Tegenstanders Bolsonaro zetten zich schrap voor fascistische tijden
Breken in Brazilië fascistische tijden aan? Het is de vraag die als een donkere sluier over de verkiezingsuitslag ligt. Zondag werd de extreemrechtse Jair Bolsonaro tot president verkozen. Hij predikt al dertig jaar geweld, is voorstander van martelen en vindt mensenrechten een linkse hobby. Als de oud-militair doet wat hij belooft, dan krijgen andersdenkenden het heel zwaar in Brazilië.
Bolsonaro is geen kopie van Benito Mussolini, maar hij vertoont zeker fascistische trekjes. Zijn verheerlijking van het leger en het dictatoriale verleden, een obsessieve afkeer van alles wat links is, de minachting van minderheden en democratische instituten, de belofte opponenten te onderdrukken, zijn verwijzingen naar Brazilianen als één sterk volk en zijn verlangen naar een kerkelijke moraal die voor iedereen moet gelden. Ze doen de alarmbellen heel hard rinkelen.
Prominente artiesten en intellectuelen hebben in de loop van de campagne diepe zorgen geuit. Zanger Caetano Veloso schreef een emotionele brandbrief in The New York Times, waarin hij zijn gevangenschap tijdens de laatste militaire dictatuur in herinnering bracht. Bolsonaro en zijn aanhangers zijn niet onder de indruk. Ze vinden artiesten en linkse intellectuelen communistische subsidieslurpers.
‘We gaan die rode klaplopers van de kaart vegen’, aldus Bolsonaro ruim een week geleden. ‘Dit land is van ons, zij moeten zich nu aan onze wetten onderwerpen. Anders kunnen ze vertrekken of naar de gevangenis.’ In een eerdere campagnebijeenkomst pakte Bolsonaro een camerastatief en deed alsof het een mitrailleur was. ‘We gaan dat linkse tuig neerknallen’, schreeuwde hij.
In opperste staat van alertheid
Bolsonaro treedt pas op 1 januari aan, maar nu al zijn kritische journalisten, artiesten, activisten en minderheden in opperste staat van alertheid. Niet alleen uit angst voor wat Bolsonaro gaat aanrichten, ook voor de haat die hij aanwakkert onder zijn aanhangers, en de nieuwe vrijheid die zij voelen om geweld te gebruiken. In de campagne zijn talloze journalisten aangevallen of bedreigd, en ook LGBT’s zeggen meer agressie te ervaren op straat.
Vorige week viel de militaire politie in het hele land universiteiten binnen. Ze lieten bijeenkomsten van kritische studenten beëindigen, namen flyers en posters in beslag en haalden een anti-fascistische vlag neer. Donderdag werd een zwarte student verkracht op een universiteit in Fortaleza. ‘Dit is geen plek voor slaven en zwarten’, zei de verkrachter volgens het slachtoffer. ‘Als Bolsonaro de verkiezingen wint, gaan we de universiteiten schoonvegen van jouw soort, vieze aap.’
Vege tekenen
Maandag gaf Caroline Campagnolo nog een voorproefje van wat het land mogelijk te wachten staat. Campagnolo, partijgenoot van Bolsonaro en gekozen als Kamerlid in deelstaat Santa Catarina, opende een klachtenkanaal. Ze riep leerlingen en studenten op om docenten met ‘partijpolitieke opvattingen of ideologieën’ te filmen, en hun namen door te geven. ‘Ethische leraren hebben niets te vrezen’, aldus Campagnolo.
Het zijn vege tekenen, maar het is lastig te voorspellen hoe repressief de regering van Bolsonaro zal zijn. Het feit dat hij militairen op ministersposten wil zetten is veelzeggend, maar betekent niet automatisch een terugkeer naar een autoritair bewind. Zijn tegenstanders bereiden zich hoe dan ook voor op pikdonkere jaren. En hopen vurig dat er over vier jaar weer verkiezingen zullen zijn.