In de fabrieken van Indiana wordt de Amerikaanse verkiezingsstrijd beslist

‘We Build Your Dream’, staat er boven de poort van een fabrieksterrein even buiten het stadje Elkhart, in het noorden van de staat Indiana. Daarachter staan ze in rijen opgesteld op het hobbelige asfalt van de parkeerplaats: enorme campers, de glanzende vehikels van het Amerikaanse verlangen. Klaar voor vertrek, klaar voor de grote reis die Amerikanen graag maken als ze met pensioen zijn. Met tientallen per maand rollen de recreatievoertuigen (rv’s), uit de hal. De Nexus-fabriek bóúwt niet alleen dromen – het ís ook een Amerikaanse droom.

‘We draaien op volle kracht’, zegt Kris Lash , een van de verkopers, terwijl hij door de hal loopt, omringd door pneumatische pufjes en ziedend geboor. Mannen en opvallend veel vrouwen met gereedschapsgordels en kniebeschermers aan schroeven en zagen en lijmen de opbouw achter de vrachtwagencabines die hier binnen komen. Dit is het fabricagewerk waarmee Amerika groot geworden is en dat nog steeds bestaat, hier in het middenwesten, waarover je zo vaak roestige doemverhalen hoort. ‘Het probleem is eerder dat we geen mensen kunnen vinden om het werk te doen’, zegt Lash.

Je kunt er niet omheen in Elkhart, Indiana: de economie draait lekker, in Amerika. In de bermen langs de wegen staan overal bordjes die schreeuwen om personeel. ‘Lassers en productiemedewerkers nodig. Meld je nu hier!’ En: ‘Chauffeurs gezocht. Begin meteen!’ En: ‘Now hiring. Borduur- en naaiwerk. Fulltime, solliciteer vandaag!’ De werkloosheid in Elkhart bedraagt net iets boven de 2 procent, een niveau dat eind jaren negentig voor het laatst werd gehaald. Negen jaar geleden, in het holst van de crisis, tikte de werkloosheid hier de 20 procent aan.

Het stadje, waar honderd bedrijven 80 procent van de rv’s van de wereld maken – van bescheiden busjes tot wagens met een helikopterplatform – is een fel oplichtende pixel op de conjuncturele kaart van het land. Als het slecht gaat, gaat het echt slecht. Als het goed gaat, gaat het hier nog beter.

Nu is de vraag: gaat iemand daar de politieke vruchten van plukken?

Indiana is een van de belangrijkste staten van Amerika, de komende verkiezingen. Op 6 november wordt bepaald of het huis van Afgevaardigden en de Senaat in Republikeinse handen blijven. Zo ja, dan kan president Donald Trump redelijk ongehinderd doorgaan met het uitvoeren van zijn agenda. Zo nee, dan steekt er een zware tegenwind op. Als de Democraten een meerderheid in het Huis krijgen, zullen ze het Witte Huis van alle kanten met een vergrootglas gaan bekijken – om eventueel een afzettingsprocedure te beginnen. Als de Democraten een meerderheid in de Senaat krijgen, dan kunnen ze Trumps conservatieve voordrachten voor het Hooggerechtshof blokkeren.

In het Huis van Afgevaardigden, zeg maar de Tweede Kamer, staan zoals elke twee jaar alle zetels in de 435 districten op het spel. Daarmee vormt het Huis in theorie een redelijke afspiegeling (los van de gerrymandering, het aanpassen van de districtsgrenzen om een nipte meerderheid in zo veel mogelijk districten te krijgen) van de politieke stemming in het land. En omdat de politieke stemming op dit moment volgens de peilingen naar de Democraten neigt, hebben zij een redelijke kans het Huis van Afgevaardigden te heroveren.

In de Senaat ligt het anders. Ook al lijken de Republikeinen met hun krappe meerderheid van 51-49 kwetsbaar, in de praktijk valt dat best mee. In de Senaat staat elke twee jaar maar eenderde van de honderd zetels op het spel. Dit keer worden veel van die zetels (26 om precies te zijn) bezet door Democraten, gekozen in een tijd, zes jaar geleden, dat de politieke verhoudingen nog anders lagen. Zeker in staten die twee jaar terug ruim door Trump zijn gewonnen, krijgen deze senatoren het nu lastig.

