Warmte in de kou in Enschede

Een kleine daad van naastenliefde kan soms indrukwekkend uit de hand lopen. Dat overkwam modeontwerper Bas Timmer uit Enschede. Vijf jaar geleden bedacht, ontwierp en maakte hij de ‘sheltersuit’, een warme winterjas annex slaapzak voor daklozen, die hij op straat uitdeelde. Bij de water- en winddichte jas hoort een rugzak waarin een halve slaapzak zit, die onder aan de jas kan worden vastgeritst. De modeman vond het onverdraaglijk dat in Nederland mensen op straat kunnen dood vriezen, zoals de vader van een van zijn beste vrienden. Inmiddels leidt Timmer een bedrijf met 75 medewerkers, merendeels vrijwilligers, en gaan de sheltersuits de grens over, naar vluchtelingen die aan de randen van Europa zijn gestrand en leven in omstandigheden die hij typeert als ‘de hel op aarde’.

In de voormalige spinnerij van Enschede ratelen negen naaimachines. De kleermakers komen uit Syrië, Turkije, Oost-Afrika en Nederland. Onder hen zijn statushouders met een lange staat van dienst in naaiateliers in het land dat zij zijn ontvlucht. Er wordt hard en geconcentreerd doorgewerkt, want Sheltersuit hoopt volgende week een vracht van 900 pakken naar het Griekse eiland Samos te transporteren. Daar leven ruim vierduizend vluchtelingen in een opvangkamp dat is berekend op 650 mensen. De meesten slapen onder een zeil of in een tentje op de hellingen rondom, waar het ontbreekt aan stromend water, elektriciteit en sanitaire voorzieningen. Gezinnen en alleenstaanden van jong tot oud leven in een modderpoel te midden van hun eigen uitwerpselen. De omstandigheden doen niet onder voor die in het beruchte, overvolle kamp Moria op Lesbos.

Op Lesbos bezorgde Timmer vorige winter 1.100 sheltersuits. Van slag keerde hij huiswaarts. ‘Het was niet te bevatten wat ik in het vluchtelingenkamp zag. Het rook er naar een mengsel van modder, pies en poep. Sommige vluchtelingen hadden alleen slippers aan hun blote voeten.’ De dankbaarheid voor zijn gift was nog groter dan de reddeloosheid die hij zag, waarop de modeontwerper besloot door te gaan met de tijdrovende exercitie van fondsen werven en tweedehands slaapzakken inzamelen om zijn atelier en opslagruimte te bekostigen en de naaimachines te kunnen laten ratelen. Zo is het gelukt deze winter 3.000 sheltersuits te maken, voor vluchtelingen in Sarajevo, Samos en Duinkerke.

Op Samos zal Bas Timmer zijn slaapjassen niet zelf uitdelen. Niet dat hij pijnlijke confrontaties voortaan liever uit de weg gaat. Hulpverleners hebben gezegd dat het te gevaarlijk is. Door het gebrek aan middelen gaan sommige vluchtelingen bij een donatie nogal eens met elkaar op de vuist. Om de kans op oproer zo klein mogelijk te houden, krijgen op Samos volgende week alleen minderjarigen en bejaarden een sheltersuit, uit handen van ervaren hulpverleners ter plaatse.

Van alle 75 medewerkers van Timmer staan er sinds een jaar veertien op de loonlijst. Een van hen is de 36-jarige Shasho uit Syrië. Twee weken na zijn aankomst in Nederland, ruim drie jaar geleden, zat hij al in het atelier jassen te stikken. Asielzoekerscentra zijn een vruchtbare plek voor het werven van schaarse ambachtslieden. Shasho is al sinds zijn zevende jaar kleermaker en heeft een ‘waanzinnig’ werktempo. In Libanon, waar hij per uur twee dollar meer kon verdienen dan in Syrië, maakte hij wel vijftig broeken op één dag. Wie niet opschoot, kreeg slaag van de baas. Door al zijn gezwoeg was er nooit tijd om naar school te gaan. Zo kwam Shasho als analfabeet in Nederland aan. Dankzij cursussen van vrijwilligers op het atelier kan hij inmiddels Nederlands spreken, lezen én schrijven. Stralend laat de bescheiden en zachtjes pratende kleermaker een notitieblok zien. In schoonschrift heeft hij een handleiding geschreven voor een sheltersuit.

Een groot deel van zijn vlucht naar West-Europa heeft Shasho te voet afgelegd. Hij weet hoe het is om buiten te slapen. ‘Je wordt heel vroeg wakker van de kou en het vocht. Als je slaapt, stelen ze je spullen. Ik ben blij dat ik nu andere vluchtelingen kan helpen droog en warm te blijven.’

Timmer heeft zijn talentvolle medewerker inmiddels gepromoveerd tot ‘head of design’. Het plan is het label uit te breiden met nieuwe producten, die voor de broodnodige inkomsten moeten zorgen. Shasho laat een laptophoes zien en jassen met ingenieuze vondsten die we hier niet gaan onthullen. Alles is gemaakt van tweedehands textiel. Ook ontwerpt hij sheltersuits op bestelling, zoals onlangs voor een groep reizigers die een trektocht gaat maken door ijskoude gebieden. Voor de lol. Dat kan ook.