VK-correspondent Patrick van IJzendoorn: ‘Je voelt je vaak een figurant in een groot filmdrama hier’

Een dag voor de geplande stemming van het Britse parlement over het Brexitakkoord werd aangekondigd dat deze werd uitgesteld. Jij had het vermoeden dit het einde van Theresa May’s premierschap zou betekenen, maar ze is er nog. Hoe is haar dat gelukt?

‘Het is haar gelukt omdat de Conservatieven toch bang waren dat ze hun partij ten gronde zouden richten en omdat er geen duidelijk alternatief was. Maar komende week volgt waarschijnlijk een No Confidence-stemming in het parlement. Dat wordt nog spannend.’

Diezelfde dag kwam ook het nieuws dat eenzijdige terugtrekking vanuit Groot-Brittannië wat betreft het Europese Hof mogelijk is.

‘Ja, dat heeft hier de sfeer helemaal op scherp gezet. Zeker de mensen die willen blijven, zien hierin een argument om daar extra voor te strijden: ‘we kunnen terug’. Dat heeft de EU ook heel handig gespeeld, om die uitspraak vandaag te doen. Normaal gesproken neemt het hof alle tijd voor zo’n uitspraak, maar dit is opeens heel snel gegaan. Het is in de ogen van de Brexiteers een truc van de EU om druk uit te oefenen op die Britten. Officieel is het Hof onafhankelijk, maar dit is te toevallig.’

De beslissende Brexit-momenten spelen zich af in het Britse parlement. Op tv bij de BBC ziet het er altijd heel bijzonder uit, die zaal vol met politici die allemaal door elkaar praten. Hoe is het om bij zo’n debat te zitten?

‘Op tv zie je vooral de spreker, maar als je erbij bent zie je alles. Wie praat met wie, wie staat er om de hoek naar binnen te kijken? Je krijgt het hele verhaal, alle verhoudingen tussen mensen en reacties van iedereen mee. Het biedt ook de mogelijkheid om in de centrale hal MP’s aan te schieten voor vragen. Ik kan er niet altijd bij zijn, want het is vrij lastig om op de perstribune te komen, zeker als buitenlandse journalist. De persgalerij is in principe alleen bestemd voor Britse pers. Je moet een speciale pas hebben, daar is een enorme wachttijd voor, wel vijf tot zes jaar. Het scheelt dat ik een paar Britse journalisten ken, die kunnen me als gast mee naar binnen nemen.’

Hoe verschilt het Britse parlement van de Nederlandse Tweede Kamer?

‘Er zijn heel veel regels en er is veel ceremonie. Elke dag begint met een gebed in het parlement, heel belangrijk. Je mag binnen het parlement ook absoluut geen foto’s maken, een Kamerlid dat stiekem een foto maakte met haar telefoon tijdens een debat kreeg gelijk een uitbrander van de voorzitter. Er zijn ook een hoop dingen die je niet mag zeggen. Dat iemand dronken was bijvoorbeeld, mag je niet benoemen. Dan moet je zeggen incapable, of tired. Als je iemand beledigt moet je dat wel op een nette manier doen.

Over kleding zijn ze ook streng. De eerste keer dat ik naar het parlement ging, maakte ik een hele domme fout. Het was een mooie dag, dus ik ging op de fiets. Ik was mooi gekleed in nette broek en overhemd, maar had het jasje thuisgelaten; veel te warm op de fiets. Mocht ik niet naar binnen. Uiteindelijk kon ik gelukkig een reservejasje lenen. Het hoofd van de bodes in het parlement loopt altijd in maillots rond, heel ceremonieel. Elke dag is er bij de opening van het parlement ook een processie, met allemaal bodes en een man in kostuum met een grote lans die naar de kamer moet worden gebracht, die ligt tijdens de zitting op tafel.

Het heeft vooral een erg mooie ambiance, vind ik. Het is altijd heel theatraal. Er is een journalist die debatten recenseert voor een Britse krant, The Daily Mail, maar eigenlijk theaterrecensent is. Hij zit overdag bij de debatten en ‘s avonds bij Shakespeare, zeg maar. Er geen verschil in hoe ik die recenseer, heeft hij eens gezegd. Het is een theatraal land. Je voelt je vaak een figurant in een groot filmdrama hier.’

Merk je nog verschillen tussen de Britse pers en de Nederlandse?