Dat zijn staten zoals Missouri, North Dakota, en West-Virginia. Het zijn staten waar de Democratische senatoren de afgelopen maanden op eieren hebben moeten lopen om zich niet al te zeer te vervreemden van hun vertrumpte kiezers. Joe Manchin uit West-Virginia stemde bijvoorbeeld tegen de partijlijn en met de Republikeinen vóór opperrechter Brett Kavanaugh. Claire McCaskill uit Missouri liet een tv-spotje maken waarin zij zich distantieert van ‘those crazy Democrats’. En Heidi Heitkamp uit North Dakota zegt dat ze ‘de helft van de tijd met president Trump meestemt, omdat geen van beide partijen altijd de juiste antwoorden heeft’.

Indiana is ook zo’n staat. Ook hier probeert een Democraat, Joe Donnelly, uit alle macht stand te houden in het midden. In reclamespotjes laat hij weten dat hij Trumps financieringsplan voor de bouw van de muur langs de grens met Mexico steunde (‘Ik keerde me af van mijn eigen partij!’), dat hij meer geld naar het leger wil (‘Die linkse liberals willen bezuinigen op defensie, geen sprake van!’) en dat hij tegen een zorgverzekeringsstelsel van de overheid is – een paradepaardje van progressieve Democraten. Hij is een van de weinige Democraten die tegen abortus is.

Aan de andere kant staat zijn uitdager Mike Braun, een selfmade zakenman die rijk is geworden met de verkoop van auto-onderdelen en wel iets weg heeft van Jerry Lundegaard, de autoverkoper uit de film Fargo. Hij zet zich neer als outsider en financiert net als Trump zijn campagne zelf. Omdat hij gehoord heeft dat het om blue-collar workers draait, loopt hij altijd in een blauw overhemd rond.

Ze lijken eigenlijk best op elkaar, Donnelly en Braun, twee tamelijk saaie mannen die beiden tegen Trump proberen aan te schurken. De grootste verschillen zitten vooral op economisch gebied. De Democraat Donnelly stemde tegen de grote Republikeinse belastingverlaging van 2017; Braun is voor. En Donnelly vindt Trumps protectionistische importtarieven te ver gaan; Braun is voor.

Dus zouden de Republikeinen daar campagne mee moeten kunnen voeren. Als die economische maatregelen ergens effect op de economie hebben gehad, dan moet dat hier zijn, in Indiana.

Ja, het gaat wonderlijk goed, zegt Andrew Berger van de Indiana Manufacturing Association, de club van de maakindustrie, die 30 procent van de economie in Indiana omvat. Hij zit in een kantoortje in de hoofdstad Indianapolis versierd met aluminium kunstwerpen, op een steenworp afstand van de parlementsgebouwen, de jachtvelden van de lobbyist. ‘Maar dat is al gaande sinds 2009, toen de werkloosheid op het hoogste punt stond. Ik weet het nog goed: 29 juli. Ruim 10 procent werkloosheid, 20 procent in Elkhart! Sindsdien hebben we er 100 duizend banen bij gekregen in de industrie.’

Hoewel de groei dus al jaren aan de gang is, was de belastingverlaging van Trump wel echt een belangrijke wet voor zijn leden, zegt hij. ‘De vennootschapsbelasting is van 35 procent naar 21 procent gegaan. Dat was hoognodig om beter te concurreren met de landen in Europa.’

Het betekent onder meer dat medicijnenfabrikant Eli Lilly op volle sterkte in Indianapolis blijft, zegt hij. ‘Er was een reële angst dat Lilly dezelfde kant op zou gaan als Pfizer, dat zijn vestiging in Indiana heeft gesloten en veel werk naar Ierland heeft verplaatst’, zegt Berger. ‘Lilly heeft ook vestigingen in Ierland, en het leek erop dat ze dat zouden uitbreiden. Dankzij de nieuwe belastingregels brengen ze miljarden terug naar Amerika, die hier kunnen worden geïnvesteerd.’

Over de protectionistische impulsen van Trump is hij minder enthousiast. De heffingen op geïmporteerd staal en aluminium vormen een medaille met twee kanten. ‘Ze zijn goed voor de makers van die metalen, want die kunnen hun producten nu duurder verkopen, maar niet goed voor de kopers ervan. We hebben leden in beide groepen. Indiana is de grootste producent van staal in Amerika en natuurlijk zijn die bedrijven blij met de importheffingen. Maar de gebruikers van staal moeten nu duurder inkopen.’

Ze waren heel zenuwachtig over de Nafta-onderhandelingen, zegt hij, waarbij Trump het handelsakkoord met Mexico en Canada openbrak. ‘We houden niet van onzekerheid. Maar we zijn wel blij met het resultaat.’

