Direct naar artikelinhoud
OpinieblogBrexit

Opinieblog – Le Monde kopt zijn hoofdredactioneel commentaar bij uitzondering in het Engels: ‘enough is enough’

Een selectie van interessante debatten op internet en in andere media of lezersbrieven, bij elkaar geblogd door opinieredacteuren van de Volkskrant.

De Britse premier Theresa May.Beeld AFP

‘Als een Rolls-Royce waarvan de remmen zijn losgeraakt en die onstuitbaar van een helling naar de afgrond glijdt, zo stort Groot-Brittannië zich weer een beetje verder in de Brexitcrisis.’ (...)

‘Twee conclusies over deze nieuwe crisis in een crisis dringen zich op. De verleiding is groot, maar de Britten kunnen niet van Europa verwachten dat dat hun interne politieke problemen oplost. De voortgang van de confrontatie tussen de Britten over de Brexit onthult een cruciaal probleem: de discussie over de kwestie van de democratische representativiteit. Wie of wat vertolkt in deze speciale zaak legitiem de wil van het volk? Het referendum van 2016, uitgelokt door charlatans die uit beeld zijn verdwenen? De afgevaardigden, gekozen in 2017? De peilingen die al sinds enkele maanden een meerderheid voor de voorvechters van blijven in de EU laten zien? De crisis rond de Brexit heeft de oude Britse parlementaire democratie door elkaar geschud. Er zijn meer landen die momenteel met die vragen worden geconfronteerd en Frankrijk is ongetwijfeld niet het bestgesitueerde land om de Britten te leren hoe uit een crisis te komen. Het is aan de Britten om een antwoord te vinden op de Brexit. Hoe eerder, hoe beter.

‘De tweede conclusie is dat de EU, die blijk heeft gegeven van een verbazingwekkende en opmerkelijke eensgezindheid in deze affaire, moet doorgaan met zich te beschermen.’

In de Frankfurter Allgemeine schrijft Klaus-Dieter Frankenberger: ‘En nu? Wat komt er nu? Een ongecoördineerde Brexit, helemaal geen Brexit en/of een ontwikkeling die het Verenigd Koninkrijk politiek op zijn kop zet of zelfs uit elkaar kan rukken?’

‘Wat er ook gebeurt, een soort legendevorming moet meteen worden tegengegaan. Het zijn niet de EU en de lidstaten geweest die deze chaos hebben veroorzaakt.’

‘De Britse kant kan niet in volle ernst verwachten dat de EU in de scheidingsonderhandelingen de beginselen en de belangen van haar blijvende lidstaten in de waagschaal zal stellen. Dat uitgerekend de Britse diplomatie dat zou hebben verwacht, is nauwelijks te geloven.

‘Men kan gespannen zijn over hoe het verder zal gaan. Het gordijn valt nog niet voor het Britse drama. Men kan ook de houding van Monthy Python aannemen en ook in een uitzichtloze situatie naar de zonnige kant van het leven kijken. Ironie is per slot een echte Britse eigenschap. Of niet?’

‘De schreeuw’ van de Noorse kunstenaar Edvard Munch wordt getoond bij Sotheby’s Auction House in Londen, 12 April 2012.Beeld EPA

Brexit-chaos doet denken aan De Schreeuw van Munch

Wat nu, nadat de Brexit-deal van de Britse premier May en de EU door zo’n grote meerderheid in het Lagerhuis de grond in is geboord? Met een variant op het beroemde schilderij De Schreeuw van Edvard Munch op de voorpagina geeft de Britse krant The Guardian ‘ons politieke tijdperk’ weer. En columnist Jonathan Freedland verwoordt de verwarring en de wanhoop in het land: ‘Zo eindigt het, met de aanblik van een parlement verlamd door besluiteloosheid, nog steeds niet in staat Europa te omarmen, maar net zo min om zich los te maken. En in het schouwspel van een land verloren en op drift.’ 

‘Wat nog meer van belang is dan het lot van deze regering of deze premier, is het lot van het land en zijn besluit om de Europese Unie te verlaten, die zich nu bevindt een staat van het voorportaal van de hel, zo niet het vagevuur.’

Hij stelt de vraag: ‘Dus hoe heeft het zover kunnen komen? Wat leidde May, het parlement en het land tot dit moment?’

Freedland gaat alle eerdere momenten van verkeerde beslissingen langs: Mays tussentijdse verkiezingen van 2017, ‘toen May haar meerderheid weggooide’, of het moment dat ze artikel 50 in werking stelde en ‘de klok aan het tikken zette’, of haar voorganger David Cameron die in 2013 tot een referendum besloot. ‘Maar in werkelijkheid is de weg veel langer en ouder. Gedurende minstens drie decennia fungeerde ‘Europa’ als de ideale boeman voor alle kwesties in de Britse politiek. Opgejut door de Europa-honende pers, op zijn beurt aangewakkerd door een eindeloze stroom regelrechte, klinkklare leugens, vele daarvan verzonnen door een correspondent van The Daily Telegraph genaamd Boris Johnson, vonden de politici van allerlei pluimage het gemakkelijk om Brussel voor van alles en nog wat de schuld te geven.’

Roger Cohen, columnist van The New York Times ziet alleen nog een uitweg in een tweede referendum. ‘Een democratie die niet van gedachten kan veranderen, is geen democratie. Het volk kan dat doen als het volledige beeld wordt gepresenteerd, nadat het eerst alleen een gedeeltelijk of verwrongen beeld te zien heeft gekregen.

‘Het heeft meer dan dertig maanden geduurd voor een verschuiving van ‘fantasie-Brexit’ naar ‘Brexit in de realiteit’. Het verschil is schrijnend, na een venijnig debat dat de Britse politiek heeft opgeslorpt ten koste van al het andere.

‘De stemming, de meest overweldigende nederlaag van een premier in de recente Britse geschiedenis, maakt het waarschijnlijker dat de tijdslimiet van 29 maart niet wordt gehaald. Het maakt ook een tweede referendum waarschijnlijker, maar nog niet zeker.

‘Het verzet tegen een tweede stemming is heftig. Ons wordt verteld dat Groot-Brittannië erdoor generaties lang in tweeën zal worden gespleten, met bloed in de straten als gevolg, het zou de uiting van de volkswil betekenisloos maken, en zelfs de Britse democratie vernietigen. Maar Groot-Brittannië wordt gespleten, op de ene of de andere manier, en genezing is niet in zicht.’

Britse commentaren over Brexit: ‘Wijs deze verschrikkelijke deal af’ - 15 januari

Een pro-EU-aanhanger staat buiten bij het parlementsgebouw in Londen, 14 januari 2019.Beeld AFP

Het Britse parlement stemt vanavond over het Brexit-akkoord met de EU. Het uitstellen van de stemming heeft premier May niets opgeleverd, daar zijn de Britse kranten het over eens. The Telegraph kopt ook met een duidelijk stemadvies: ‘Parlementsleden moeten deze verschrikkelijke deal afwijzen.’

Nog meer chaos

May’s tactiek heeft niet gewerkt, constateert The Times in het commentaar: ze kreeg geen verdere toezeggingen van de EU, en het is ook niet zo dat meer parlementsleden uit paniek toch achter de deal zijn gaan staan. ‘Brexiteers die een No Deal-Brexit willen, zien de tikkende klok als vriend, aangezien de wet voorschrijft dat Groot-Brittannië de EU verlaat op 29 maart ongeacht of er een geratificeerde deal is. (...) Ondertussen weigeren Labour-leden het akkoord te steunen in de hoop op algemene verkiezingen of nog een referendum.’

Als May toch probeert de Labour-leden voor zich te winnen, zal ze zowel over haar eigen grenzen heen gaan als steun onder haar aanhang verliezen. Geen wonder dus, vindt de krant, dat een partijoverstijgende alliantie probeert om de controle over het proces in handen te krijgen. ‘Maar ook deze groep lijkt niet in staat te zijn om het ergens over eens te worden, behalve de noodzaak van het voorkomen van een No Deal-Brexit.’

Met het afwijzen van May’s voorstel, koerst het Verenigd Koninkrijk af op onbekende wateren, vat de krant samen. ‘Het land moet zich schrap zetten voor een lange periode van chaos.’

Nutteloos gekibbel

Met het uitstel heeft May een maand verspild, schrijft ook The Guardian in het commentaar. Volgens de krant moet ze een meer inclusieve koers varen, binnen én buiten de Conservatieve partij. Maar ook haar tegenstanders moeten aan het werk. ‘Als ze serieus zijn over een andere strategie dan die de premier voorstelt, moeten parlementsleden niet alleen de slag in het parlement winnen, maar ook die om de publieke opinie. Het is moeilijk voor te stellen dat kiezers blij zullen zijn wanneer ze in nog een referendum moeten stemmen omdat kibbelende politici niet in staat zijn geweest de zaak op te lossen.

‘(...) Het is ook noodzakelijk te beseffen dat de aanjagers van de Brexit-stemming – stagnerende lonen, ongelijkheid en gevoelens van machteloosheid – niet veroorzaakt zijn door de Europese Unie. En ze zullen ook niet opgelost worden door de Unie te verlaten. Een nieuw, dapper beleid is nodig om deze uitdagingen aan te pakken. Dat komt er niet als parlementsleden de komende weken vervallen in gekibbel en machtsspelletjes. Als May verliest, moet ze eerst de EU vragen om uitstel van de Brexit-deadline. We hebben een echte dialoog nodig aan de hand van een burgerforum over welke kant het land op moet.’

Niet doen

Het stemadvies van The Telegraph is duidelijk in het commentaar:  ‘Hoe dan ook is, zoals de premier zelf eens heeft gezegd, geen deal beter dan een slechte deal, en deze deal is verschrikkelijk.

‘(...) Er is geen garantie dat het afwijzen van de deal ertoe leidt dat de EU een betere deal aanbiedt, of dat Remainers de Brexit verder verzwakken of het helemaal tegenhouden. Maar parlementsleden wordt vandaag ook niet gevraagd om de toekomst te voorspellen. Hen wordt gevraagd om te stemmen over de aanvaardbaarheid van de deal die op tafel ligt. Het is spijtig om ons uit te spreken tegen de positie van een Conservatieve premier, en het werk van bijna twee jaar onderhandeling af te wijzen. Maar het zou een historische fout zijn van parlementsleden om deze vreselijke deal te steunen. Ze moeten stemmen voor afwijzing.’

