De zogeheten OPERA-studies, in opdracht van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) en deels betaald door eigenaar EPZ van de tijdelijke opslagfaciliteit in Borssele, wijzen nog geen geschikte locaties aan in Nederland. Onder heel Nederland bevindt zich een laag zogeheten Boomse klei die bruikbaar is, aldus het rapport. Dezelfde dikke en zelfdichtende kleilaag wordt al gebruikt voor berging in België, bij Mol. De Nederlandse studies zijn op het Belgische werk geënt.

Gangenstelsel

Nederland bergt zijn radioactief afval van ziekenhuizen, industrie en kerncentrales nu nog op in de bovengrondse bunkers van COVRA bij Vlissingen. In het jaar 2100 moet er beslist worden over de definitieve bergplaats van het afval, zo heeft de politiek besloten. Tegen die tijd zal er volgens de prognose zo'n 100 kubieke meter hoogradioactief afval uit kerncentrales zijn, plus 11 duizend kubieke meter middel- en laagstralend materiaal.

Hoogradioactief afval is voornamelijk afkomstig uit opgebrande brandstofstaven van kerncentrales in Borssele en Petten, die in Frankrijk worden opgewerkt. Dat afval is zeker vijfduizend jaar zeer actief. Laagradioactief afval uit ziekenhuizen en de industrie kan soms miljoenen jaren blijven stralen.

Uit de berekeningen en simulaties blijkt dat voor de Nederlandse hoeveelheden afval in het jaar 2100 op 500 meter diepte een gangenstelsel nodig is van 1,4 vierkante kilometer, met tientallen kilometers gangen en opberggallerijen. Het afval zelf moet verglaasd worden verpakt in betonnen en stalen vaten. Uiteindelijk wordt het stelsel verzegeld.

Een dergelijk complex kost rond de 2 miljard euro. Het duurt dertig jaar om het aan te leggen en te vullen, berekent de OPERA-werkgroep.

Uit simulaties komt naar voren dat de gebruikte vaten ongeveer 35 duizend jaar intact zullen blijven. Als ze gaan lekken, duurt het in de scenario's nog 200 duizend jaar voordat het afval eventueel het oppervlaktewater kan bereiken. De stralingsbelasting blijft aan het oppervlak onder alle normen, aldus de berekeningen.

Aanvullend advies

In de studies zijn zowel technische aspecten bekeken als vragen over de maatschappelijke aanvaardbaarheid van zo'n ondergrondse berging. 'Maar het afval is er, en daar moeten we iets mee', zegt plaatsvervangend directeur van COVRA, Ewoud Verhoef, die het project leidde. Nog voor de zomer komt een aanvullend advies over de manier waarop de eindberging bespreekbaar kan worden gemaakt. Dat wordt gemaakt door de bekende duurzaamheidsadviseur Jan Paul van Soest.

Uitgangspunt daarbij is wel dat de eindberging van nucleair afval los moet worden gezien van de vraag of kernenergie aanvaardbaar is, zei Frank van den Heuvel van COVRA maandag in Leiden. 'Je kunt niet over kernenergie praten zonder het over afval te hebben. Maar het omgekeerde is wel verstandig.'

Honderd jaar oud rapport

Actievoerder Peer de Rijk van anti-kernenergieorganisatie WISE zegt weinig met de adviezen op te hebben. 'Het is onbegrijpelijk dat we het hebben over opbergen over tachtig jaar, terwijl de nucleaire kraan gewoon open staat. Als we het willen opbergen, moeten we nu doorpakken. Technisch kan het, als we de adviezen moeten geloven. Doe het dan. Bovendien: wie leest er over een eeuw nog een rapport uit 2018?'

Verhoef zegt dat het direct ondergronds opbergen van radioactief afval alleen al geen optie is omdat Nederland relatief weinig afval produceert. 'Zo'n faciliteit zou lang voor het grootste deel leegstaan en daarmee onbetaalbaar zijn, omdat de vervuiler het project betaalt. We sparen letterlijk een eeuw voor de eindberging.'

Anderzijds noemt hij wachten met verkennen tot 2100 ook ondenkbaar. 'De methode van eindberging bepaalt ook hoe we nu moeten verpakken en beschrijven.' Hij kondigde in Leiden een voortzetting van het OPERA-project aan om ook berging in zoutafzettingen of andere kleilagen te bekijken.

Ook daarbij zal niet naar specifieke locaties worden gekeken, zegt hij. 'Eerst de techniek en de maatschappelijke eisen, dan pas de locaties.' Daarbij moet volgens OPERA vooral ook in Europees verband worden gedacht. 'Over tienduizend jaar betekenen de huidige landsgrenzen natuurlijk niets meer.'

België, voorloper bij het recyclen van huisvuil, experimenteert met gekleurde vuilniszakken voor verschillende soorten afval. Het is een succes, waarvan Nederland wat kan leren. (+)

De aluminiumcupjes van waxinelichtjes zorgen voor een berg afval
Erg gezellig al die waxinelichtjes. Maar de aluminium- cupjes worden bij bosjes weggegooid. Is er geen alternatief? (+)

Eva Hoeke ervaart hoe leuk afval scheiden eigenlijk kan zijn
Afval scheiden, columniste Eva Hoeke moest er niets van hebben. Totdat ze het toch maar ging doen en er lol in begon te krijgen.