Zijn de Yankees in Venezuela de redder of de gebeten hond?

De ambassade van de Verenigde Staten staat als een fort bovenop een heuvel in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. De gigantische vlag is in de wijde omtrek zichtbaar. De ambassade is zwaar beveiligd. Dat is noodzakelijk in een stad waar gewelddadige roofovervallen dagelijkse kost zijn. Maar vanaf zaterdag heeft het beveiligingspersoneel er een nieuwe zorg bij.

Want zaterdagmiddag (avond in Nederland) verloopt het ultimatum dat de Venezolaanse president Nicolás Maduro de Amerikanen heeft gesteld om het land te verlaten. Maar Washington erkent Maduro niet meer als staatshoofd. De Amerikanen steunen Juan Guaidó, de oppositieleider die zich diezelfde woensdag tot president heeft beëdigd. ‘We blijven’, besloot Washington.

In het televisieprogramma van Diosdado Caballo, de nummer twee van het regime, was de uitzetting diezelfde avond hoofdonderwerp. ‘Hashtag Yankee’, riep Caballo. ‘Go home’, antwoordde het publiek.’ Op straat zingen vragen rond. Wat gaat Maduro doen? Is hij bereid het leger op de ambassade af te sturen? Hoe zal Donald Trump dan reageren? Gaan China en Rusland zich ermee bemoeien? Breekt er nu een oorlog uit?

Nadat de Venezolanen woensdag massaal uitliepen om het aftreden van Maduro te eisen en hun steun voor Guaidó te uiten, heeft het leven zich herpakt. Overdag althans, ’s nachts vinden er hevige confrontaties plaats tussen inwoners van sloppenwijken en de ordetroepen van Maduro. Er wordt geplunderd en gesloopt, de rafelranden van de stad stinken naar traangas en smeulende barricades. Volgens het Venezolaanse Observatorium voor Sociale Conflicten zijn er zeker 26 doden gevallen.

‘Iedere nacht raak’

‘Ik durf na 5 uur mijn huis niet meer uit’, zegt Karenys Chacon, een 24-jarige inwoner van sloppenwijk Colinas de Loma Grande. ‘Het is iedere nacht raak.’ De wijk ligt in het uiterste westen van de stad en staat vol krotten van hout en golfplaten. ‘De mensen hier hebben hun woede jarenlang opgekropt, dat komt er nu uit’, aldus Chacon. ‘Ik steun hun protesten maar ik ben doodsbang dat Maduro het leger op ons afstuurt.’

Buurvrouw Geraldine Flores (32) is ook bang, maar vooral boos. ‘Ik wil niet leven van die schamele uitkeringen die de regering me toewerpt’, zegt ze. ‘Ik wil gewoon werken voor een fatsoenlijk salaris.’ Ze verheft haar stem: ‘En ik wil zelf kiezen wat ik eet en niet afhankelijk zijn van dat miserabele voedselpakket.’ Flores probeert haar dochter aan te zetten een douche te nemen. ‘Je moet zo naar school’, zegt ze tegen het kind. ‘Als die tenminste open gaat vandaag.’

Flores wil ‘niets liever’ dan dat Trump haar land binnenvalt. ‘Laat hem al dat uitschot weghalen’, zegt ze met tranen in de ogen. ‘Niet alleen in het regeringspaleis, ook zijn handlangers hier in de wijk.’ Haar vriendin Chacon staart hoofdschuddend voor zich uit: ‘Ik weet het niet’, zegt ze. ‘Ik weet niet hoe dit verder moet.’

Venezuela staat onder hoogspanning. De Verenigde Staten hebben samen met de Venezolaanse oppositie deze omstreden uitweg uit de politieke en economische crisis geconstrueerd. Ze hopen dat de druk op het regime zo groot wordt dat in ieder geval de strijdkrachten eieren voor hun geld kiezen. Maar ook Maduro heeft machtige bondgenoten.