Commentaren over klimaatuitspraken Dijkhoff: ‘Met zijn valse voorstelling van zaken, breekt hij draagvlak af’ - 14 januari

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff.Beeld Freek van den Bergh / de Volkskrant

In De Telegraaf zette VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff dit weekend het klimaatakkoord weg als mogelijk breekpunt binnen dit kabinet en coalitiepartners als ‘drammers’. Stoere verkiezingspraat, volgens de commentaren in andere kranten, maar mogelijk met ernstige gevolgen: ‘Dijkhoff plaveit de weg voor de sceptici, die vinden dat er op het terrein van het klimaat helemaal niets hoeft te gebeuren.’

Dagen van coalitie geteld?

‘In het Telegraaf-interview hekelt Dijkhoff de ‘drammers’ op klimaatgebied, waarbij hij doelt op D66 en ChristenUnie. Het zal wel’, schrijft het Nederlands Dagblad in het commentaar. ‘Ondanks al die stoere praat van Dijkhoff valt op dat hij het klimaatakkoord níét naar de prullenbak verwijst. Hij zegt alleen dat hij alle maatregelen niet letterlijk gaat uitvoeren.’

Wel noemt de krant het verontrustend dat Dijkhoff uitgaat van een ander ‘tijdpad’: ‘Het kabinet heeft zich verbonden aan afspraken in EU-verband om in 2030 de uitstoot van broeikasgassen met minimaal 49, liever 55 procent, terug te dringen. Dijkhoff heeft het over doelen die in 2050 gerealiseerd moeten zijn. De VVD-fractievoorzitter vergist zich hier óf hij neemt bewust afstand van het regeerakkoord op een wezenlijk onderdeel. Als dat laatste het geval is, zijn de dagen van deze coalitie geteld.

‘Want het regeerakkoord is veel ambitieuzer dan Dijkhoff suggereert. Dit jaar, vijf jaar na het verdrag van Parijs, wil het kabinet bezien wat er aan maatregelen is gerealiseerd. Zo nodig moeten klimaatmaatregelen sneller worden uitgevoerd. Onder die afspraak staat ook de handtekening van Dijkhoff.’

‘Dijkhoff breekt draagvlak af’

‘Met zijn uitgesproken negatieve benadering van het klimaatakkoord plaveit Dijkhoff de weg voor de sceptici die vinden dat er op het terrein van het klimaat helemaal niets hoeft te gebeuren. Dit, omdat in het grote, mondiale geheel Nederland toch maar een beperkte rol speelt’, schrijft NRC Handelsblad  in het commentaar.

‘Nagenoeg iedereen zal te maken krijgen met maatregelen om de CO2-uitstoot in 2030 met 49 of misschien wel 55 procent te beperken zoals het voornemen is. Daarvoor is in de eerste plaats draagvlak nodig. Maar wat Dijkhoff met zijn valse voorstelling van zaken doet, is draagvlak afbreken.

‘(…) Het verzet van de VVD doet denken aan dertig jaar geleden, toen besloten moest worden over het Nationaal Milieubeleidsplan. Toen haakte de partij op het laatste moment af vanwege de hogere lasten voor de automobilist die dreigden. Dit leidde tot de val van het tweede kabinet-Lubbers waarvan de VVD deel uitmaakte. Het derde kabinet-Rutte staat een ongewis jaar te wachten.’

Alleen maar wijzen naar anderen

Volgens AD-commentator Hans van Soest steekt het dat de VVD zegt de gewone man te willen beschermen tegen ‘klimaatdrammers’, terwijl de partij medeschuldig is aan de zorgen die veel burgers hebben over hoe ze straks hun huis moeten verwarmen.

‘De hele discussie over hoe we aan de afspraken van het Parijse Klimaatakkoord moeten voldoen, is onnodig ingewikkelder geworden nadat VVD-minister Eric Wiebes besloot de Groningse gaskraan dicht te draaien zonder dat er al een alternatief is. Iedereen over op elektriciteit klinkt mooi, maar het huidige elektriciteitsnet kan het nu al niet aan, bleek vorige week nog. Laat staan als we straks ook nog allemaal elektrisch moeten koken en verwarmen. En een stikstoffabriek die het mogelijk maakt dat we op buitenlands gas kunnen stoken, had er al kunnen staan als de voorganger van Wiebes, VVD-minister Henk Kamp, niet jaren had volgehouden dat de gaskraan niet verder dicht kon en eerder een vergunning was afgegeven. Het hele gasdossier is mede door Dijkhoffs VVD een puinhoop geworden.

‘Het is prima als je je als partij in verkiezingstijd wilt profileren. Maar alleen wijzen naar anderen, voedt het cynisme onder kiezers. Alsof die hier niet zo doorheen prikken.’

Beeld Bas van der Schot

Onderwijsstaking: enige uitweg (FNV) of te vroeg (CNV)? - 2 januari

Liesbeth Verheggen van de onderwijsbond AOb is te gast op de openbare basisschool De klimroos in Utrecht, waar zij uitleg geeft in groep 6/7 over de komende actieweek in het onderwijs. Rechts: schooldirecteur Ferdinand Holthuysen.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

Waarom doet de christelijke vakbond CNV niet mee aan de aangekondigde landelijke onderwijsstaking op 15 maart? Heeft die bond gelijk dat de collega’s van de AOb, aangesloten bij de FNV, te vroeg naar dit middel grijpen omdat het overleg met de regering nog niet is voltooid? Nee, schrijft een teleurgesteld CNV-lid in een brief aan de Volkskrant. Maar een rector schrijft het jammer te vinden dat de AOb een aantal fasen overslaat. Drie lezersbrieven.

Onbegrijpelijk van mijn vakbond

Het is niet de eerste keer dat mijn vakbond CNV Onderwijs aan de kant blijft staan bij een onderwijsstaking. Onbegrijpelijk. Het water stijgt tot aan de lippen in onderwijsland. Dat leerlingen en studenten moeite zouden hebben met de aangekondigde staking, zoals door voorzitter Loek Schueler wordt beweerd, lijkt mij een vergissing. Dat sommige ouders een beetje zullen piepen, is wellicht vervelend maar als die ouders zich zouden verdiepen in de geschiedenis van met name het basis-en voortgezet onderwijs van de laatste vijftig jaren dan zullen ze graag hun medewerking aan de aangekondigde staking willen verlenen. 

Soms zelfs onder het mom van onderwijsvernieuwing (o.a. Weer Samen Naar School en Passend Onderwijs) zijn veel bezuinigingsmaatregelen doorgevoerd die vaak veel gevergd hebben van de leerkrachten. De staking van 15 maart zou zo breed mogelijk gesteund dienen te worden. 

Ik hoop dat ook opa’s en oma’s, die een belangrijke bijdrage leveren aan de huidige bloeiende economie met ondersteunende activiteiten voor hun kinderen, naar het Malieveld komen. Ze zullen amper opvallen tussen de duizenden leerkrachten, want de vaak uitputtende inspanningen die hun bijdragen aan het onderwijs vergen hebben bij een flink aantal van die onderwijsmensen uiterlijke sporen nagelaten.

Hans de Winther, Waalre.

Gele hesjes in het onderwijs?

Als het aan de AOb ligt staken leraren, schoolleiders en ondersteuners uit alle sectoren van het onderwijs – van po tot wo – mee op 15 maart a.s. Het evenement komt voor mij als een verrassing omdat de gebruikelijke gang van zaken bij een geschil over de arbeidsvoorwaarden of de inhoud van het werk is dat je het via georganiseerd overleg probeert op te lossen en pas als alle andere middelen zijn uitgeput tot staking overgaat. Met de abrupte inzet van het zwaarste middel lijkt erop dat de AOb nu een paar fasen overslaat. En daarbij het hele onderwijs op één hoop gooit terwijl de problemen per sector kunnen verschillen. Alsof de gele hesjes nu ook in het onderwijs worden uitgedeeld.

Ook ik heb zorgen over het lerarentekort, de werkdruk en maatregelen van de overheid of de cao-partners die de problemen in het onderwijs verergeren in plaats van op te lossen. Ik realiseer mij echter ook dat er de laatste jaren in de meeste sectoren al veel bereikt is en geef de voorkeur aan een stapsgewijze en op overleg gerichte benadering van de problemen die resteren. Jammer dat de AOb deze lijn niet volgt. Of spelen er misschien andere belangen mee, zoals de eigen profilering, in een tijd waarin de invloed van de traditionele bonden steeds meer afneemt?

Johan Veenstra (rector), Hilversum.

Staken met betere doelen

Wat een verrassing voor alle leerkrachten in het primair onderwijs. We gaan staken want we zijn boos! Geen enkel bericht en/of overleg dat dit zou gebeuren. Ja, er zijn uiteraard zaken die beter kunnen, maar laten we staken om wat er toe doet. Schoolbesturen mogen weg, passend onderwijs mag weg en dan is er opeens zo veel geld beschikbaar voor the core business: lesgeven met deugdelijk materiaal door deskundigen die daarvoor zijn opgeleid en weten hoe het werkt in de dagelijkse praktijk. 

‘Rot voor ouders en studenten’, zegt het CNV. Hoezo? Als de politie staakt is het toch ook niet ‘rot’ voor de gemeenschap? We staken omdat het onderwijs het hoogste moet bieden aan de kinderen, onze toekomst, met minimale middelen. We staken omdat iedereen denkt beter te weten hoe het onderwijs in Nederland moet zijn, we staken omdat er elke vier jaar weer bedacht wordt hoe het onderwijs in Nederland anders moet. 

Tineke van der Meijden (leerkracht)

Trump spreekt voor het eerst vanuit het Oval Office tot de natie: over de Muur -9 januari

Migranten in Tijuana (Mexico) kijken naar de tv-toespraak van president Trump van dinsdag.Beeld Getty Images

Met de gedeeltelijk sluiting van de overheid in de VS zonder eind in zicht, sprak president Trump tot het Amerikaanse volk over de patstelling met de Democratische meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en wat hij ziet als de crisis aan de grens met Mexico. Hij wil 5 miljard voor de bouw van ‘een prachtige Muur’, de Democraten staan dat niet toe. Heeft de toespraak effect? Twee commentaren.

