Nieuwe techniek moet medicijnresten in water sneller onschadelijk maken

De methode is afkomstig uit de drinkwaterbereiding en wordt nu voor het eerst toegepast bij rioolwater. ‘Om te kijken of deze nieuwe methode efficiënter en goedkoper is, wordt een ander deel van het afvalwater met de gangbare ozon-methode behandeld’, zegt projectleider Maarten Nederlof van waterschap Aa en Maas. De proef duurt ruim een jaar en kost 800 duizend euro.

Door de vergrijzing gebruiken we steeds meer medicijnen. Een deel daarvan belandt met de urine en ontlasting in het riool. Installaties zoals in Aarle-Rixtel en op driehonderd andere plekken in Nederland verwijderen ongeveer de helft van die vracht met de gangbare waterzuivering. Maar de andere helft, ongeveer 150 duizend kilogram, komt jaarlijks ongezuiverd in de rivieren terecht. Bij medicijnvervuiling in de Maas gaat het intussen om dezelfde hoeveelheden als de industriële waterlozingen.

In kleine rivieren zoals de Aa kan de fikse vracht medicijnresten uit de installatie in Aarle-Rixtel kleine beestjes zoals watervlooien schade toebrengen. ‘Er sterven nog geen vissen, maar van een veelgebruikte pijnstiller als diclofenac weten we dat ze kieuwen, lever en nieren kunnen aantasten’, zegt Nederlof.

Boemerang

De medicijnresten kunnen als een boemerang ook bij de mens terugkeren, want de Aa stroomt in de Maas, en stroomafwaarts winnen bedrijven als Dunea en Evides drinkwater uit de rivier. Vijf miljoen mensen drinken daarvan. De drinkwaterbedrijven moeten onder meer vanwege medicijnresten steeds geavanceerdere apparatuur inzetten om de kwaliteitsnormen voor drinkwater te blijven garanderen.

Daarbij komt dat de medicijnvervuiling in langdurige droge periodes met een lage rivierwaterstand harder aankomt bij de waterfauna en flora doordat de medicijnvracht minder wordt verdund. Reden waarom ook het Rijk het medicijnprobleem onderkent. Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Milieu brengt vanmiddag de eerder in het regeerakkoord toegezegde zestig miljoen euro mee voor meer initiatieven op hotspots zoals in Aarle-Rixtel.

Nog beter dan de medicijnvervuiling met dure chemische technieken te lijf gaan, is voorkomen dat het spul in het riool komt. Volstaat een gedegen aanpak in ziekenhuizen en zorginstellingen niet? ‘Nee’, zegt Marlies Kampschreur, innovator bij waterschap Aa en Maas. ‘Dan heb je slechts 10 procent van de geloosde medicijnresten te pakken. Zo proberen we met zorginstellingen en de provincie Noord-Brabant mensen te bewegen om op de eerste dag na een röntgenfoto in een urinezak te plassen en deze in de vuilniszak te gooien. Dat zou jaarlijks 30 duizend kilogram aan schadelijke contrastvloeistoffen als jomeprol en johexol schelen.’ Deze stoffen zijn slecht afbreekbaar en ongewenst in drinkwaterbronnen.

Preventie

Waterschappen werken ook aan preventie door samen met zorginstellingen als Brabant Zorg en gemeenten mensen aan te zetten tot meer tot bewegen, betere voeding en gezonde levensstijl. ‘Dat zou de hoeveelheid metformine, een veel voorgeschreven diabetesmiddel, terugdringen en tegelijk de gezondheid verbeteren en de zorgkosten verlagen. Er zijn studies waaruit blijkt dat deze stof tot geslachtsverandering bij vissen kan leiden’, aldus Kampschreur. Waterschappen stimuleren ook gemeenten om apothekers niet aan te slaan voor afvalstoffenbelasting wanneer patiënten overtollige medicijnen terugbrengen naar de apotheek.

Prima dat het arsenaal zuiveringstechnieken uitbreidt, reageert Cees Buisman, hoogleraar biologische kringlooptechnologie aan Wageningen University & Research. ‘Maar het zou beter zijn als de farmaceutische industrie voor de top 10 van meest milieuschadelijke stoffen alternatieven ging ontwikkelen. Van alle nieuwe stoffen die in productieprocessen worden gebruikt, moet tegenwoordig de milieuschade worden vastgesteld, behalve voor medicijnen. Een anti-epilepsiemiddel als carbamazepine breekt totaal niet af en wordt al het nieuwe DDT genoemd.’ Dat slecht afbreekbare insectenverdelgingsmiddel dat tot de jaren zeventig in de landbouw werd toegepast, maakte onder meer slachtoffers onder roofvogels.