.’

Met tienduizenden berichten en commentaren tegelijk stroomde de haat haar woonkamer in, tot ze murw was en gesloopt.

‘Het is makkelijk gezegd: neem het niet zo serieus. Tot je er zelf mee te maken krijgt. Stel je voor, ik ben gewend in een gemiddelde week maar een handvol vermeldingen te krijgen, en nu werd ik in 36 uur tijd op Twitter alleen al 24 duizend keer aangesproken. Al die woede en negativiteit, via alle kanalen tegelijk… dat is overweldigend.’

Trollenperspectief

Maar goed, hoe lastig dat ook is: bekijk het ook eens van de andere kant. Die van de trollen.

Daar zit je dan, boze hardwerkende blanke Amerikaan, met het blauwe vogeltje als je belangrijkste uitlaatklep. Ze hebben je uitgemaakt voor ‘deplorable’, ze hebben je een zwarte president gegeven, en nu Trump aan de macht is, proberen ze hem voortdurend af te kraken. Die softe, links-liberale kongsi van stadse yuppen met hun Starbucks-bekers en hun ziekelijke verheerlijking van zwarten, vrouwen, lhbti’ers en andere minderheden.

En dan lees je op het weblog van Twitter opeens dit: ‘We willen dat ieders ervaring op Twitter vrij is van misbruik, intimidatie en ander gedrag dat de openbare conversatie kan laten ontsporen of verstoren. We zijn voornemens de collectieve gezondheid, openheid en beschaafdheid van de dialoog op ons platform te bevorderen.’

De collectieve gezondheid. Is jouw bijdrage aan het debat soms een ziekte die genezen moet worden?

Je zoekt verder. Op Infowars vind je een foto van de hoofdonderzoeker, genomen op de avond dat Obama werd verkozen: staat ze daar in Berlijn te stralen van geluk, haar partner met een Obama-shirt aan. En op de dag voordat Trump werd geïnaugureerd als president, tweette ze dat ze een protestbord had gemaakt, ‘WE WILL NOT BE SILENT’. Hashtag #resist, net als in tientallen van haar tweets.

21 januari, 17.19 uur. ‘Laten we niet vergeten dat WIJ de meerderheid zijn! #WearetheMAJORITY’

16 augustus, 14.08 uur. ‘Trump vervijfvoudigt zijn steun aan witte nationalisten. Ze zijn ongeveer alles wat hij nog heeft.’

‘Kijk, ik ben politiek wetenschapper, gespecialiseerd in politieke communicatie,’ legt ze uit. ‘Fundamenteel onderdeel van mijn overtuiging is dat ik politieke expressie belangrijk vind. Ik wil een volwaardig politiek leven kunnen leiden en als burger mijn normen en waarden uitdragen. Maar als ik onderzoek doe, telt slechts het bewijs, en is het belangrijkste dat je stap voor stap kunt controleren hoe we te werk zijn gegaan. Zodat iedereen kan zien: heeft mijn visie eventueel mijn beslissingen beïnvloed?’

En het Twitter-onderzoek? Is het diepere doel niet gewoon om rechts populisme te smoren?

Stellig: ‘Dat doen we heel nadrukkelijk níét. We werken niet bij of voor Twitter. We zijn academici die met zaken als vragenlijsten en experimenten met vrijwilligers willen bestuderen: wat is eigenlijk een gezonde conversatie? Hoe beïnvloedt het gebruikers als ze bepaalde tweets tegenkomen? Wat voor tweets lokken vijandigheid uit, wat voor berichten leiden tot beëindiging van het gesprek? Welke taal wakkert de conversatie juist aan, en op welke manier?’

Een uitkomst zou warempel zelfs kunnen zijn dat gescheld ‘gezond’ is, benadrukt ze – het team maakt een onderscheid tussen ‘onbeleefde’ en ‘intolerante’ uitingen. ‘De democratische theorie vertelt ons dat uitingen die tegen een of ander normatief ideaal ingaan en door sommigen als onbeschoft worden ervaren, wel degelijk een plek kunnen hebben. Bijvoorbeeld voor mensen wier stemmen normaal niet goed worden gehoord. Misschien ontdekken we wel dat bepaalde soorten onfatsoenlijkheid uiteindelijk goed zijn voor de gebruikers en het platform.’