‘Hoe toepasselijk is het dat president Trumps eerste toespraak vanuit het Oval Office, die hij verzocht op primetime live op elke grote tv-zender uit te zenden, bedoeld was om de Amerikaanse bevolking op te jutten over een crisis die hij grotendeels zelf heeft veroorzaakt?’ Zo begint het hoofdredactionele commentaar van The New York Times. De ‘nationale veiligheidscrisis bestaat niet’, meent de krant, wel een humanitaire crisis aan de grens door Trumps wanbeleid.

‘Trump beroept zich nu op een noodsituatie om meer verspillende, hardvochtige maatregelen die de meeste Amerikanen niet steunen te rechtvaardigen, en vooral de belachelijke grensmuur waarvoor hij belangrijke delen van de regering heeft gesloten. De president en zijn medestanders zijn druk in de weer onjuiste data aan elkaar te breien met misleidende anekdoten, overdrijvingen en andere “alternatieve feiten” over de toestroom van criminelen, drugs en terroristen over de zuidelijke grens. Hij lijkt een dystopisch landschap te schilderen van bedreigingen voor de veiligheid en ernstig menselijk leed, in de hoop dat de Amerikaanse bevolking zijn kant zal kiezen en het volk de Democraten in het Congres zal dwingen toe te geven aan zijn eis van een torenhoge muur. Bij voorkeur van beton, maar op het moment lijkt het erop dat staal ook goed is.

‘Als Trump werkelijk de grens beter wil bewaken en het leed wil verzachten dat zijn beleid juist verergert, kan hij nu meteen stappen zetten. Om te beginnen kan hij zijn beroerde shutdown opgeven, zodat de personen verantwoordelijk voor de grensbewaking kunnen worden betaald, immigratierechters hun beoordelingen van asielaanvragen kunnen hervatten en, ja, de tastbare en virtuele barrières langs de grens die er al staan, kunnen worden onderhouden of zelfs verbeterd. (...)

‘Dat is allemaal natuurlijk niet zo spectaculair als wat tv-tijd op primetime te pakken.

‘Maar het zou een teken zijn dat de president eindelijk serieus werk maakt van de zorgen over immigratie, die hij tot nu toe alleen maar erger heeft gemaakt.’

WSJ: ‘Wie is er meer macho?’

The Wall Street Journal  legt de schuld voor de impasse bij beide partijen – Trump en de Democratische leiders Pelosi en Schumer – en doet dat in een commentaar onder de kop: ‘Wie is er meer macho?’

‘Dat Amerika’s immigratiedebat een dialoog tussen doven is, was dinsdag weer volop zichtbaar toen president Trump en de Democratische leiders in het Congres langs elkaar heen praatten tot de Amerikaanse bevolking, die kan worden vergeven dat het de tv uitzette totdat meer inzichtgevende programma’s als ‘The Bachelor’ werden hervat.

‘Trump bepleitte zijn zaak voor meer fondsen door met klem te beweren dat er “een groeiende humanitaire en veiligheidscrisis aan onze zuidgrens” heerst. Daarop presenteerde hij een parade van misdaden begaan door illegale immigranten die vreselijk zijn maar hoogstwaarschijnlijk niet worden gestopt door een “stalen barrière” bij de grens. Zulke barrières hebben gewerkt op sommige plaatsen, maar doorgewinterde misdadigers zullen andere wegen vinden om drugs en mensen de VS binnen te smokkelen.’

Maar de Democraten valt ook veel te verwijten: ze zijn onwrikbaar uit politiek opportunisme, volgens de WSJ.

‘Democraten zijn uit op een totale overwinning omdat ze denken dat de Republikeinen in het Congres zullen wankelen en zullen stemmen voor het heropenen van de overheid.

‘De voor de hand liggende deal voor de Democraten is Trump het geld voor de grens te geven in ruil voor een gelegaliseerde status voor de Dreamer-immigranten en anderen zoals de Haïtianen met tijdelijke visa die weldra kunnen worden gedeporteerd. Maar geen van de twee zijden toonde dinsdag enige belangstelling voor het gezond verstand. Terug naar uw gewone schema van het politieke moeras.’

Romney wekt irritatie met kritiek op Trump - 3 januari

Mitt Romney in oktober 2018 tijdens een debat.Beeld AP

Flauw van het Republikeinse kopstuk Mitt Romney om president Trump een veeg uit de pan te geven in een opiniestuk in The Washington Post, dat is de reactie van het Trump-kamp. Vandaag neemt Romney (verliezend oud-presidentskandidaat) zitting in de Senaat. Zal hij als nieuwkomer de Republikeinse tegenstanders van Trump gaan aanvoeren? Hij kan meteen ervaren ‘hoe eenzaam het kan zijn’ om als Republikein tegen Trump te ageren, schrijft The New York Times. In een twitterstorm vielen woorden als ‘berekenend politiek verraad’ en Romneys nicht en voorzitter van de Republican National Committee, Ronna McDaniel, hekelde haar oom omdat hij ‘de Democraten en de media in de kaart speelt’. Zo leidde het politieke pamflet tot een familieruzie. 

Andere leden van de familie Romney waren weer boos op McDaniel. Een van hen zei het te betreuren dat ze politiek liet prevaleren boven haar eigen familie, volgens The New York Times. Mitt Romney zelf reageerde niet op haar en bij CNN nam hij gas terug. Naar zijn mening moet Trump in 2020 niet automatisch de kandidaat van de Republikeinen zijn, maar zelf heeft hij geen enkele ambitie om nog eens een gooi naar het presidentschap te doen.

Wat schreef Romney in The Washington Post? De kop gaf het goed weer: ‘De president geeft vorm aan het karakter van de natie. Trumps karakter schiet te kort.’ Het stuk begint: ‘Het presidentschap van Trump is diep gezonken in december.’ Romney noemt het vertrek van minister Mattis en stafchef Kelly en de uitspraak van de president dat Amerika te lang de ‘sucker’ in de wereldpolitiek is geweest. De Verenigde Staten moeten juist weer een leidersrol op zich nemen in de wereld, betoogt Romney, en hij belooft de president kritisch te volgen vanuit de Senaat.

Slechts weinig Republikeinen steunen Romney, melden de verslaggevers van The New York Times. ‘Het was een onthullende illustratie van de loyaliteit waarop Trump nog altijd kan rekenen.’ Senator Rand Paul organiseerde zelfs een persconferentie over zijn aanstaande collega: ‘Ik geloof gewoon niet dat de president het verdient dat een nieuwe Senator meteen zijn karakter komt bekritiseren.’ Romney ‘hangt het heilige boontje uit’, vindt hij.

President Trump zelf hield zich voor zijn doen in. ‘I won big, and he didn’t’, tweette hij.

De columnisten van The Washington Post zijn wel blij dat Romney, toch niet bekend als een progressieve Republikein, zich uitspreekt. Misschien kan hij de plek van de overleden John McCain innemen, die tot het laatst fel tegen Trumps buitenlandbeleid en zijn taalgebruik ageerde. Gastauteur Henry Olsen, een politicoloog, betoogt echter in dezelfde krant dat het artikel van Romney precies laat zien waarom de oude garde binnen de Republikeinse partij aan de kant is geschoven door de achterban. Dat conservatieven die tegen Trump zijn – de ‘never-Trumpers’ – zo in hun sas zijn met Romneys stuk zegt genoeg, aldus Olsen, over ‘hoe vreselijk de aanstaande senator het contact heeft verloren met de Republikeinse kiezers’.

Brievenschrijvers vinden het mooi geweest met vuurwerk en vreugdevuren - 2 januari 

Het vreugdevuur op het Scheveningse strand zorgt voor een vonkenregen die de bebouwde kom in waait.Beeld Nederlandse Freelancers, Eric Brinkhorst

Misschien schrijven liefhebbers van het zelf afsteken van vuurwerk en het stoken van zo hoog mogelijke vreugdevuren geen brieven, want de lezersreacties in de mailbox van de Volkskrant zijn ronduit negatief daarover. 

Truus te Winkel (Apeldoorn) verzucht: ‘Wat zou je er veel mee kunnen doen, met 70 miljoen.... En ondanks al het geklaag in Nederland over alles wat niet meer kan en niet meer is, wordt het zomaar de lucht in geschoten.

‘Overlast voor dieren, luchtverontreiniging, (dodelijke) ongelukken, brand, bedreigingen naar hulpverleners, veel afval in ons milieu en geluidsoverlast krijgen we gratis bij het overigens mooie schouwspel dat het afschieten van vuurwerk ook oplevert.

‘Ik lees in de krant dat de incidenten en het geweld naar hulpverleners alleen maar toegenomen zijn. Als onze ‘rooktraditie’ ontmoedigd kan worden, dan zou dat ook met onze ‘vuurwerktraditie’ moeten gaan gebeuren. En laten we met die 70 miljoen iets leukers doen.’

Wanbeleid

Sjoerd Nienhuys (Hilversum) meent dat het volledig uit de hand gelopen vreugdevuur bij Scheveningen  vooral burgemeester Krikke valt te verwijten: 

‘Iedereen die wel eens een flink vuur van dennen- of vurenhout heeft gemaakt, weet dat dit bij opporren, instorten of wind een vonkenregen geeft, tientallen malen hoger dan het vuurtje zelf. Dat de burgemeester een hogere brandstapel toestaat dan drie meter is al fout, dat ze de 35 meter laat groeien tot 48 meter is helemaal fout. Hekken verplaatsen is van de dolle. Om uiteindelijk te proberen de schuld van de vonkenregen in de schoenen van de vuurtjestokers te schuiven, is wanbeleid. Geen meester, maar krikkemikkig. Wat zal straks de kerstboomverbranding opleveren?’

