Een groene waterkant aan Waal en Rijn: Arnhem en Nijmegen nemen hun rivierkades onder handen

Je zou ze op de landkaart ­tegen elkaar aan kunnen schuiven, de Rijnkade in ­Arnhem en de Nijmeegse Waalkade. Dan kreeg je een dubbelstad aan het water: Nijmegen in het zuiden, Arnhem in het noorden. Ware het niet dat er 30 kilometer Betuwe tussen zit.

Arnhem en Nijmegen lijken op elkaar. Ze liggen alle twee aan een grote rivier, wat de geschiedenis en het karakter van de steden mede heeft bepaald. Dat heeft zijn pluspunten: water geeft dynamiek. Maar het is ook een eigenschap waar de steden mee worstelen, ieder op hun eigen manier. Zowel in Arnhem als in Nijmegen moeten de kades de komende jaren een nieuw gezicht krijgen.

In Arnhem klonk altijd de klacht dat de stad met de rug naar het water ligt: de toegang tot de Rijn wordt ­afgesneden door nieuwbouw die er is neergezet na de Tweede Wereldoorlog, toen de stad grotendeels werd verwoest. Met enige afgunst werd vaak naar Nijmegen gekeken met zijn imposante Waalkade.

Arnhem heeft een smalle rivieroever met een groot hoogteverschil tussen de hoge en lage kade. Maar elk ­nadeel heeft zijn voordeel, zegt projectleider Ronald van Dijk. De Waalkade mag dan grootser zijn: ‘De Rijnkade is knusser en gezelliger. Hier zit je op een terras dicht bij de rivier met uitzicht op de groene overkant.’

Dat karakter wordt in de nieuwe plannen versterkt. De Rijnkade moet een levendige wandelboulevard worden met trappen naar het water en meer groen. Vijf jaar geleden is daar al een begin mee gemaakt met de aanleg van een groene weide aan de kant van de John Frostbrug. Nu lift Arnhem mee op plannen van het ­waterschap Rijn en IJssel dat de vlak na de oorlog gebouwde waterkering wil versterken; die voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd.

Aan de andere kant van de kade, bij de Nelson Mandelabrug, moet ook een plantsoen komen. De kademuur tussen de Nieuwstraat en de ­Rodenburgstraat, waar de horeca zit, wordt iets naar voren geschoven om de terrassen meer ruimte te geven.

De rij monumentale lindebomen op de kade blijft behouden; de gaten worden opgevuld met nieuwe bomen. De Jansbeek, die een jaar geleden werd opengelegd en nu dwars door de stad loopt, stroomt straks vrijelijk in de rivier. De Rijnkade moet een oord worden waar het aangenaam toeven is, zegt Van Dijk. Waar ruimte is voor evenementen. ‘Maar waar je ook kunt genieten van de ­rivier terwijl je tussen de middag een boterhammetje eet.’

‘Natuurlijke vrijplaats’

In Nijmegen is de uitgangssituatie heel anders. De Waalkade werd 25 jaar geleden opnieuw ingericht, als sluitstuk van de renovatie van de benedenstad. Het is een grote, open kade, destijds vooral bedacht als evenemententerrein.

Toen vond men dat grandeur hebben, zegt landschapsarchitect ­Mathieu Schouten, ontwerper van de nieuwe kade. Maar de laatste jaren was het vooral een lege vlakte van steen en asfalt waar auto’s rijden en geparkeerd wordt. ‘Geen plek waar je met je gezin naartoe gaat.’

Ook in Nijmegen is vergroening het sleutelwoord. De plannen voor de herinrichting werden besproken met burgers van de stad, die in meerderheid kozen voor het idee ‘Natuurlijke vrijplaats’. De auto’s verdwijnen (alleen de bus mag er nog door) en ­maken plaats voor groene ligweides.

De kade, die nu horizontaal loopt, gaat lichtjes afhellen. ‘Om de binding met de rivier te versterken’, aldus Schouten. Ter hoogte van passantenhaven de Lindenberg leiden brede trappen naar een verlaagde waterstoep die honderd ­dagen per jaar onder staat. De horeca moet op het benedendeel van de kade terrassen inleveren, maar krijgt er ­boven een stuk bij.

Het moet een plek worden om te ­relaxen, zegt Schouten. Waar mensen op zonnige dagen hun badhanddoek uitspreiden om van het uitzicht op de Waalbrug te genieten, terwijl hun kinderen ravotten in een nieuw aan te leggen waterspeelplaats.

De plannen vergeleken

Het wordt er in beide steden on­tegenzeggelijk mooier op, denkt Ben Kuipers, voorzitter van de Nederlandse vereniging voor tuin- en landschapsarchitectuur (NVTL). Op verzoek van de Volkskrant heeft hij beide plannen bekeken.

Dat voor meer groen is gekozen, vindt Kuipers een pluspunt. De opwarming van de aarde is een ‘hot item’, aldus Kuipers. ‘Vergroening helpt bij de opvang van water en gaat hittestress in steden tegen.’ Hij roemt de zorgvuldigheid van de Arnhemse plannen. ‘De Jansbeek heeft kwaliteit en de bomenrij op de kade vind ik een sterk element.’

In Nijmegen is het volgens Kuipers vooruitgang dat de auto wordt geweerd. Hij heeft ook kritiek. ‘Her en der zijn bomen geplaatst, maar zonder duidelijke structuur. Verder zijn er een poeltje ingetekend en een speelobject dat niet is uitgewerkt. Dat zou iets iconisch moeten worden, geen piratenschip. Ik mis een concept.’

Kuipers verwondert zich er ook over dat de herinrichting van de Waalkade maar tot eenderde gaat. ‘Ik zie de samenhang niet met de rest van de kade.’ Daar is een simpele reden voor, zegt Nijmegenaar Schouten: het geld was op. ‘Dat is iets voor de volgende ronde.’

Voorlopig heeft Nijmegen een voorsprong. Terwijl Arnhem nog in de planfase zit, wordt in Nijmegen al druk gegraven; de nieuwe kade moet in juli voltooid zijn. Maar Arnhem heeft een voordeel dat Nijmegen nooit zal kunnen evenaren, benadrukt projectleider Van Dijk: ‘De Rijnkade ligt op het zuiden. ’s Middags zit je hier in de zon. In Nijmegen niet.’