Direct naar artikelinhoud
Drie scenario's

Op naar 10.000.000 procent inflatie – of kan iemand de Venezolaanse leider Maduro nog stoppen?

In zijn eerste termijn heeft Nicolas Maduro Venezuela de afgrond in geleid. Donderdag legt hij voor nog eens zes jaar de eed af. Wat staat zijn land te wachten? Nog hogere inflatie of brengt iemand de socialistische dictator ten val? Drie mogelijke scenario’s.

Venezolaanse president Nicolas Maduro tijdens een persconferentie.Beeld AP

Doormodderen

Van zijn beëdiging voor een tweede termijn van zes jaar zal de Venezolaanse president Nicolás Maduro (56) donderdag vast een feestelijke gebeurtenis maken. Met een jubelend liveverslag op alle televisiezenders die nog over zijn. ‘Viva Maduro’, zullen de opgetrommelde aanhangers braaf juichen. ‘Viva la revolución.’

In werkelijkheid valt er niets te vieren. Venezuela bevindt zich in een donkere afgrond. De inflatie was vorig jaar ruim 2.000.000 procent, er heerst wijdverspreide honger en er is grote schaarste aan vrijwel alles. Ziekenhuizen functioneren allang niet meer, en ook aan medicijnen is een chronisch gebrek. Een antibioticakuur gaat op de zwarte markt voor meerdere maandsalarissen van de hand.

‘2019 wordt het jaar van de frisse start’, aldus Maduro in zijn nieuwjaarsboodschap. Het is onduidelijk wat de socialistische dictator daar precies mee bedoelt, maar het is in ieder geval niet de frisse start die de overgrote meerderheid van de Venezolanen voor ogen heeft: het aftreden van Maduro, transparante verkiezingen, en een democratisering van staatsinstituten, media en rechtssysteem.

In mei is Maduro in frauduleuze verkiezingen herkozen voor nog eens zes jaar. Het grootste deel van de oppositie heeft die verkiezingen geboycot. De afgelopen jaren waren er nog geregeld demonstraties waarbij honderdduizenden Venezolanen de straat opgingen om het aftreden van Maduro te eisen. Maar de oppositie is hopeloos verdeeld geraakt, en de meeste leiders hebben het land verlaten. De straatprotesten zijn verstomd, en Maduro lijkt stevig in het zadel te zitten.

Als Venezuela op deze weg blijft doormodderen, zal de humanitaire crisis verder verergeren. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verwacht voor dit jaar een inflatie van 10.000.000 procent. Er zijn drie miljoen Venezolanen het land ontvlucht, volgens een studie van het Brookings Instituut komen daar de komende drie jaar vijf miljoen vluchtelingen bij. Hun geldzendingen houden de achterblijvers in leven.

Implosie

Van de verzwakte oppositie heeft Maduro op dit moment weinig te vrezen. Hoewel zijn tegenstanders een meerderheid in het parlement hebben, is hun speelruimte volledig aan banden gelegd. In de zomer van 2017 is Maduro’s grondwetgevende raad aangetreden, die voor onbepaalde tijd de taken van het gekozen parlement heeft overgenomen.

Dissidenten uit eigen gelederen vormen een groter risico voor het regime van Maduro, met name van de getrouwen van Hugo Chávez, zijn voorganger. Chávez kwam eind vorige eeuw aan de macht, rolde in de jaren die volgden zijn Bolivariaanse revolutie uit, en veranderde Venezuela in een socialistische staat. Voordat Chávez in 2013 aan kanker stierf, wees hij Maduro aan als zijn opvolger.

Aanhangers van Venezolaanse president Nicolas Maduro doen mee aan een autocolonne.Beeld EPA

Chavistas van het eerste uur klagen dat Maduro de Bolivariaanse revolutie verkwanselt. Ze zijn verbolgen over het feit dat Maduro met zijn wanbeleid de bevolking aan de bedelstaf heeft gebracht. En hoewel Chávez de controle over de samenleving en haar instituten al flink had aangescherpt, is de democratie pas onder Maduro definitief de nek omgedraaid. Ook daarover zijn veel chavistas niet te spreken.

Er zijn verschillende kopstukken opgestaan tegen Maduro. Onder hen voormalig hoofdaanklager Luisa Ortega, en oud-minister van Binnenlandse Zaken Miguel Rodríguez. Deze week vluchtte Christian Zerpa, lid van het hooggerechtshof, naar de Verenigde Staten. De afvalligen doen vanuit het buitenland een boekje open over het machtsmisbruik, de corruptie, en de banden van het regime met drugskartels en Colombiaanse guerrillagroeperingen.

Ook binnen het leger neemt de onvrede toe, getuige het aantal militairen dat het land ontvlucht. Maar Maduro zit er bovenop, en gooit militairen die enige blijk geven van ontrouw direct de gevangenis in. Tegelijkertijd houdt hij de officieren zoet door hun een groot deel van de corruptiekoek toe te werpen.

Mocht Maduro toch van binnenuit worden gewipt, dan is het de vraag wie ervoor in de plaats komt. Onder een gematigde chavista komen democratische hervormingen en een open dialoog met de oppositie in zicht. 

Druk van buiten

Maduro heeft over de grens nog maar weinig vrienden. Alleen linkse bondgenoten uit de regio sturen hun staatshoofden naar de beëdiging donderdag. Verder wordt de vice-president van Turkije verwacht, en delegaties uit China en Rusland. Ook de voorzitter van de Organisatie van Olie Exporterende Landen (OPEC) woont de inauguratie bij.

De Europese Unie, de Verenigde Staten en een groot deel van Latijns-Amerika erkennen Maduro niet als president. De VS en de EU hebben het regime sancties opgelegd, en de Peruaanse autoriteiten lieten Maduro en 92 andere Venezolaanse hoogwaardigheidsbekleders deze week weten dat ze niet langer welkom zijn.

In augustus 2017 dreigde de Amerikaanse president Donald Trump met ‘de militaire optie’. Luis Almagro, voorzitter van de Organisatie van Amerikaanse Staten, gooide in september olie op het vuur door te stellen dat ‘militaire interventie niet moet worden uitgesloten’. Maduro grijpt de vijandigheden aan om zich dieper in te graven. ‘We zullen ons vaderland met wapens verdedigen’, belooft hij keer op keer. ‘Vijandige troepen zullen niet levend wegkomen.’

Maar de kans dat Trump troepen stuurt is minimaal, en ook de Latijns-Amerikaanse buurlanden zullen eerst drie keer nadenken voordat ze zich in een oorlog storten. Non-interventie en nationale soevereiniteit zijn heilig in een regio waar Amerikaanse en Europese inmenging diepe wonden hebben geslagen. Hooguit zullen Trump en zijn Latijns-Amerikaanse bondgenoten steun verlenen als de Venezolaanse oppositie en militairen het regime omver willen werpen.

En het aantal bondgenoten neemt toe. In Brazilië en Colombia, beide grenzend aan Venezuela, zijn vorig jaar rechtse presidenten gekozen. De Braziliaanse Jair Bolsonaro, fervent anti-socialist, is groot fan van Donald Trump en al net zo onvoorspelbaar. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo bezocht recentelijk zowel Colombia als Brazilië, en drong aan op ‘het gezamenlijk herstellen van de democratie in Venezuela’.