‘De pers is hier bijzonder wild, venijnig en geestig. En veel partijdiger. Als je een evenwichtig beeld wilt krijgen van wat er speelt in het land moet je drie kranten lezen. Als je alleen The Guardian of The Telegraph leest, krijg je een heel gekleurd beeld van de situatie. The Daily Mail, een populaire tabloid hier, was altijd rabiaat anti-EU. Ze noemden pro-EU-politici saboteurs, ze hebben een tijdlang echt campagne gevoerd tegen de EU en voor de Brexit. Maar een paar maanden geleden werd er een nieuwe hoofdredacteur aangesteld die fanatiek voor de EU is. Sindsdien is de krant radicaal van koers veranderd. Ze zijn opeens pro-May en willen in de EU blijven. Dat komt puur door die nieuwe hoofdredacteur.’

Hoeveel concentreer je je op achtergrondverhalen en hoeveel op dagelijks nieuws?

‘Ik schrijf nu voornamelijk over de Brexit, maar ik vind het ook leuk om verhalen te schrijven die meer uit het leven gegrepen zijn. Voor verhalen haal ik veel inspiratie uit mijn eigen leven. Mijn zoontje van 9 gaat nu naar school, bijvoorbeeld, wat heel anders is dan in Nederland. Een leraar bij de voornaam aanspreken is ondenkbaar, hij zegt altijd Miss en Sir. En met zijn klas gaat hij een keer per week ‘s middags naar de kerk. Dan worden de kinderen die het beste hebben gepresteerd die week in het zonnetje gezet. Ook iets heel on-Nederlands, maar hij is heel trots als hij genoemd wordt. Bij ouders om me heen zie ik enorme stress over naar welke school het kind gaat, omdat er grote verschillen zijn in onderwijskwaliteit. Het is een competitief milieu. Dat soort dingen zijn ook leuk om over te vertellen. Je denkt misschien dat je best veel op elkaar lijkt, als Nederlander en Brit, maar soms is het een totaal andere wereld.’

Moet je soms je Nederlandse bril opzetten en soms je Britse?

‘Ja. Je leert je eigen land ook heel goed kennen, dat is wel mooi als correspondent. Als je weer even in Nederland bent, valt je van alles op. Ik had er nooit bij stilgestaan dat je in Nederland bij de supermarkt een schuifplank hebt waar je vast kan inpakken, zodat het bij de kassa doorstroomt. Dat is in Engeland volstrekt ondenkbaar, het zou als hoogst onbeleefd worden gezien als je al gaat afrekenen terwijl iemand nog staat in te pakken. 

Fietsen in Amsterdam, nog zoiets: wat een hel. Overal zijn fietsen en scooters. Hier fietst nauwelijks iemand, dus je hebt veel ruimte voor jezelf. Het is wel gevaarlijker, want ze letten hier minder goed op fietsers, en er zitten hier overal gaten in het wegdek. In Nederland zijn alle wegen puntgaaf. Geweldig. Dan denk je, wat is Nederland toch een goed georganiseerd land. Hier in Londen is niets geregeld. De autoriteiten zijn ook redelijk incompetent. De gemeente hier heeft bijvoorbeeld geen basisadministratie van personen, zoals Nederland het BSN-nummer heeft. Dat geeft problemen, maar ook voordelen. De vrijheid die het geeft vind ik wel leuk.’

Wat is er veranderd sinds je begon in Londen, vijftien jaar geleden?

‘De laatste jaren zijn geheel uniek vanwege de Brexit. Dat Groot-Brittannië de EU zou verlaten was twaalf jaar geleden ondenkbaar, je ziet als het ware de geboorte van een nieuw land. Een land dat een stuk bozer is. De Britse bevolking is gespleten in pro-Brexit en anti-Brexit, ook binnen families. Mensen praten er ook veel over, terwijl daarvoor niet door iedereen over politiek gepraat werd. Nu wel. Het is bijna geworden zoals praten over het weer: hoe staat het ervoor met de Brexit vandaag?’

Wat is de kern van die tweedeling over de Brexit? Heeft het te maken met trots?

‘Ja, zeker. Als ze nu nog blijven zou dat de nationale trots enorm krenken.’

Er wordt soms wel gesproken over een nieuw referendum.

‘Ik denk dat dat de stemming in het land alleen maar giftiger zou maken. De reden dat ze ervoor hebben gestemd is puur gevoel en trots. Dus als je die Brexitbeslissing terugtrekt, krijg je opeens een heel emotionele reactie. Mijn voorspelling is dat het een constructie wordt als die van Noorwegen en Zwitserland, dat ze er een beetje bij blijven en er ook een beetje uit zijn. Dat lijkt mij de enige manier om het nu nog op te lossen. Wat er ook gebeurt, de helft van de mensen wordt toch boos. Als je iedereen een beetje boos hebt zou dat misschien nog het beste zijn, voor de goede sfeer in het land.’