Geen politiek correcte ideeënpolitie op Twitter dus. Of nou ja, als het maar democratisch blijft. ‘Ik ben politicoloog, dus als er al een normatief element is, dan is het dat we de normen van een democratie steunen’, legt ze uit. ‘We hebben liever dat gebruikers plezier hebben dan dat ze angst ervaren als ze Twitter gebruiken. In het algemeen lijkt me dat een verdedigbare keuze.’

Censuurchef

Ze streken op haar neer als een zwerm vogels, de verontwaardigden.

Eerst een paar voorlopers. Daarna de rest, met duizenden tegelijk. Want net als een zwerm vogels volgt zo’n meute bepaalde ongeschreven regels, vertelt ze. Een ‘draaiboek’, zo noemt ze dat.

‘Het is niet zo dat deze mensen elkaar opbellen. Het gebeurt gewoon’, vertelt Tromble. ‘Vaak begint het op Twitter. Iemand zegt iets dat je niet bevalt. Dan ga je door zijn of haar twitterfeed en zoek je daar berichten die passen in een bepaald verhaal. Daarvan neem je screenshots en die zet je bij elkaar, terwijl je nog eens expliciet het narratief benoemt. Vaak met een leugen eraan vast: moet je zien, de nieuwe censuurchef van Twitter is een Trump-hatende linksist.’

En dan maar hopen dat anderen het verhaal gaan ‘retweeten’ (digitaal rondpompen). ‘Dit gaat ook om invloed, en om geld’, vertelt ze. ‘Je bent een influencer als je veel likes, replies en retweets krijgt, als je in het middelpunt van de belangstelling staat. En al die aandacht kan helpen bij de verkoop van boeken en T-shirts. Of misschien krijg je ze naar je YouTube-kanaal, waar je advertentie-inkomsten verdient.’

Tromble: ‘In 36 uur tijd werd ik op Twitter alleen al 24 duizend keer aangesproken. Al die woede en negativiteit, via alle kanalen tegelijk… dat is overweldigend.’Beeld Manon van der Zwaal

De volgende cruciale stap is dat de grote media het verhaal overnemen, zodat niet alleen twitteraars, maar ook het algemene publiek ervan hoort. ‘Bij ons waren dat Infowars en Fox News, maar het kan net zo goed De Telegraaf zijn, of de Volkskrant. De controverse zelf is dan het verhaal geworden’, analyseert ze. ‘En bij elke stap krijg je meer online activiteit, meer commentaren, meer interactie. Berichten uit de grote media komen weer op Twitter, wat weer nieuwe opmerkingen uitlokt, enzovoorts. Bij iedere stap wordt de verontwaardiging heftiger.’

Opvallende spelregel uit het draaiboek: de vrouwen, die pak je het eerst. ‘Vrouwen zijn geliefde doelwitten, omdat de bedreigingen die je tegen ze kunt uiten diverser en veel krachtiger zijn. Denk aan verkrachtingsbedreigingen. Als je uit bent op controverse en mensen wilt choqueren, zijn vrouwen een goed mikpunt.’ Ze lacht dunnetjes. ‘Zóveel van de kritiek ging over mijn uiterlijk. Je wilt niet weten hoeveel manieren er zijn om te vertellen hoe onaantrekkelijk ik kennelijk ben.’

Mooie boel, al die pikkende vogels die op je neerstrijken. ‘Het gaat ze niet eens om mij, het gaat erom de mensen boos te houden’, weet Tromble ook wel. ‘Want dat is het belangrijkste doel: om de mensen zo boos mogelijk te krijgen.’ De outrage machine, noemt ze dat in rollend Engels. Zeg maar: de woedemachine.

Wacht maar Rebekah, probeerde iemand haar op te fleuren, er komt een moment waarop je beseft dat deze ervaring leerzamer was dan járen onderzoek. ‘Enfin, zo ver ben ik duidelijk nog niet’, grapt ze. ‘Al kun je wel stellen dat ik als wetenschapper uit mijn ivoren toren ben gekomen. Man, wat ben ík uit mijn ivoren toren gekomen. Ik ben eruit gespróngen. Waaaay down.’

Volgend mikpunt

Dit snappen jullie Nederlanders niet goed, zegt Tromble keer op keer, dit zijn jullie in Europa niet gewend. Deze felheid, de diepe verdeeldheid die het Amerikaanse tweepartijenstelsel opwekt. Het venijn van het debat. ‘De manier waarop de zaken daar escaleren werkt anders dan hier. Ze gebruiken daar tactieken waar men hier geen idee van heeft.’ Zoals swatting.

