Helft van nabestaanden MH17 in psychische gevarenzone

De psychische problemen van de nabestaanden lopen uiteen van complexe rouw, post-traumatische stress of een ernstige tot zeer ernstige depressie, zo schrijven de onderzoekers. Complexe rouw kan worden omschreven als een psychische gesteldheid waarbij mensen na twaalf maanden zijn vastgelopen in hun rouwstaat, hun hersenen begeven zich in een paniekstand wat voor een continu gevoel van stress zorgt. Ze kunnen het verlies van hun dierbare niet accepteren.

Complexe rouw staat tegenwoordig net als PTSS (post-traumatische stress stoornis) en depressie in het psychiatrisch diagnostisch handboek DSM, zegt Jos de Keijser, bijzonder hoogleraar complexe rouw aan de Rijks Universiteit Groningen en de leider van het onderzoek naar de MH17-nabestaanden.

Volgens De Keijser zijn de uitkomsten van het onderzoek, dat nog doorloopt, gezien de ernst van de gebeurtenis niet onverwacht. Dat slechts een op acht kampt met ernstige psychische problemen, vindt hij zelfs 'aan de lage kant'.

Joop de Jong, emeritus hoogleraar internationale psychiatrie (UvA), die niet bij de studie betrokken was, noemt het onderzoek 'interessant' en de uitkomsten 'gezien het gebeurde logisch'. Dat 12 procent met ernstige problemen kampt, wijkt niet veel af van het gemiddelde rouwverloop onder de bevolking waar tussen de 7 en 10 procent van de rouwenden chronische rouw ontwikkelt, zegt hij. 'Het is een groep met een duidelijke diagnose, die behandeld kan worden, waar je echt moet opletten is bij die 53 procent die in de gevarenzone zit.'

Dat is precies de boodschap die Jos de Keijser aan de conclusies van het onderzoek wil verbinden. 'Bij die grote groep van 53 procent kan het nog alle kanten op gaan. Dat moeten we als hulpverleners goed in de gaten houden.'

'Bij MH17 is onderste steen nog niet boven'

Hoe verwerken nabestaan-den de MH17-ramp? Bijzonder hoogleraar complexe rouw Jos de Keijser bracht het in kaart. Hij is tevens behandelaar van enkele nabestaanden. Lees hier verder.

De Jong vindt wel dat de nadruk van het onderzoek erg ligt op het behandelen van 'complexe rouw' als aparte diagnose door gespecialiseerde behandelaars. 'Daarover bestaat internationaal veel discussie in ons vakgebied. Vallen deze mensen in drie diagnoses of is de exacte diagnose een grijs gebied? Ik neig naar de tweede groep. Ook het medicaliseren van rouw is een discussiepunt in ons vak. Want hoe definieer je ondraaglijk verlangen naar de overledene?'

Toen op 17 juli 2014 298 mensen (waarvan 193 met de Nederlandse nationaliteit) bij de vliegramp met de MH17 in Oekraïne om het leven kwamen, werden van het ene op het andere moment vele honderden mensen een nabestaande met wat in de psychologie een complex verlies wordt genoemd. Ook mensen die een dierbare verliezen na moord, zelfmoord of vermissing vallen in deze categorie.

Voor het onderzoek zijn vorig jaar de ongeveer duizend directe nabestaanden (van wie een partner, kind of ander familielid is omgekomen) benaderd om mee te doen. Van hen deed ongeveer eenvijfde mee aan het onderzoek.

Het Fonds Slachtofferhulp betaalde de studie, op voorwaarde dat rouwexperts van verschillende onderzoeksinstellingen zouden samenwerken. Ook hoogleraar psychologie Paul Boelen van de Universiteit Utrecht en Geert Smid van Centrum 45 deden mee aan de studie.

Ondanks de zorgen die De Keijser heeft over de nabestaanden noemt hij de resultaten van de studie toch vooral een bewijs van 'zeer veel veerkracht'. 'Dat mensen een jaar na zo'n ingrijpende gebeurtenis alweer iets van hun leven hebben weten te maken, vind ik heel knap.'

De voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17, Evert van Zijtveld, zegt desgevraagd tevreden te zijn over de slachtofferhulp en psychische begeleiding die de nabestaanden via de overheid kregen aangeboden - als groep, maar ook op individuele basis. 'Daar is veel tijd en energie in gestoken.'