Het Kremlin roept op tot een ‘vreedzame dialoog’ in Venezuela en beschuldigt de VS van een ‘couppoging’. De Turkse premier Erdogan belde Maduro om hem een hart onder de riem te steken: ‘Hou je taai’, zei hij. ‘We staan aan jouw kant.’ De Chinezen riepen de VS op zich niet te bemoeien met Venezolaanse aangelegenheden.

Chinese auto’s 

China heeft in de afgelopen tien jaar 65 miljard dollar in Venezuela gestoken, dat zijn zowel leningen als investeringen. Venezuela betaalt de schuld af met olie. Ook Cuba ontvangt dagelijks tienduizenden vaten, in ruil voor artsen en Cubaanse intelligentiediensten.

Rusland heeft net als China flink geïnvesteerd in de Venezolaanse oliesector en levert militair materieel. Eind vorig jaar vlogen twee Russische kernbommenwerpers mee tijdens een militaire oefening in Venezuela. De vriendschap met Ankara is recenter van aard, Venezuela verkoopt goud aan de Turken.

Maduro roemt in zijn wekelijkse tv-programma geregeld Chinese producten en deelt live op tv Chery-auto’s uit. Een van de gelukkigen is Raul Rodriguez. ‘Ik had een Amerikaanse bak uit 1963', vertelt hij. ‘Drie jaar geleden stond ik met panne langs de snelweg, toen Maduro plotseling aan kwam rijden.’ Hij glundert als hij eraan terug denkt. ‘Maduro gaf me deze auto. Op afbetaling maar praktisch gratis.’

Rodriguez toont trots zijn Chery, die hij als taxi gebruikt. ‘Kijk, ik heb zelfs airco.’ Hij verontschuldigt zich over de dikke laag zwarte stof op het dashboard. ‘Vannacht belandde ik in een demonstratie, dit is roet van de brandende barricades.’ De taxi-chauffeur vindt dat Maduro het leger op de Amerikaanse ambassade af moet sturen. ‘Laat Trump maar boos worden, wij hebben steun van Russen, Syriërs en Chinezen.’

De vraag is of deze landen werkelijk bereid zijn hun nek voor Maduro uit te steken. ‘Analist Mariano de Alba denkt van niet. ‘China en Rusland balen toch al dat de oliesector op zijn gat ligt en hun investeringen geen vruchten afwerpen’, zegt hij. ‘Als puntje bij paaltje komt, zullen ze hun geld en positie veilig willen stellen. Ik vermoed dat ze al verkennende gesprekken voeren met Guaidó.’

Amerikaanse troef

De Amerikanen hebben hun belangrijkste troef nog in handen: oliesancties. Van de naar schatting 900 duizend vaten olie die Venezuela produceert, gaan er 500 duizend naar de VS. Washington heeft de macht de geldkraan dicht te draaien. Dan is het afwachten hoe lang het leger trouw blijft aan een regering zonder geld. Anderzijds zou de maatregel ook de toch al noodlijdende bevolking keihard raken.

Washington is vastberaden de ambassade niet te sluiten, maar Maduro denkt dat de Amerikanen op dat besluit zullen terugkomen: ‘Ze hebben een groot deel van hun mensen al geëvacueerd’, zei hij vrijdag in een persconferentie. ‘Daar zal het zeker niet bij blijven. Washington moet volledig aan ons bevel voldoen.’ Over het leger erop af sturen zei hij dit keer niets.

Vrijdagmiddag verscheen ook Guaidó voor het eerst weer in het openbaar. ‘De Amerikaanse ambassade blijft’, roept hij het publiek toe. ‘En ik hoop dat ook de Russen en de Chinezen blijven.’ Guaidó loopt een reëel risico gearresteerd te worden, maar beloofde voor volgende week nieuwe demonstraties: ‘We zijn wakker geworden uit de nachtmerrie’, zegt hij. ‘We gaan niet meer slapen tot Venezuela vrij is.’