Mariël Ellens (Zutphen) wijst erop dat de vuren nog veel meer schadelijke gevolgen hebben:

‘Bij het inferno in Scheveningen, van wat een ‘vreugdevuur’ wordt genoemd, is onderbelicht dat hier niet alleen sprake was van brandgevaar, maar ook dat de rook schadelijk is voor de gezondheid van iedereen. Bovendien is het uitgestoten roet een krachtig broeikasgas, dus slecht voor ons klimaat. Vreemd dat voor een gemeente deze aspecten – volksgezondheid en klimaat – niet zwaarder wegen. Als particulier mag ik om milieuredenen zelfs geen tuinafval in mijn achtertuin verbranden, waarom mag het dan wel als ik mij in groepsverband en onder het mom van ‘traditie’ bij de gemeente meld? Vooral ook omdat inmiddels 1 op de 17 Nederlanders longpatiënt is en juist helemaal niet mee kan feestvieren, nee soms dagenlang moet lijden onder de hobby van anderen.’

Els Boonstra (Culemborg) vraagt zich af waarom Nederland niet geschokter is over de doden door vuurwerk:

‘Na het tragische ongeluk met vier doden afgelopen jaar in Oss zijn er direct maatregelen genomen door o.a. het gebruik van de Stint voorlopig te stoppen. Het hele land was in diepe rouw. Ik vind het dan wel heel erg vreemd dat het vuurwerk afsteken door particulieren na zoveel jaren – met van 2013 tot 2018 zo’n elf doden en talloze gewonden – nog steeds is toegestaan.

‘We leven in een land waar beslissingen niet altijd even logisch zijn. Al het “plezier” dat vuurwerk blijkbaar geeft, weegt mijns inziens niet op tegen de doden, zwaargewonden en ook gestresten van het geluidsoverlast.’

Hans van Noord (Utrecht) heeft een veilig alternatief: ‘En wéér meer geweld tijdens Oud en Nieuw door (zwaar) vuurwerk. Het is duidelijk dat dit niet meer kan en verboden moet worden. Omdat bijna iedereen op een smartphone kijkt, lijkt digitaal vuurwerk (een app en alleen af te spelen tussen 18.00 en 02.00 uur) een goed alternatief.’

20 jaar euro: een grote prestatie, maar niet zonder problemen - 31 december 2018

Het Eurobeeld voor de Europese Centrale Bank in Frankfurt.Beeld AP

De euro bestaat morgen 20 jaar. Een prestatie van formaat, schrijft The Wall Street Journal in het commentaar, maar de politiek achter de munteenheid blijft problematisch.

De les van 20 jaar euro

The Wall Street Journal noemt het feit dat de euro al twintig jaar stand houdt een grote prestatie. Volgens de krant heeft de Europese Centrale Bank ‘meer verantwoordelijk monetair beleid gevoerd dan waar veel Europeanen op konden rekenen bij hun centrale banken’ vóór de komst van de euro. Ook staan er in de lidstaten, zelfs in degene die het meest geleden hebben om binnen de euro te blijven, ruime meerderheden van de bevolking positief tegenover de euro.

‘Toch blijft de politiek van de euro complex,’ aldus de WSJ. ‘Veel van de oprichters hoopten dat het delen van een munteenheid Europeanen zou aanmoedigen om zichzelf te beschouwen alsof ze een gemeenschappelijk Europees beleid delen. (…) Andere aanhangers hoopten dat de munteenheid hervormingen aan de aanbodkant zouden stimuleren die 20 jaar geleden al te laat waren.’

Volgens de krant heeft geen van beide kampen helemaal gelijk gekregen. Zo ging de euro veelbelovend van start, ‘met name toen Duitsland arbeidsmarkthervormingen invoerde en de reputatie van zieke man van Europa van zich afschudde. Maar dit optimisme onderschatte Europa’s afkeer van hervormingen. (…) Sinds de crisis binnen de eurozone die begon in Athene eind 2009, hebben Brussel noch de meeste nationale hoofdsteden beleidshervormingen doorgevoerd die nodig zijn om de welvaart van voor de crisis te herstellen. Het resultaat is een eurozone waarvan de economie te langzaam groeit tijdens globale oplevingen en minder veerkrachtig lijkt bij elke nieuwe globale vertraging.’

De krant ziet (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Franse president Macron) de oplossing voor de problemen van de euro niet in een toename van politieke integratie: ‘Europa bestaat nog steeds uit natiestaten met individuele tradities en politiek, en er is geen consensus voor dergelijke politieke integratie. De grootste belofte van de euro was altijd economisch: het promoten van vrije handen en het opleggen van beleidsdiscipline. De les van de eerste 20 jaar van de euro: alleen economische hervormingen om groei en productiviteit bij achterblijvende leden te stimuleren, kunnen ervoor zorgen dat de euro zijn volledige potentie waarmaakt.’

We zijn er nog niet

Hoe denken de EU-voorzitters er zelf over? Economisch verslaggever Piotr Skolimowski bundelt voor Bloomberg hun commentaren: ze prijzen het succes van de euro, maar waarschuwen er tegelijk voor dat het werk er nog niet op zit.

Zo zegt Antonio Tajani, voorzitter van het Europees Parlement: ‘Om Europeanen volledig te laten profiteren van de banen, groei en solidariteit die de munteenheid zou brengen, moeten we onze economische en monetaire eenheid compleet maken door echte financiële, fiscale en politieke eenheid. Dit geeft Europa ook de gelegenheid om haar burgers beter te beschermen tegen toekomstige crises.’

Klimaatmaatregelen: wie gaat dat betalen? - 27 december

Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat presenteert het ontwerp-klimaatakkoord, 21 december 2018.Beeld ANP

2019 wordt vast het jaar van het Klimaatakkoord, de milieuvoorstellen die van de Klimaattafels komen, en wat het kabinet daarmee gaat doen. In de eerste reactie versterkt Rutte III de indruk de belangen van het bedrijfsleven boven alles te stellen, aldus Raoul du Pré in het Volkskrant-commentaar: belastingbetalers staan grote veranderingen te wachten, afspraken met bedrijven zijn boterzacht. Wat vinden andere kranten?

Geen ‘groene toespraak’

Trouw vindt het jammer dat de koning in zijn kersttoespraak niets over het milieu zei:

Dat Willem-Alexander zweeg over klimaatverandering staat in schril contrast met ‘de groene toespraak’ die zijn moeder Beatrix dertig jaar geleden uitsprak’. Trouw: ‘Mogelijk heeft de verdeeldheid die in het land is ontstaan, gemaakt dat Willem-Alexander zijn handen niet aan dit onderwerp heeft willen branden.’ Jammer, want draagvlak voor milieumaatregelen is nu juist cruciaal.

Maar de milieuorganisaties hebben te vroeg afgehaakt, vindt Trouw. Zij distantieerden zich op het laatste moment van het Klimaatakkoord. Hun conclusie dat vooral de burger moet betalen en de industrie nauwelijks noemt de krant echter ‘prematuur, zeker omdat de planbureaus het akkoord nog zullen doorrekenen’. Het was ‘een beter signaal’ geweest als ook de industrie meer zou moeten opdraaien voor ‘cruciale CO2-reductie’, maar volgens Trouw is het ‘evident dat burgers zullen moeten meebetalen aan de hervormingen’.

‘Pure symboolpolitiek’

De Telegraaf heeft drie grote bezwaren tegen het klimaatakkoord:

‘Ten eerste staat weliswaar vast dat de aarde warmer wordt, maar dat de mens de grote boosdoener is, is omstreden. Volgens klimaatsceptici is het vooral een natuurlijk proces. Het is bedenkelijk dat het akkoord volledig meegaat in het alarmistische scenario.’

Als tweede punt werpt de krant op dat de Nederlandse maatregelen pure symboolpolitiek zijn: ‘De totale Nederlandse uitstoot is nog geen half procent (!) van het wereldtotaal. De impact staat daarmee volstrekt niet in verhouding tot de offers die worden gevraagd.’

Het derde bezwaar is volgens De Telegraaf dat vooral de burger de dupe is: ‘De industrie is de grootste vervuiler. De politiek pakt niettemin vooral burgers, want grote bedrijven kunnen weggaan. Veel burgers niet. Hun wordt ook niets gevraagd. Zij zullen zich door de politiek verraden voelen.’

Twitter bericht wordt geladen...

Meer columns & opinie over het klimaat(akkoord):

Het klimaatakkoord dreigt uit te pakken als ultieme provocatie in populistische tijden, aldus columnist René Cuperus.

Premier Rutte moet de in Katowice uitgesproken ambities ook hier in de praktijk brengen, betoogt de Klimaat en Energie Koepel voor jonge professionals.

De elektrische auto is goed nieuws voor klimaat en longen, maar lost niet al onze problemen op, bepleit Anne Knol van Milieudefensie.

Bangmakerij schaadt het klimaatdebat, waarschuwt Bjørn Lomborg.

Er is een uitweg uit de Brexit-impasse: Ulster bij Ierland - 24 december

Een poster bij de grens tussen Noord-Ierland (deel van het Verenigd Koninkrijk) en de republiek Ierland.Beeld AP

Europa gaat het nieuwe jaar in zonder enig idee hoe het zal aflopen met de Brexit over een paar maanden. Premier May vecht voor de ‘Brexit-deal’, maar er is geen meerderheid voor in het parlement. De kwestie van de grens tussen Ierland en Noord-Ierland lijkt een compromis onmogelijk te maken. Waarom ligt de meest voor de hand liggende optie niet op tafel, schrijft August Hans den Boef: voeg Ulster weer bij de republiek Ierland, die lid blijft van de EU. Den Boef, literatuurcriticus en oud-docent aan de Hogeschool van Amsterdam, schrijft in een ingezonden stuk aan de Volkskrant:

‘Het heetste hangijzer in de Brexit-onderhandelingen lijkt de grens tussen de republiek Ierland en het Britse Noord-Ierland te zijn. Terwijl er een uiterst simpele oplossing bestaat die wortelt in de geschiedenis. Namelijk dat het Verenigd Koninkrijk Noord-Ierland afstaat aan de Ierse republiek, waarin het vervolgens een federale status krijgt, zoals Vlaanderen in België. Zo’n hereniging zou niet alleen een prettige echo van de Duitse Wiedervereinigung bieden, maar - belangrijker - een sluitstuk vormen van het Europese dekolonisatieproces.

