EU houdt hart vast nu Roemenië voor het eerst voorzittershamer heeft
Roemenië is een héél gewoon land. Dat de president, de premier, de ministers, de senaat- en parlementsvoorzitter kijvend over straat rollen tijdens de eerste dagen van het allereerste Roemeense EU-voorzitterschap ooit: doodnormaal. Een verslag vanuit Boekarest over de eerste EU-top in de Roemeense hoofdstad. Lokale corruptie bestrijden? ‘Daar hebben we de Commissie niet voor nodig.’
‘Elke familie heeft problemen’, wuift minister van Buitenlandse Zaken Melescanu de onrust weg of zijn land Roemenië wel in staat is de EU als voorzitter te leiden. Dat parlementsvoorzitter Dragnea (veroordeeld voor EU-subsidiefraude en kiesfraude) bij de aftrap van het voorzitterschap de Europese Commissie voor het Europees Hof daagt? ‘Iedereen mag zijn onschuld proberen te bewijzen, ook een politicus’, antwoordt minister Melescanu luchtig. Dat de Commissie snoeihard oordeelt over de endemische corruptie en toenemende rechteloosheid in Roemenië? ‘Daar hebben we de Commissie niet voor nodig.’
En dat de Luxemburgse Commissievoorzitter Juncker zegt dat Boekarest technisch wel maar politiek allerminst klaar is om de EU voor te zitten? ‘Ach, wat moet ik met de opmerkingen van een Duitse ambtenaar.’
Roemenië is geen gewoon EU-land. In gewone lidstaten wordt de start van het EU-voorzitterschap aangegrepen om tegen de EU te demonstreren. In Boekarest trotseren enkele tientallen Roemenen donderdagavond de kou en sneeuw met spandoeken vóór de EU en tegen de ‘Roemeense dictatuur’. Niet eerder etaleerde een EU-voorzitter zo publiekelijk zoveel verdeeldheid over zijn nakende taak. Het was tot het laatste moment onzeker of president Iohannis überhaupt de officiële openingsceremonie in Boekarest zou bijwonen.
Senaatsvoorzitter Popescu, voormalig premier, grijpt zijn speech tijdens de openingsceremonie aan om de voor fraude en corruptie veroordeelde Dragnea een draai om de oren te geven – hij heeft gerommeld met 21 miljoen euro EU-subsidie volgens het antifraudebureau OLAF van de EU.
Ja, het EU-lidmaatschap heeft Roemenië sinds 2007 veel goeds gebracht, zegt Popescu ten overstaan van de voltallige Roemeense politieke, kerkelijke en zakelijke elite. ‘Maar sommige instituties en beslissers wentelen zich nog steeds in ongecontroleerde macht. Zij noemen hun socialistische ideologie nu rechtstaat terwijl ze voortgaan met hun gedrag en ongenaakbaarheid van voor 1989.’ Popescu en Iohannis zijn in een bitter politiek gevecht verwikkeld met Dragnea, de leider van de Roemeense socialistische partij. Dit najaar zijn er presidentsverkiezingen.
De compromissen van Juncker
Juncker op zijn beurt neemt geen woord terug van zijn eerdere opmerking dat de tot het bot verdeelde politieke kaste in Boekarest niet in staat is de EU bij elkaar te houden. ‘Je kunt je nationale politieke twisten niet naar de EU exporteren’, waarschuwt hij vrijdag na afloop van een overleg met de Roemeense regering. In de EU zijn altijd compromissen mogelijk, stelt hij. ‘Maar niet over de waarden van de rechtsstaat.’
Het hartstochtelijke pleidooi van de Roemeense premier Dancila – die onverschrokken haar partijgenoot Dragnea te hulp schiet – maakt geen enkele indruk op Juncker. Dancila wijst tot zes keer toe op de ‘waardigheid’ van Roemenië en o wee de persoon die het waagt aan het succes van het Roemeense EU-voorzitterschap te twijfelen.
Echt veel ambitie om daar iets van te maken is bij minister Melescanu van Buitenlandse Zaken niet te bespeuren. Of zijn land vaart zet achter strafprocedures tegen Polen en Hongarije die volgens de Europese Commissie en het Europees Parlement de rechtsstaat aan hun laars lappen? Melescanu kijkt bedenkelijk. ‘Wij zijn niet de baas van Europa, het is niet aan ons om de agenda te bepalen.’ Gewezen op het feit dat juist het opstellen van de agenda de taak van de voorzitter is, brengt de minister niet van zijn stuk. ‘Alleen als de lidstaten het willen.’
En het idee om het verkrijgen van EU-subsidies te koppelen aan het naleven van de basale rechtsregels? ‘Ach, er zingen zoveel ideeën rond. Is er beroep tegen zo’n besluit mogelijk?’
Amnestie
Eerder deze week verdedigde Melescanu bij de BBC het voorstel van Dragnea om voor corruptie veroordeelde politici amnestie te verlenen. Prima manier om de overbevolking in Roemeense gevangenissen tegen te gaan, aldus de minister. Juncker maakt er vrijdag korte metten mee: ‘Dat ondermijnt de rechtsstaat.’ President Iohannis verklaart openlijk dat het voorstel nooit een wet mag worden.
EU-ambtenaren en diplomaten zien het schouwspel in Boekarest met lichte verbijstering aan. Ze weten dat deze club van kibbelaars de nieuwe EU-begroting voor de komende zeven jaar moet opstellen, een klus waarvoor eensgezindheid en compromisbereidheid onmisbaar zijn. Geluk bij een ongeluk is dat het andere grote struikelblok – de Brexit eind maart – wordt gemanaged door EU-president Tusk en Commissie-onderhandelaar Barnier. En praktisch is het Roemeense voorzitterschap na half april al afgelopen, ruim twee maanden voor het officiële einde. Dan gaat Brussel op campagne voor de Europese verkiezingen en ligt de wetgevingsmachine tot na de zomer stil.