Eh, pardon, hoe schrijf ik dat?

Tromble glimlacht licht om zoveel Hollandse onnozelheid. ‘Hier slaat het ook nergens op. Het verwijst naar hoe de Amerikaanse politie te werk gaat, met zwaarbewapende SWAT-arrestatieteams’, vertelt ze. ‘Wat men doet, is de politie bellen: kom snel, persoon X staat hier met een pistool te zwaaien! Waarna de politie in volle bewapening je deur komt inbeuken. Gewoon voor de LOL’s, het vermaak. Maar het komt voor dat er mensen bij omkomen.’

Gelukkig begreep haar universiteit de ernst van de situatie wél. Haar afdelingshoofd schoot te hulp, de IT-afdeling en de afdeling voorlichting kwamen erbij, de beveiliging raadde haar een andere werkkamer aan en schakelde de politie in om een oogje te houden op haar huis. Want hoewel de razernij niet oversloeg naar het in zomervakantie verkerende Nederland, weet je het nooit.

Maar de politie-eenheden stormden niet binnen. Na drie dagen luwde de storm, even abrupt als hij was begonnen. De stroom haatberichten droogde op, de woedekaravaan trok verder, op naar een volgend mikpunt van verontwaardiging. ‘Een paar dagen later zag ik dat verslaggever Sarah Jeong van The New York Times precies dezelfde behandeling kreeg’, zegt ze. ‘Je kunt ook maar zo lang kwaad blijven op iemand natuurlijk.’

Gestaag begonnen ook de al geposte bedreigingen en scheldpartijen te verdwijnen: te ruw bevonden door de algoritmes, en weggehaald door de moderator. Alsof er nooit iets was gebeurd. Het enige wat nog aan de haattsunami herinnert, is een stapel losse twitterberichten – én Rebekah Tromble zelf natuurlijk, bij wie de tranen een halfjaar na dato nog altijd niet ver zijn als ze over de affaire praat. Wekenlang had ze paniekaanvallen en slapeloosheid. ‘Terwijl ik dus echt een heel rationeel en nuchter persoon ben hè?’

‘Het duurde kort. Maar heel even was ik, een absoluut onbetekenend iemand, een totem van kwaadaardigheid voor een groot deel van het Amerikaanse volk. Míjn volk. Die paar dagen zag een groot deel van Amerika mij als zijn ergste vijand. Die mensen zijn dat alweer vergeten. Maar om het mee te maken, voerde echt heel ver.’

Aangevallen? Lees dit!

Een van de redenen waarom Tromble bereid is haar verhaal te vertellen aan de Volkskrant – met het risico opnieuw het mikpunt te worden van internetpesterij – is dat ze anderen wil waarschuwen. ‘We worden als wetenschappers geacht naar buiten te treden. En dit is wat er dan kan gebeuren.’ Haar tips:

Wees voorbereid. Zorg voor goede wachtwoorden, want bij een lasteraanval zal men proberen uw persoonlijke accounts te hacken. Zet zaken zoals Instagram-foto’s op ‘privé’ en haal desnoods zaken die tegen u kunnen worden gebruikt offline. Bij een aanval zal men uw online uitingen doorvlooien, op zoek naar compromitterend materiaal.

Zoek assistentie. Tromble kreeg in het heetst van de strijd bijstand van diverse collega’s en vrienden, die de berichtenstromen bijhielden en documenteerden. Alleen al om in de gaten te houden of er geen heel concrete dreigingen werden geuit. Houd er rekening mee dat veel van de ergste uitingen snel verdwijnen – maak daarvan eventueel screenshots.

Houd afstand. Een fout die Tromble zegt te hebben gemaakt is dat ze te lang toekeek hoe de haatcampagne zich ontwikkelde. Beter is om het maar te laten voor wat het is en tijdelijk offline te gaan. Ook achteraf is het belangrijk om genoeg tijd te nemen voor herstel: de ervaring kan buitengewoon ingrijpend zijn.

Reageer niet. De verleiding kan groot zijn om aanvallers te blocken of onhandige tweets alsnog te verwijderen. Beide raadt Tromble af. Aanvallers blocken zal vooral worden binnengehaald als overwinning: kijk, ze wordt boos! En tweets verwijderen maakt dat niemand meer kan terugzoeken in welke context ze eigenlijk werden gepost, zodat de berichten nog meer een eigen leven gaan leiden.