‘Ierland werd namelijk een kolonie in de zestiende eeuw onder de Britse monarchie. De Ierse elite accepteerde zelfs de Anglicaanse, protestantse, staatsgodsdienst in ruil voor enige invloed. Dat deden de koloniale elites in Afrika, Azië en Amerika destijds ook. Tussen 1641 en 1798 kwam de arme, katholieke bevolking geregeld tegen de kleine protestantse Iers-Britse elite in opstand.

‘Ze protesteerden bovendien tegen de koloniale praktijken waarmee steeds meer boerderijen werden geconfisqueerd en geschonken aan Engelsen en vooral Schotten. Door deze gestage import ontstond er uiteindelijk in Ulster een protestantse meerderheid.

‘Een eeuw later bleek het Britse Lagerhuis eindelijk bereid om Ierland onafhankelijk te verklaren, tot tweemaal toe echter geblokkeerd door het Hogerhuis. De Britse adel had immers veel zakelijke belangen in Ierland. Toen de onafhankelijkheid eindelijk een feit was, kregen de conservatieve protestanten in Ulster het gedaan dat zij bij Engeland konden blijven. De oorzaak van een soms zeer gewelddadige burgeroorlog die tot in onze tijden voortwoedde.

‘Tegenwoordig ziet het er rooskleurig uit. Demografisch wonen er ongeveer evenveel katholieken als protestanten in Noord-Ierland. Sommige Noord-Ierse katholieken wilden vroeger niet in de republiek wonen, omdat die een conservatief filiaal van het Vaticaan was, bijvoorbeeld inzake anticonceptie en abortus. Gezien de recente liberalisering daarvan, is dat probleem ook uit de wereld.

‘Met de voltooiing van de Ierse dekolonisatie zou de Brexit toch nog een positief resultaat kunnen baren.’

‘Met Mattis vertrekt de laatste volwassene uit het Witte Huis’ - 21 december

Minister van Defensie Mattis en president Trump bij een overleg met militaire leiders in het Witte Huis, 23 oktober 2018.Beeld AFP

Defensieminister Jim Mattis voegt zich in de rij van kabinetsleden die vertrokken uit het Witte Huis. Volgens Financial Times-commentator Edward Luce is zijn vertrek bijzonder zorgwekkend, voor zowel bondgenoten als vijanden van de VS: ‘Hoe impulsief zijn opperbevelhebber ook was, Mattis was er om zijn instincten te beteugelen.’

‘Het is slechts een lichte overdrijving om te stellen dat Jim Mattis de laatste volwassene was in Donald Tumps ‘clubje volwassenen’, schrijft Luce. Voor zowel bondgenoten als tegenstanders was hij een soort troostdekentje. Zonder hem had Trump waarschijnlijk de militaire oefeningen van de VS en Zuid-Korea stopgezet en veel eerder de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan en Syrië aangekondigd.

In eerste instantie volgde Trump het advies van Mattis op en was hij dol op de houding van de generaal: ‘Hij beschreef ‘Mad Dog’ Mattis als rechtstreeks van het castingbureau. Het probleem was dat Mattis zijn naam niet waarmaakte. Telkens wanneer Trump een dwaas idee had, was zijn defensieminister er om dat af te stompen.’

Volgens Luce is het vertrek van Mattis een stuk ernstiger dan dat van Rex Tillerson, H.R. McMaster en John Kelly. ‘Hun aanwezigheid bracht de wereld veel minder geruststelling dan die van Mattis. Zijn ontslag is even schokkend als niet-verrassend. Militaire figuren nemen geen ontslag. (…) Militaire mannen volgen bevelen op. Als hun advies wordt afgewezen, zetten ze door. Dat heeft Mattis bijna twee jaar lang gedaan.’ Maar Trumps tweet over het terugtrekken van de VS uit Syrië was de druppel: het druiste in tegen het advies van Mattis, en dat van bijna alle anderen. Bovendien weerleggen de feiten Trumps veronderstelling dat IS verslagen is.

‘Wat gebeurt er nu? Wie Mattis ook vervangt, de wereld heeft een kritische levenslijn verloren’, schrijft Luce. De wereld weet dat militaire mannen praktisch nooit opstappen in de Amerikaanse politiek. ‘Dat Mattis zijn positie niet langer kon volhouden, markeert een keerpunt voor een regering die snel de restjes geloofwaardigheid die het nog had aan het verliezen is.’

Wat gebeurt er als alle Amerikaanse troepen weggaan uit Syrië? - 20 december

Een Amerikaans legervoertuig in de Syrische plaats Hajin, het laatste IS-bolwerk dat deze maand werd veroverd door de Koerdische strijdkrachten.Beeld AFP

Alle Amerikaanse militairen die nu de Koerdische strijders bijstaan in Syrië kunnen naar huis komen, want terreurgroep IS is verslagen, meldde de Amerikaanse president Trump in een tweet. Blijdschap bij de tegenstanders van de VS in deze kwestie, Iran, Rusland en zelfs IS, maar ook bij één bondgenoot: Turkije. Daar zint president Erdogan op een aanval op de Koerden in het noordoosten van Syrië. Verbijstering in Europa, bij de Koerdische bondgenoten en bij een deel van Trumps eigen Republikeinen in het Congres en zijn kabinet. Een keuze uit commentaren en analyses.

Steun krijgt Trump, zoals viel te verwachten, van Fox News. Christian Whiton roemt in een commentaar het besluit als ‘een grote overwinning op de terroristische groep IS en het nakomen van zijn belofte niet aan nation building te zullen doen’. Natuurlijk zijn de haviken in de Senaat, zoals de Republikein Lindsey Graham, geschokt, schrijft Whiton, maar het ‘stabiliseren’ was nooit Trumps bedoeling ‘en terecht niet’. Er zullen vast nog wel aanslagen komen van IS, maar dat is geen reden om ter plekke te blijven. En het besluit van Trump maakt aandacht en middelen vrij voor de confrontatie met een veel grotere tegenstander: China.

The New York Times daarentegen denkt dat de gevolgen van het besluit van Trump verschrikkelijk zullen zijn, ‘vraag het maar aan zijn adviseurs’. Trumps veiligheidsadviseur Bolton verklaarde onlangs nog dat een doel van de VS in Syrië ook de terugtrekking van alle Iraanse troepen uit dat land moet zijn. Trump trok zich niets van Bolton aan, schrijft de NYT in het hoofdredactionele commentaar, en geeft Iran nu vrij spel. En ook IS kan nu uit zijn schulp kruipen, want ‘Trumps bewering dat Islamitische Staat is verslagen is absurd’.

Joost Hiltermann, de directeur Midden-Oosten van de International Crisis Group in Brussel zegt tegen The New York Times dat terugtrekking van de ongeveer tweeduizend Amerikaanse troepen ‘een ramp’ voor de Koerdische strijders zal zijn. Zonder steun van de Amerikaanse commando’s zijn zij overgeleverd aan de grotere krachten in de regio, denkt hij.

Asli Aydintasbas, onderzoeker van de European Council for Foreign Relations zei tegen dezelfde krant dat de VS ‘op het punt staan opnieuw een historisch verraad op de Koerden te plegen’. Zij waarschuwt dat dit kan leiden tot een langdurige oorlog in Syrië tussen het Turkse leger en de Koerden, die door Ankara als een bedreiging worden gezien.

Soner Cagaptay van het Washington Institute for Near East Policy zegt tegen de NYT dat het belangrijkste doel van Erdogan is de Koerdische partijen ‘te verpletteren’. De bezetting van een deel van Syrië geeft de Turkse regering een betere positie aan de onderhandelingstafel met de regering-Assad en Rusland. ‘Turkije wil aanzitten bij de vredesonderhandelingen en je kunt de toekomst niet bespreken zonder een macht die het gezag voert over 3 à 4 miljoen Syriërs binnen Syrië.’

Belgische regering valt toch: ‘Hello darkness’? - 19 december

Voorpagina's van de Belgische kranten nadat premier Michel de handdoek in de ring heeft geworpen.Beeld BELGA

Vier jaar lang heeft de Belgische premier Michel al balancerend een kabinet overeind gehouden, maar vijf maanden voor de verkiezingen is zijn ‘magie’ dan toch uitgewerkt. De Belgische kranten zien de toekomst somber in. In De Morgen citeert hoofdredacteur Bart Eeckhout Simon & Garfunkel: ‘Hello Darkness, my old friend/I’ve come to talk with you again.’ 

De Morgen: toekomst onzeker

Eeckhout voorziet weer eindeloze onderhandelingen nu deze onwaarschijnlijke coalitie, die toch bleef, niet voor herhaling vatbaar lijkt na deze breuk.

‘Vanaf een afstand heeft het nog wel iets aandoenlijks. Het is alleszins met volharding dat premier Charles Michel (MR) voor zijn allang veroordeelde regering is blijven vechten, tegen beter weten in.

‘Ook bij het schaken duurt het soms even voor de verliezende partij doorheeft dat ze niet alleen schaak, maar schaakmat staat. Spartelend wordt nog met het koningsstuk geschoven, naar links, naar rechts... tot het besef komt: rien ne va plus.(..)

‘En nu? Over de nabije toekomst van de Belgische politiek valt weinig met zekerheid te zeggen, behalve dat ze onzeker is. (..)

‘Charles Michel is naar de koning geweest, maar als ontslagnemend premier hoeft hij nog niet meteen kartonnen dozen in te pakken. Het ziet er veeleer naar uit dat het koninkrijk België weer vertrokken is voor een lange, duistere periode van institutionele instabiliteit met verlamde regeringen.

‘Daar zijn we al geweest, 541 dagen lang om precies te zijn.’

De Standaard: ziel verloren

‘De ene verliest zijn regering, de andere zijn ziel’ is de kop boven het commentaar in De Standaard van hoofdredacteur Karel Verhoeven.