Als Brian Bousum de deur opendoet van zijn huis in een buitenwijk van Indianapolis springen meteen twee bullterriërs naar buiten – gespierde zwaargewichten, maar ze bijten niet. Er hangen skeletten aan de dakgoot, Halloween is in aantocht. Bousum (52) is net terug van zijn nieuwe baantje, in de leer bij een loodgieter. ‘Over vier jaar moet ik mijn diploma hebben. Dan ben ik vrij man, eigen baas. Ik ga nooit meer werken bij een groot bedrijf. I paid my dues.’

Voor Bousum kwam Trumps protectionisme te laat. Hij werkte ruim dertig jaar bij Rexnord, een bedrijf dat kogellagers maakte in Indianapolis. Het was een goedlopend bedrijf met driehonderd werknemers. Bousum stond achter de CNC-machines, de programmeerbare draaibanken die de kogels uit het staal sneden. Totdat het bedrijf in december 2016 ineens aankondigde dat het naar Mexico zou verhuizen.

‘We hadden het nooit verwacht’, zegt Bousum. ‘Het bedrijf maakte zo veel winst. 60 tot 80 miljoen per jaar. Maar door de verhuizing naar Mexico zouden ze 15 miljoen extra gaan verdienen. Voor de aandeelhouders, die willen altijd meer. De aandelenbeurs is de wortel van het kwaad.’

Maar toen was daar Trump, de man die net tot president was verkozen. Hij had eerder al gedreigd airconditioningfabrikant Carrier, ook uit Indianapolis, te straffen voor een voorgenomen verhuizing naar Mexico – een voornemen dat daarna deels werd ingetrokken. Nu nam hij het op voor de Bousum en zijn collega’s. ‘Rexnord wil, tamelijk gemeen, driehonderd arbeiders ontslaan. Dat gebeurt in ons hele land. Niet meer!’

‘We kregen er nieuwe hoop door’, zegt Bousum. Bij de verkiezingen van 2016 had hij op Trump gestemd, na een verleden waarin hij op Ronald Reagan, Bill Clinton, de beide Bushes en Barack Obama had gestemd. Later, in mei, dreigde Trump Rexnord met importheffingen te straffen als ze naar Mexico zouden verhuizen. ‘Het voelde goed. Er was iemand die het voor ons opnam.’

Maar Rexnord sloot gewoon zijn deuren, en Bousum kwam op straat te staan, net als zijn zoon, die zoals zijn vader meteen na de middelbare school bij dit mooie bedrijf was gaan werken. Hij had net een nieuwe Harley gekocht – ach, wat heeft hij daar nu spijt van. Nu moet hij zien rond te komen van 500 dollar in de week, terwijl hij bij Rexnord zo’n 1.300 dollar verdiende, plus de ziektekostenverzekering. ‘Ja, ik heb weer een baan. Maar dit is toch echt wat anders dan wat ik vroeger had.’

Bousum neemt het Trump niet kwalijk dat hij hem valse hoop heeft gegeven. ‘Hij was er tenminste mee bezig. Hillary Clinton sprak nooit over dat soort dingen. Zij wist niet wat er speelde voor ons farbrieksarbeiders.’ Nu ziet hij dat Trump op dezelfde lijn is doorgegaan, met zijn protectionistische tarieven op staal en alumnium. ‘Daarmee redt hij misschien wel anderen. Mijn zoon wordt nu opgeleid als lasser – misschien werkt hij straks voor US Steel, dat 500 miljoen investeert in de fabriek in Gary, Indiana. Misschien dat zijn baan straks bestaat dankzij deze tarieven. En ja, ik snap dat ik als consument dan meer moet betalen. Maar dat wil ik best doen, als ik daarmee mensen kan helpen hun baan te behouden.’

In de Senaatsrace van Indiana speelt de uitbesteding van werk naar het buitenland nog steeds een rol. Beide kandidaten blijken zich schuldig te hebben gemaakt aan on-Amerikaanse activiteiten. De Republikein Braun bleek de auto-onderdelen waarmee hij rijk is geworden uit China te importeren. En het familiebedrijf waarin de Democraat Donnelly aandelen bezat, bleek een deel van zijn activiteiten naar Mexico te hebben verhuisd. ‘Mexico Joe’, zoals Donnelly sindsdien door Braun wordt genoemd, maakte vervolgens de fout in een reclamespotje hout te hakken met een bijl die, zo bleek uit onderzoek van de Republikeinen, ook in Mexico was gemaakt.

Zo is het voor beide kandidaten lastig om te doen alsof ze voor de lokale arbeiders opkomen.

