Waarom nam het aantal moorden in Nederland afgelopen jaar opeens toe?

Het moordcijfer in Nederland is voor het eerst in jaren gestegen. Uit de Moordatlas van Eric Slot blijkt dat er in 2017 159 moorden zijn gepleegd. In 2016 waren het er 111. 'Een forse toename, dat had ik nooit verwacht', aldus onderzoeker Slot, die de cijfers bijhoudt voor de website Moordatlas.nl.

In 2001 werden er nog 264 moorden gepleegd. Vanaf 2003 nam het aantal snel af. Afgelopen jaar is er voor het eerst weer een 'flinke' stijging te zien. Een verklaring hiervoor is er niet, aldus Slot. 'Het aantal moorden is in elke categorie toegenomen, behalve het aantal moorden dat is gepleegd in familieverband. Ik vermoed dat het toeval is.'

Zo nam het aantal liquidaties (afrekenmoorden) toe van 17 naar 19. 'Het gemiddelde ligt al jaren tussen de 18 en 20 per jaar. Er zijn media die graag roepen dat het helemaal uit de klauwen loopt qua liquidaties, maar dat is niet het geval.'

Aantal moorden nam in 2017 fors toe, opvallend veel in en om psychiatrische instellingen

Het aantal moorden in Nederland is in 2017 gestegen naar 159, terwijl het er in 2016 nog 111 waren. Dat blijkt uit onderzoek van Eric Slot van de website Moordatlas. In 2000 werden 225 moorden gepleegd. 'Naarmate je dichter bij de nul komt, kan het cijfer weleens hoger uitvallen. Maar dit jaar zien we een forse toename die ik nooit had verwacht.'

Een groep slachtoffers die volgens Slot opvalt zijn de Oost-Europeanen: vijftien slachtoffers kwamen daar van oorsprong vandaan. 'En het is opmerkelijk dat er vier moorden in en om een psychiatrische instelling zijn gepleegd. Twee patiënten hebben hun begeleider vermoord en twee anderen een medepatiënt. Meestal gebeurt dat een keer per jaar.' Er zijn ook drie tbs'ers geweest die een moord hebben gepleegd. Gemiddeld komt dat hooguit een keer per jaar voor. Het gaat om tbs'ers die uitbehandeld of op verlof waren. Een persoon heeft zelfs een dubbele moord gepleegd. Daarmee komt het totaal aantal slachtoffers van tbs'ers dit jaar op vier.' Slot vermoedt dat het ook in deze gevallen om een eenmalige stijging gaat. De cijfers kunnen bovendien nog veranderen, omdat het niet in alle zaken meteen duidelijk is of het om moord gaat.

Ook Marieke Liem van de Universiteit Leiden stelt dat er geen conclusies getrokken kunnen worden op basis van deze cijfers. 'In aantallen zijn we nog altijd te vergelijken met landen als Zweden, we hebben een van de laagste moordcijfers van Europa.' Liem doet onderzoek naar de moorden die de afgelopen 25 jaar in Nederland zijn gepleegd. 'We zitten momenteel weer op het niveau van de jaren zestig. Waarschijnlijk hebben we vorig jaar het dal bereikt, en rond dat laagste punt blijft het schommelen. Omdat we zo weinig moorden hebben, lijkt deze stijging procentueel fors. Maar de kans dat een gemiddelde Nederlander wordt vermoord, is nog altijd superklein.'

_{Tekst gaat verder onder de grafiek} 

Een veelgehoorde verklaring voor de daling van het aantal moorden is de vergrijzing. Volgens Liem is dat geen waarschijnlijke hypothese. 'De demografische veranderingen gaan langzaam, de daling van het aantal moorden is snel gegaan.'

Met haar collega's onderzocht ze andere mogelijk oorzaken. Ook het afnemende heroïnegebruik, de werkloosheidscijfers en ontwikkelingen in het alcoholgebruik bleken geen invloed te hebben op de cijfers.

Liem ziet wel een andere mogelijke verklaring: 'Het merendeel van de moorden wordt gepleegd door mannen en de meeste slachtoffers zijn eveneens mannen. Het gaat om allerhande conflicten die om de een of andere reden fataal aflopen. Denk aan ruzie om drugs, liefde of geld.'

Ze wijst erop dat de categorie 'man- tot-manmoorden' sinds 2004 de grootste daling laat zien. 'Dat komt waarschijnlijk doordat een deel van deze mannen meer tijd besteedt achter de computer, om bijvoorbeeld spelletjes te spelen, en hierdoor niet meer zo snel in fatale conflicten verzeild raakt. Maar ook doordat er bijvoorbeeld meer digitale surveillance is, zoals cameratoezicht. Het is niet meer zo makkelijk om ongezien een moord te plegen.'