‘Premier Charles Michel is hardnekkiger op zijn calvarietocht doorgegaan dan iemand voor mogelijk had gehouden. Gistermiddag deed hij in het parlement nog een ultieme gooi naar politieke heroïek toen hij vol gloed een heel nieuwe parlementaire samenwerking op tafel wierp. Die branie moet je hem nageven: liever omkomen als een Houdini op zoek naar een uitweg dan als een lamme eend doodgeknuppeld worden door de N-VA.

‘Maar het was natuurlijk een kamikazevlucht.

‘De N-VA daarentegen offerde alles op het altaar van Marrakech. De begroting die ze mee opstelde, de sanering van de overheidsfinanciën, het aanzwengelen van de economische groei, de bedrijven stutten bij de Brexit. Marrakech was het allemaal waard. Met wellust brandde de partij er haar overtuigingen en al haar bruggen voor af, ook die met haar achterban van bedrijfsleiders en ondernemers.

‘Hetzelfde geldt voor Michel natuurlijk. Onverzettelijk over Marrakech. (..)

‘Zo legt deze gekke crisis die niemand zag aankomen de nieuwe scheur in de Belgische politiek bloot. De identitaire opwinding die overal in Europa brokken maakt, overspoelt de Wetstraat. Ze doet politici hun koelbloedigheid verliezen, maakt hen impulsief, emotioneel, onnodig kwetsend en doet hen zich de afgrond in improviseren. Michel heeft er zijn regering en zijn gratie aan verloren. Maar voor de N-VA victorie kraait en nog harder van leer trekt, kijkt ze zichzelf best diep in de ogen met de vraag of ze er haar ziel niet aan verliest.’

Le Soir: rampzalig

‘Wat een ramp voor de politiek’, is de kop boven het commentaar in Le Soir door Béatrice Delvaux.

‘Het politieke wereldje heeft, na de publieke opinie sterk te hebben gedestabiliseerd met groteske spelletjes, gisteravond weer zeer verontrustende signalen afgegeven. Het lijkt geobsedeerd door maar een doel: voorkomen dat je met de zwartepiet blijft zitten. Bovenal niet degene zijn die verantwoordelijk is voor de gang naar de stembus. Voor de rest…

‘In een tijd waarin men wijst op de ernstige disconnectie tussen de burgers en de elites, de politieke bovenal, in een tijd waarin samenleving fundamenteel ongerust zijn, een tijd waarin de extremen een reeks democratieën in Europa doen wankelen, zijn de Belgische partijen druk met navelstaren, met hun imago en met de korte termijn: de verkiezingen.’

Volgens Delvaux richt de N-VA zich, na een periode van sociaal-economische doelen, weer volop op het thema immigratie om kiezers voor zich te winnen. Maar ook premier Michel treft blaam met zijn ‘surrealistische’ manoeuvres, gevolgd door zijn partij MR en de CD&V. ‘België heeft plotseling geen premier meer om het land te leiden, maar een alchemist, die zich voor de ogen van de burgers, zijn collega’s en verbijsterde journalisten, verandert van rechts in links.’

‘Maar wie kan die lieden nog geloven? De politiek is een zaak van tactiek, maar in de eerste plaats en voor alles een ethische zaak. En dat wordt op wrede wijze vergeten. (..)

‘De N-VA beroept zich op de wil van het volk om zijn nadruk op de migratie te rechtvaardigen. Charles Michel beriep zich gisteren op de gele hesjes en de betogers voor het klimaat om zijn bekering van rechts naar links te rechtvaardigen. Dat is in beide gevallen een zware fout. De mensen hebben een stem en ze maken zich boos als men die probeert te gebruiken, door zich in de armen van extremen te werpen.

‘Wat een ongelooflijk risico om de kiezer op deze manier als een idioot te behandelen.’

Rutte noemt Nederland een ‘broos vaasje’. Wat vinden de media daarvan? -18 december

Premier Mark Rutte tijdens het debat over de dividendbelasting, 16 oktober 2018.Beeld Freek van den Bergh / de Volkskrant

Premier Rutte heeft de campagne voor de provinciale statenverkiezingen op 20 maart afgetrapt met een open brief in de vorm van een advertentie in het Algemeen Dagblad, waarin hij Nederland beschrijft als een broos vaasje ‘dat we met 17 miljoen gewone en bijzondere mensen vasthouden’. Wat zijn de reacties in de kranten?

Welke Rutte spreekt?

Op de boodschap valt weinig af te dingen, schrijft NRC Handelsblad in het commentaar. Wel vraagt de krant zich af van welke Mark Rutte de woorden afkomstig zijn: van de heer Rutte, bewoner van het Haagse Benoordenhout, van minister-president Rutte, of van VVD-leider Rutte?

‘Natuurlijk kan dit worden afgedaan als muggenzifterij. Maar deze staatsrechtelijk slordige benadering waarbij de man met de premierstatus in de aanloop naar verkiezingen zich op kosten van zijn partij (maar dit niet aangeeft) tot de ‘Beste Nederlanders’ richt, raakt wel aan een fundamenteel probleem. Een terugkerend element in alle analyses van de afgelopen jaren over falend overheidsbeleid is de zoekgeraakte verantwoordelijkheid. Als het erop aankomt, is niemand aanspreekbaar. Wie koestert het vaasje? Premier Rutte of VVD-leider Rutte. Het land mocht het niet weten.

‘In de huidige samenleving waar het wantrouwen zo dominant aanwezig is, moet het antwoord van politici maximale openheid zijn. Uitgerekend vorige week bepleitte de staatscommissie-Remkes, die het parlementair stelsel onderzocht, in haar eindrapport een ‘transparantieplicht’ voor opdrachtgevers van politieke advertenties. De commissie doelde op de toegenomen verborgen, naamloze activiteiten van partijen op digitale platforms, maar het principe geldt natuurlijk voor alle uitingsvormen.

‘De heer Rutte, minister-president Rutte, VVD-leider Rutte. ‘Moet toch allemaal kunnen’, zal Mark Rutte, liefhebber van dit ‘gave land’ ongetwijfeld denken. Maar het kan dus helemaal niet.’

Kerstboodschap

Columnist Sylvain Ephimenco verbaast zich in Trouw over de reacties van zijn collega-columnisten, die ‘maandag ruim voor de deadline al in zuur ingeblikt’ waren. Zelf is hij positiever:

‘Wie ben ik om de premier tegen te spreken als hij schrijft: ‘Wat hebben we samen een ontzettend mooi land gebouwd (...), om trots op te zijn (...), om te beschermen?’ Wie dit niet gelooft, moet zijn hoofd af en toe uit het raam steken of op een Franse rotonde gaan wonen. Ook bevalt me de terechtwijzing van ‘mensen die altijd eerst denken aan hun eigenbelang’. Ik voeg hieraan toe: aan hun eigen identiteit of eigen huidskleur. En de roep om verdraagzaamheid, compromissen en participatie waarmee Rutte zijn brief eindigt, mag er ook wezen.

‘Sorry, maar ik zie geen zelfbevlekking in die brief. Ook geen homp rood vlees die ik zou moeten verscheuren. Het is meer een bord hachee of boerenkool met een kuiltje jus dat je al kijkend naar het schaatsen op tv naar binnen werkt. Op een week afstand van een bijzondere geboorte is deze groet van Rutte meer een kerstgedicht voor onder de boom.’

Niet voor Telegraaf-lezers?

Telegraaf-columnist Rob Hoogland vraagt zich af waarom een vaas als metafoor voor Nederland werd gekozen. ‘Vermoedelijk had ik ook een bijdrage aan de discussie kunnen leveren, bijvoorbeeld door erop te wijzen dat zo’n vaas doorgaans op een tafeltje staat, dat je dat tafeltje om die reden als metafoor voor Europa kunt zien, dat het derhalve een krakkemikkig tafeltje moet zijn, zonder een waterpas afgesteld blad en met wiebelige poten van verschillende lengte waarvoor zelfs bierviltjes geen soelaas bieden, en dat die vaas daarom onvermijdelijk binnen de kortste keren op de vloer zou flikkeren.

‘Rinkeldekinkel, daar gáát Nederland! En wie mogen dan weer de scherven opruimen? Juist.

‘Maar ja, de brief werd niet in De Telegraaf afgedrukt. Waarom wilde Mark Rutte dat eigenlijk niet? Dacht-ie dat-ie voor de komende provinciale verkiezingen toch al verzekerd was van de Telegraaf-stem? Of had-ie wat onze lezers betreft de hoop juist al opgegeven?’ Hoogland maakt zich daarom liever niet druk om de brief, maar om de verhoging van de energiekosten – waar Rutte ‘in die brief met geen woord over repte’.

Media over klimaattop Katowice: opluchting, maar nog een lange weg te gaan - 17 december

Michal Kurtyka, de Poolse voorzitter van de klimaattop, springt omhoog na de laatste sessie in Katowice, 15 december 2018.Beeld AFP

Op de klimaattop in het Poolse Katowice kwamen dit weekend bijna tweehonderd landen tot overeenstemming over richtlijnen gebaseerd op de klimaatdoelen van Parijs. Het is vooral opluchting die de klok slaat, schrijven zowel The Guardian als The Economist, maar we zijn er nog niet: ‘Radicale veranderingen in de wereldeconomie zijn de enige optie’.

Trek aan de noodrem

Opluchting is het eerste dat bij ons bovenkomt’, aldus The Guardian in het commentaar, ‘opluchting dat er een compromis is gesloten op de klimaattop in Polen. Sinds de aankondiging in 2017 dat de VS zich willen terugtrekken uit de klimaatafspraken van ‘Parijs’ was het de vraag of het VN-proces zou blijven werken. De overeenkomst met regels om de beloften die in Parijs zijn gedaan te implementeren toont dat het multilateralisme weliswaar is aangeslagen, maar nog niet dood is. Hoe inadequaat het ook moge zijn, het is onze beste hoop weerwerk te bieden aan de vreselijkste gevolgen van de opwarming.

‘Iedereen kijkt nu uit naar de volgende deadline in 2020, als landen moeten aantonen dat ze oude doelen hebben gehaald en nieuwe, strengere doelen hebben uitgezet. De planeet is op weg naar een opwarming van 3 graden, terwijl de helft volgens wetenschappers al ernstige consequenties zal hebben. We hebben twaalf jaar om een instabiele situatie onder controle te brengen.’