En ook de belastingverlaging, door de Republikeinen aanvankelijk ingezet als campagnemiddel, is op de achtergrond geraakt. Het blijkt dat 63 procent van de kiezers dat als een negatieve maatregel ziet, omdat hij vooral de rijken ten goede komt.

Wat de Republikeinen nog wel hebben, is de economie, die gewoon goed draait. Maar dat is ook geen al te zekere campagnestrategie, omdat gewone arbeiders daar het minst van hebben geprofiteerd. Volgens Andrew Berger van de IMA is de inkomensgroei tegengevallen, ondanks de economische groei en lage werkloosheid van de afgelopen jaren. ‘Slechts 5 procent in vijf jaar. We hadden meer verwacht.’

Vandaar dat de Republikeinen hun toevlucht nemen tot de twee onderwerpen waarover de achterban gegarandeerd wel opgewonden raakt: de immigratiekaravaan en opperrechter Brett Kavanaugh.

Braun moest er nog aan wennen, toen hij afgelopen woensdag door Fox News werd geïnterviewd.

‘Uw tegenstander wil het net als andere Democraten niet over de immigrantenkaravaan hebben, omdat hij liever over de gezondheidszorg praat’, opende de interviewer schamper. ‘Wat vindt u daarvan?’

‘Nou, ik denk dat gezondheidszorg inderdaad de belangrijkste kwestie is..., begon Braun. De interviewer trok de wenkbrauwen even op. Braun herstelde zich. ‘Maar dat is de bewaking van de grenzen ook, hier in onze staat, en, eh, de kosten van de gezondheidszorg, en de ziektekostenverzekering voor ouderen... dus ja, die karavaan, die ziet er afschrikwekkend uit.’

Het was even zoeken, maar toen had hij de juiste groef gevonden. ‘Als je zo’n armada ziet, die op zo’n drieste manier op je afkomt, die eruitziet alsof hij door de grens heen wil breken... voor mij is het symptomatisch voor gebrek aan discipline aan de grens. Het is de bron van veel problemen... godzijdank neemt president Trump het serieus, en trekt hij hier een streep, en laat hij zien dat je niet kunt voort marcheren en zo door de grens heen kunt blazen. Het wordt interessant hoe dit uitpakt, maar het wordt een beslissende kwestie, over wat we doen met de grensbewaking.’

‘Uw opponent stemde tegen Kavanaugh, toch?’, was de logische vervolgvraag. Van immigratie naar de opperrechter.

‘Ja, inderdaad. Dat liet de lelijke onderbuik van de Democraten zien. Hoe ze van alles een zaak maken, en iedereen demoniseren. Ik denk dat de kiezers zitten te wachten op echte oplossingen, en niet het afbreken van mensen.’

‘Ik heb in mijn leven ook wel eens een paar konten gegrepen’, zegt Jason Mabie, die in de Nexus-fabriek in Elkhart de bedrading aanlegt van een nieuwe megacamper. ‘Hoe oud was die Kavanaugh nou helemaal toen hij dat deed? 17?’

Voor Mabie (34) is de kwestie-Kavanaugh symbolisch voor wat er mis is met het land. ‘De wereld is veel te gevoelig aan het worden. In plaats van gewoon te werken of te doen wat je belangrijk vindt, is iedereen de hele tijd bang om beledigd of gekwetst te worden. Waarom steken die mensen hun energie niet in een mooie klus? Ga je boot schuren.’

Er loopt een rechte lijn van het versieren van vrouwen naar het schuren van een boot. Je steekt je handen uit de mouwen. ‘En dan worden ze wel eens vies. Daar kunnen mensen niet meer tegen. Wij hadden vroeger houtbewerking op school. We leerden dingen te maken. De kids van nu willen niets meer maken, die willen alleen maar dingen kopen. Zitten de hele dag naar een scherm te staren. Dan raak je het contact kwijt met de echte wereld. Ze worden allemaal geprogrammeerd om te gaan studeren, terwijl je ook een lasser of brandweerman kunt worden. Werk genoeg. Maar die ambitie zie je niet meer.’

Ja, zegt hij, hij gaat stemmen – op de man die het meest op Donald Trump lijkt. Trump, een rijkeluiszoon die de dienstplicht weigerde en nog nooit een las heeft gezet. Maar het gaat om affiniteit. In Elkhart stemde 63 procent twee jaar geleden op Trump. ‘Dat is iemand die niet zo gevoelig is. Hij stelt dingen aan de orde die anderen niet aan de orde durven te stellen. Ja, dan zegt hij wel eens iets verkeerd. Wie niet?’