Minister Bruins wil uitleg over kankermedicijn dat zes keer zo duur werd

Minister Bruins denkt dat dit ‘niet zo kan’, zei hij donderdagavond in het televisieprogramma Jinek. Eerder op de dag had de bewindsman de handelwijze van de Zwitserse farmaceut al veroordeeld als ‘een voorbeeld van hoe het niet moet’.

Tot voor kort maakten ziekenhuisapotheken het medicijn voor een zeldzame vorm van kanker voor 16 duizend euro per kuur, nu wordt er 92 duizend euro voor gevraagd, blijkt uit een reconstructie van het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) over de ontwikkeling en verkoop van het middel lutetium-octreotaat. De hoogleraar nucleaire geneeskunde die bij het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum betrokken was bij de ontwikkeling, Eric Krenning, verdiende ten minste 12 miljoen euro aan doorverkoop van het middel. 

Zeldzaam medicijn

Volgens minister Bruins kan farmaceut Novartis de prijs van het medicijn plotseling verhogen door gebruik te maken van regels rond weesgeneesmiddelen (medicijnen voor een kleine groep patiënten) die speciale bescherming genieten om hun ontwikkeling aan te moedigen. Hij wil naar aanleiding van de zaak kijken of hij op Europees niveau farmaceuten kan verhinderen de prijzen van medicijnen plotseling flink te verhogen. En hij wil met Novartis in gesprek over de onderbouwing van de prijsverhoging. Het bedrijf ‘voegt hier geen maatschappelijke meerwaarde toe, men vercommercialiseert een bestaande apotheekbereiding’, aldus Bruins.

Het was Krenning die als afdelingshoofd van de Rotterdamse nucleaire afdeling de basis legde voor de behandeling van neuro-endocriene tumoren (NET’s), waarvoor chemotherapie zelden uitkomst biedt. Pas in 1999 vinden onderzoekers in een farmaceutisch bedrijf een goede dosering. Zij beginnen in 2001 de onderneming Biosynthema met zeven artsen van het Rotterdamse ziekenhuis, onder wie Krenning.

In het Erasmus MC wordt vervolgens zo’n vijftien jaar het leeuwendeel van het onderzoek uitgevoerd, aldus NTvG. Patiënten stromen toe vanuit de hele wereld, onder wie Apple-oprichter Steve Jobs. De meesten van hen leven door de behandeling vier tot zes jaar langer.

In 2010 wordt Synthema voor bijna 11 miljoen euro in aandelen gekocht door het Franse farmaceutische bedrijf AAA. Dat financiert zo’n 40 miljoen euro in verder onderzoek. Dat onderzoek vindt plaats in onder andere Erasmus MC. De octrooien zijn bijna verlopen, maar het middel krijgt in 2015 een beschermde status als weesgeneesmiddel, in Europa tot 2025 en in de Verenigde Staten tot 2022. Wel mogen ziekenhuisapotheken het middel zelf blijven maken.

‘Valsspelen’

Eind 2017 wordt AAA gekocht door Novartis voor 3,3 miljard euro. Ook het Erasmus MC profiteert. Het heeft recht op een vergoeding van maximaal 2 miljoen euro uit verkopen van het middel door Novartis. Afgelopen zomer blijkt dat de Zwitsers de prijs van het medicijn bijna verzesvoudigd hebben. Ziekenhuizen maken het medicijn nu nog zelf, maar AAA blijkt twee jaar geleden ook de erkende fabrikant van de grondstof lutetium te hebben gekocht. De behandelwijze van Krenning ‘staat op het punt nieuwe medische toepassingen te krijgen’, bijvoorbeeld tegen uitgezaaide prostaatkanker.

Novartis zal ziekenhuizen de grondstof blijven verkopen, stelt het tegenover NTvG, maar vertelt niet tegen welke prijs. In een reactie aan de NOS stelt onderzoeker Krenning dat AAA ten minste 400 miljoen euro heeft geïnvesteerd in het medicijn. Verzekeraars CZ en VGZ noemen het optreden van Novartis ‘valsspelen’ en ‘pervers’. 

Het Erasmus MC had de zaak nu waarschijnlijk anders aangepakt, zegt bestuursvoorzitter Ernst Kuipers tegen NTvG. Dat kan via een eigen dochterbedrijf. De onrust over de medicijnprijs is volgens hem ‘volledig te wijten aan een fabrikant die zich niets aantrekt van de maatschappelijke discussie over dure geneesmiddelen.’