Radicale veranderingen in de wereldeconomie zijn volgens de Britse krant de enige optie, ‘gestaafd door een snelle omschakeling naar energie met geen of weinig koolstofuitstoot en nieuwe maatregelen om migratie te managen. Dat de VS de bevindingen van het VN-klimaatpanel IPCC niet omarmen, net als Rusland, Saoedi-Arabië en Koeweit, is verkeerd. Het is een voorbode van de moeilijkheden die eraan komen. Volgend jaar zal de VN-secretaris-generaal António Guterres proberen deze problemen op te lossen op een klimaattop met regeringsleiders.

‘De belofte deze maand van de Deense scheepsgigant Maersk om in 2015 koolstofneutraal te zijn, was belangrijk. Bedrijven hebben ook een verantwoordelijkheid ten aanzien van de samenlevingen waarin ze opereren. Maar regeringen kunnen niet wachten op de private sector, laat staan op de energiegiganten met hun rijkdommen waarop de wereldeconomie rust.

‘Samen met de politici die hun belangen steunen vormen deze bedrijven de gevestigde belangen waartegen de strijd van de toekomst gevoerd zal worden. Sommige langetermijninvesteerders zien de risico’s wél in. Net zoals steeds meer mensen het extreme weer linken aan hogere temperaturen.

‘Greta Thunberg, de 15 jaar oude Zweedse activiste die de VN in Polen toesprak, had gelijk toen ze zei: het enige verstandige dat je kunt doen is aan de noodrem trekken.’

Mopperend de goede kant op

Ook The Economist spreekt in het commentaar van opluchting. Ondanks tegenslagen (zoals Macron die is gezwicht voor protest en de benzinebelasting uitstelt) en geschillen tussen de deelnemers is er immers overeenkomst bereikt over de meeste opgestelde regels.

Rijke landen hebben toegezegd armere landen financieel te helpen met hun pogingen om hun broeikasgasuitstoot te beperken en zich aan te passen aan het stijgende zeeniveau en klimaatgerelateerde problemen zoals sterkere overstromingen en droogte. Ook belangrijk is dat ‘de rijke wereld’ China heeft overgehaald om uniforme richtlijnen over broeikasgasuitstoot te accepteren. Daarnaast hebben landen, waaronder grote vervuilers zoals Oekraïne, ook meer ambitieuze nationale doelen aangekondigd zoals het geleidelijk afbouwen van kolen.

‘Zoals verwacht bij onderhandelingen die een balans moeten vinden tussen de belangen van bijna tweehonderd partijen, gaat niemand volledig tevreden weg uit Katowice’, aldus The Economist. Zo zijn kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaten, bang dat de gevolgen van nog meer opwarming zijn gebagatelliseerd. En rijke landen mopperen dat armere landen nog steeds wegkomen met teveel koolstofuitstoot.

Toch, concludeert het weekblad, gaan we de goede kant op. Zo vreesde Ottmar Edenhofer, een doorgewinterde klimaatbeleidsmaker, dat de top in Katowice ‘het begin van het einde van het akkoord van Parijs’ zou betekenen. Maar ondanks alle tekortkomingen, is de overeenkomst dat niet. Wel blijven de doelen om de opwarming tot 2 laat staan 1,5 graad te beperken nog ver weg. Het is volgens The Economist dan ook terecht dat actievoerders betreuren dat het gebrek aan ambitie niet in verhouding staat tot de taak om toekomstige generaties een klimaatcatastrofe te besparen. Het enige echte medicijn tegen de ‘door de mens veroorzaakte koorts van de planeet’ is dan ook het koolstofvrij maken van de economieën. ‘En dat medicijn kan, zoals Macron nu ondervindt, bitter zijn.’

Lees ook: ‘Het uitstellen van het klimaatakkoord is geen optie meer’

Overheden en bedrijven zullen verantwoordelijkheid moeten nemen, schrijft Carlijne Vos in het commentaar in de Volkskrant.

‘Lieve Europese vrienden: zeg ons dat jullie het liefst willen dat de Britten blijven’ - 13 december

Premier May komt naar buiten om de pers te vertellen dat ze de vertrouwensstemming van de Conservatieve parlementsleden heeft gewonnen.Beeld AFP

Premier May overleeft de dolkstoot in de rug die uit haar eigen fractie kwam, op naar de volgende confrontatie. Peutert ze nog iets los op de top van EU-leiders? Zoals de BBC-verslaggever het schalks zei: ‘Iets dat de EU niet als concessie ziet, maar May wel aan het Lagerhuis als concessie kan verkopen.’ Europa kijkt eerder hoofdschuddend en in verbijstering toe. De vermaarde Britse historicus en publicist Timothy Garton Ash schreef een open brief in The Guardian: Europa roep toch dat je heel graag wilt dat de Britten bij de club blijven! Enkele cruciale fragmenten uit het stuk van Garton Ash:

‘Lieve Europese vrienden,

‘We naderen snel een kritieke periode in het Britse Brexit-drama. Het klinkt wellicht ongelofelijk, maar er bestaat nu een gerede kans dat de Britten in een tweede referendum zullen stemmen om toch in de Europese Unie te blijven. Wat een geweldige stimulans zou dat zijn voor het hele project van na 1945 om een beter Europa op te bouwen!

‘Om zover te komen, hebben we een beetje hulp van onze vrienden nodig. Ik kan heel goed begrijpen waarom veel Europeanen de hele kwestie willen afronden en het Verenigd Koninkrijk de deur uit willen werken. We hebben negenhonderd dagen achter de rug met een Britse regering die niet in staat was een onderhandelingspositie te formuleren en, in plaats daarvan, met onrealistische eisen kwam aanzetten of, zoals deze week, het niet voor elkaar krijgt een parlementaire meerderheid achter zich te krijgen voor de deal die ze heeft onderhandeld. (..)

‘Maar dat zou kortzichtig zijn. Ja, op de korte termijn zou het wat zekerheid brengen als de EU de Britse regering een handje helpt om de Brexit-hobbel te nemen. Dat zou de EU weer tijd voor andere zaken geven. Maar op de langere termijn zou Brexit een etterende Britse zweer voortbrengen, die het lichaam van de Europese Unie zal aantasten en verzwakken. (..)

‘Dus de enige goede Brexit is geen Brexit. De kansen daarop – wat May charmant ‘het risico van geen-Brexit’ noemt – zijn in de afgelopen weken toegenomen. (..)

‘Als en wanneer er een parlementaire stemming over een tweede referendum komt, hebben wij wel een paar dingen nodig van onze EU-partners. Artikel 50 moet met een paar maanden worden uitgesteld. Een rapport van constitutionele deskundigen van de universiteit van Londen wijst uit dat een referendum in 24 weken kan worden georganiseerd. Dat wijst op een uitstel tot de zomer van 2019, wat de netelige kwestie opwerpt of de Britten dan nog meedoen aan de Europese verkiezingen in mei. Het Europese Hof van Justitie stelde deze week vast dat het Verenigd Koninkrijk, na een stemming om te blijven, eenzijdig de Artikel-50-procedure kan staken en onder de huidige voorwaarden in de EU kan blijven. Afgezien daarvan, hebben wij van jullie, mijn vrienden, alleen nog een heldere, simpele en positieve boodschap nodig, zonder mitsen en maren: ‘Wij willen dat jullie blijven!’

‘Als jullie ervan overtuigd zijn dat het bouwen aan een sterker Europa in een gevaarlijke wereld het Verenigd Koninkrijk nodig heeft dat zijn krachten binnen de Unie inzet; als jullie elke klap die wordt uitgedeeld aan de duistere krachten van het nationalistisch populisme goed vinden; als alles wat het Verenigd Koninkrijk aan Europa heeft bijgedragen iets voor jullie betekent; als alles wat Groot-Brittannië voor Europese vrijheid deed in de Tweede Wereldoorlog, de wederopbouw na de oorlog en de bijdrage aan het omverwerpen van communistische dictaturen, voor jullie van enige waarde is; laten we deze kans dan grijpen. Als u met Britse collega’s heeft samengewerkt, een tijdje op een Britse universiteit hebt doorgebracht, of Britse vrienden heeft; als er iets is dat de Britten ooit hebben gedaan dat uw hart heeft beroerd, geef ons nu dan uw solidariteit en steun. Door Groot-Brittannië te helpen zullen jullie ook Europa helpen.

Dank u.’

Moeten artsen patiënten in de laatste levensfase minder medicijnen voorschrijven? - 12 december

Longkankerpatiënt Leo van der Vlis praat met zijn behandelaars in het ETZ in Tilburg over de voor- en nadelen van chemotherapie.Beeld Freek van den Bergh

Veel terminale patiënten krijgen tot op het laatste moment veel medicijnen, terwijl die niet meer nuttig zijn en soms wel bijwerkingen hebben. Dat blijkt uit een promotieonderzoek van de arts-onderzoeker Eric Geijteman. Hij vindt dat ‘juist het verminderen van medisch handelen kan leiden tot optimale zorg’. Artsen zijn daar echter huiverig voor. Dat is niet vreemd, schrijft psychiater Valentijn Holländer in een brief aan de Volkskrant: artsen zijn bang voor de tuchtrechter te worden gedaagd. Zijn brief en die van anderen op ons Opinieblog.

Psychiater Holländer (Amsterdam) schrijft als reactie op het artikel ‘Artsen behandelen in laatste fase te lang door’, waarin promovendus Geijteman en KNMG-voorzitter René Héman aan het woord komen:

‘De Nederlandse arts schrijft gedurende het terminale ziekbed te veel medicatie voor of schrapt juist te weinig. Ook besluit hij geregeld tot nutteloze diagnostiek, aldus onderzoeker Eric Geijteman. De voorzitter van de artsenfederatie KNMG, René Héman, onderkent het probleem en stelt voor om de arts voor de terminale fase om te vormen tot coach. Hoe ziet hij dat voor zich? Een coach heeft geen patiënten, maar cliënten of coachees: personen die training krijgen van een coach. De terminale cliënt moet dan ook btw gaan betalen, want van geneeskunde of gezondheidszorg is geen sprake meer. Medische en tuchtrechtelijke aansprakelijkheid zijn van de baan in de wereld van coach en klant. En daar wringt de schoen: het klachtrecht in de gezondheidszorg is in 2016 juist laagdrempeliger geworden. Iedereen kan de arts en de instelling aanklagen voor alles wat je maar kan bedenken. Schadevergoedingen tot 25 duizend euro kunnen worden toegekend zonder tussenkomst van de rechter. De arts dient zich meer en meer aan iedereen en alles te verantwoorden.

‘Laten we daarnaast niet vergeten dat OM-baas Rinus Otte een nieuwe hobby heeft opgevat om artsen strafrechtelijk te gaan vervolgen. Zowel in de eindfase als daarna kunnen naasten maar ook verre vrienden klagen en daar heeft de arts niet genoeg tijd voor. En waarschijnlijk ook weinig trek in. Daar verandert een herziening van de geneeskundestudie niets aan.’

Waar sterven?

Kees de Jong (Utrecht) reageert op uitspraken in hetzelfde artikel van Dianda Veldman, directeur van de Patiëntenfederatie Nederland:

‘Nog altijd sterft een te hoog percentage mensen in het ziekenhuis, terwijl niemand dat wil. Dat komt mede doordat er te lang wordt door behandeld, denkt de directeur van de Patiëntenfederatie. Mijn stervende moeder heeft haar laatste fase echter juist graag in het ziekenhuis willen doorbrengen. Ze lag thuis onder een dekentje, opgesloten in een lichaam vol reuma en een longontsteking. In het ziekenhuis aangekomen, vroeg zij direct om pijnmedicatie. Ik zie nog steeds de opluchting in haar ogen toen ze van de arts aan de morfinepomp mocht. ‘Hoe lang gaat het duren’, vroeg mijn nogal nuchtere moeder. Ik wist het ook niet.

‘Ik denk dat sommige patiënten juist wel graag hun laatste fase in het ziekenhuis willen doorbrengen. Maar als je zelf gezond bent en niet wil sterven, is dit moeilijk voor te stellen.’

P. Waelen, voormalig huisarts (Zevenhoven) reageert in een brief:

‘Wetenschappelijk onderzoek doen naar zaken die iedereen weet, is net zo zinloos als het eindeloos door behandelen van terminaal zieke patiënten. Beide kosten veel geld en dragen niet bij aan betere zorg zolang protocollen en niet het gezonde verstand het handelen bepalen. Misschien schort het in de medische opleiding aan het ontwikkelen van dit laatste.’

Lees ook de reportage over patiënt Leo van der Vlis.

Britse kranten roepen: Mayday, Mayday! - 11 december 2018

Premier May dinsdagochtend op bezoek bij premier Rutte, op haar tour door Europa om nog enige toegevingen los te krijgen over de Brexitdeal.Beeld Reuters

De Britse premier May krijgt in de Britse kranten vergelijkbare reacties als in het parlement; ze wordt uitgefoeterd, uitgelachen, gehoond. ‘Mayday’, is de simpele voorpaginakop van de i. De krant The Scotsman dacht hetzelfde: ‘Mayday, Mayday… abandon vote’. The Sun ziet de feestdagen naderen zonder duidelijkheid: ‘Brexmas’. The Mirror: ‘May wordt bang’. The Daily Mail: ‘Mays laatste worp met de dobbelstenen’. 

The Daily Telegraph maakt een verwijzing naar Mays onbuigzame voorgangster Margaret Thatcher (jaren tachtig): ‘The lady is for turning’, de dame draait wel. De krant plaatst een opiniestuk van Allison Pearson, met de kop: ‘Ik heb me nooit zo beschaamd gevoeld om Conservatief te zijn’ en als openingszin: ‘Oh, in godsnaam, wat voor verse Brexithel is dit nu weer?’

May kiest voor de vlucht

The Guardian heeft in het hoofdcommentaar alleen harde woorden voor premier May: 

‘Theresa May besloot de parlementaire stemming over haar Brexit-akkoord uit te stellen, omdat ze wist dat ze die zou verliezen. Ze is vernederd door haar eigen parlementsleden. Het is verbijsterend dat ze deze nederlaag pas zag aankomen toen het voor alle anderen al weken duidelijk was. Op het laatst koos ze voor de vlucht in plaats van haar rug recht te houden en te vechten voor wat ze was overeengekomen met de Europese leiders. May redt zo niet haar leiderschap, ze devalueert die tot het punt van waardeloosheid. De premier kan alleen zichzelf deze chaos verwijten. (...)

‘Als wegduiken voor een nederlaag de enige manier wordt waarop May kan overleven, zal ze waarschijnlijk de stemming tot het allerlaatste moment uitstellen. Dat is een politiek spelletje spelen met de stabiliteit van de natie.’

Moment van waarheid ontdoken

Met het uitstellen van de stemming heeft Theresa May het moment van de waarheid ontdoken, schrijft de Financial Times in het commentaar. De premier probeerde het land in zijn geheel aan te spreken. Daarbij lijkt ze de kracht te hebben onderschat van de mening van degenen die ze het meeste nodig heeft: de 650 Britse parlementsleden, schrijft de krant.

Met name de backstop, de noodregeling om een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland te voorkomen, is een doorn in het oog van Brexitvoorstanders in het parlement. Veel Tories vrezen dat de territoriale integriteit van het Verenigd Koninkrijk in het gedrang komt en eisen een eenzijdig uittredingsmechanisme, maar aan dat verzoek wordt waarschijnlijk niet voldaan. De backstop past volgens de FT in bredere zorgen over de deal van May: is het een degelijk compromis of enkel een ‘Brexit in name only’?

May moet realistisch zijn, vindt de FT: zowel in Brussel als in het Britse parlement raakt het geduld op. Een kort uitstel van de stemming is politiek gezien niet eens zo onlogisch, als daarmee de steun voor het akkoord toeneemt. Maar May moet niet te lang wachten. Als de deal wordt afgewezen, moeten de parlementsleden genoeg tijd hebben om alternatieven zoals een softe Brexit of een referendum te overwegen. Wordt de deal pas op het laatste moment afgewezen, dan kunnen de gevolgen rampzalig zijn, waarschuwt de Financial Times.

Belgische media: ‘De val van de regering heeft niets bijgedragen aan het algemeen belang van de burgers’ - 10 december

De Belgische premier Charles Michel geeft een persconferentie met het nieuwe kabinet op 9 december.Beeld EPA

Het Belgische kabinet gaat door als minderheidskabinet, nadat de ministers van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) zijn opgestapt vanwege het Marrakech-migratiepact. Wat schrijft de Belgische pers?

‘Ze ligt er dus, de regering. Als je de commentaren van de ministers en intussen ex-ministers moet geloven, vindt iedereen het doodjammer. Tegelijk probeert iedereen de schuld voor de val van de regering in de schoenen van de anderen te schuiven’, schrijft Kris Vanmarsenille. De hoofdredacteur van de Gazet van Antwerpen vreest dat het politieke circus nog wel even doorgaat: ‘Bart De Wever pakte meteen uit met een nieuwe naam: de Marrakech-coalitie. Daarmee gebruikt hij deze val nu al om zijn verkiezingscampagne voor mei volgend jaar kracht bij te zetten.’

‘De val van de regering heeft namelijk niets bijgedragen aan het algemeen belang van de burgers. Het is nu wel heel duidelijk dat N-VA absoluut niets wil weten van een VN-pact dat de partij eerst twee jaar lang heeft verdedigd en dat een overgrote meerderheid van de VN-landen wel heeft goedgekeurd.

‘(…) Michel II zal focussen op koopkracht, veiligheid en klimaat, belooft de premier. We zullen zien wat hij op die terreinen nog kan bereiken en voor welke maatregelen hij steun kan vinden, maar we mogen zeker geen te hoge verwachtingen koesteren. Het is lang niet zeker dat Michel II de vijf maanden kan volmaken. De minste onenigheid kan leiden tot een crisis.’

Meer eendracht?

Ook volgens De Morgen-hoofdredacteur Bart Eeckhout staat het minderheidskabinet Michel II voor een wankel avontuur: ‘Van links noch rechts hoeft het cadeaus te verwachten. Als paniek en onenigheid toeslaan, kunnen het lange maanden worden in een onbehaaglijk klimaat. Zeker met het idee in het achterhoofd dat dat kabinet hoe dan ook de lopende zaken moet blijven beheren na de verkiezingen, zou dat een zorgelijk vooruitzicht zijn.’

Toch ziet Eeckhout het iets positiever in dan zijn collega bij De Gazet van Antwerpen, en kan het ook anders lopen: ‘In het tv-programma De zevende dag namen de toppers uit de regering Michel I met gemeende sympathie afscheid van hun N-VA-collega Jan Jambon. Toen hen om een mening over Theo Francken verzocht werd, bleef het kenmerkend stil. De bedaarde, zakelijke aanpak van Maggie De Block is blijkbaar ook voor de coalitiepartners een verademing.

‘Het toont aan dat deze regering misschien wel gevonden heeft wat ze zo ontbeerde: eendracht. Er is in ieder geval nog werk genoeg om dat te bewijzen.’

Eén tegen allen

Hoe zal het opbreken van de regering voor de N-VA uitpakken? Volgens politicoloog Bart Maddens kan de partij zich weer in de markt zetten als een echte anti-establishmentpartij, maar met het ‘herwonnen rebelse imago’ en twijfels over de N-VA als verantwoordelijke beleidspartij kan de partij ook mogelijk de centrumkiezers wegjagen. ‘De N-VA kan dus zowel op de rechterflank als in het centrum averij oplopen’, schrijft hij in De Standaard.

‘En toch. In het eindspel van de crisis is de indruk ontstaan dat de N-VA, als dominante Vlaamse partij, uit de regering is geduwd door een samenzwering van politieke lilliputters. Het is weer helemaal één tegen allen, zoals bij de verkiezingen van 2014. Dat zal de partij kunnen uitbuiten. Een gepolariseerde campagne die helemaal draait rond identiteit en migratie én rond de N-VA zelf, kan heel verrassende resultaten opleveren.’

Oud opinieblog – 6 december

Lees hier ons vorige opinieblog terug.