Is de Amerikaanse terugtrekking uit Syrië wel zo toevallig?
Een Turks-Amerikaans een-tweetje? President Donald Trump trekt de Amerikaanse troepen uit Syrië terug en maakt daarmee de weg vrij voor het Turkse leger om korte metten te maken met de Koerdische milities in het noorden van Syrië.
Het lijkt op het eerste gezicht geen toeval. Vorige week vrijdag had Trump zijn Turkse collega Recep Tayyip Erdogan aan de lijn over de toestand in de door Erdogan zo verfoeide Koerdische regio langs de grens met Turkije. Erdogan kreeg ‘positieve antwoorden’ vanuit het Witte Huis, zo liet hij na afloop weten. Zelf had hij kort daarvoor laten weten dat het Turkse leger zeer spoedig de grens over zou trekken om de Koerdische YPG-militie aan te pakken.
Voordat Trump woensdag de troepentrekking bekendmaakte, belde hij opnieuw met Ankara. Ditmaal om Erdogan ‘op de hoogte te stellen’ van zijn besluit.
Was dat alles? Vermoedelijk wel. Niets wijst erop dat de Turks-Amerikaanse betrekkingen een grote rol hebben gespeeld in Trumps overwegingen, welke dat ook mogen zijn geweest. Het zou appelleren aan Trumps zakeninstinct om van de troepenterugtrekking een deal met wederzijds voordeel van te maken, maar onduidelijk is wat Erdogan dan te bieden zou hebben.
Van de drie grote ergernissen in de relatie tussen de twee landen lijkt er nu één – de Amerikaanse steun aan de YPG – te zijn opgelost, tot groot genoegen van Ankara. Een tweede kwestie, uitlevering door de VS van prediker Fethullah Gülen, is een Turks verlangen. Voor de VS valt daar weinig winst te behalen.
Eenzijdige beslissing
De derde steen des aanstoots is het Turkse voornemen een Russisch raketafweersysteem te kopen, de S-400. Een principeakkoord ter waarde van 2,2 miljard euro is vorig jaar al getekend en komend jaar moet de verkoop definitief worden. Washington moet er niet aan denken dat zo’n Russisch systeem via de Turkse band onderdeel wordt van de Navo-defensie.
Het State Department keurde dinsdag de verkoop aan Turkije goed van het Patriot-afweersysteem (waarde 3,1 miljard euro), maar zowel Moskou als Ankara liet weten dat dat geen gevolgen zal hebben voor de S-400. ‘Ik twijfel er niet aan dat de verkoop van de S-400 aan Turkije doorgaat’, zegt Howard Eissenstat, Turkijekenner van St. Lawrence University in New York. Had Trump in zijn gesprekken met Erdogan iets willen binnenhalen, dan was dit zijn kans.
Wat waren dan wel Trumps overwegingen? Dat is het geheim van het Oval Office. ‘Dit is een volstrekt eenzijdige beslissing van Trump zelf geweest’, zegt Fadi Hakura, Turkijespecialist van de Britse denktank Chatham House. ‘Hij heeft met geen enkele andere buitenlandse leider overlegd, ook Erdogan niet.’
Verbijsterd
En vooral heeft de president de adviezen terzijde geschoven van alles en iedereen in en rond zijn regering. Heel Washington is verbijsterd. Het Pentagon, het State Department, inlichtingendiensten, invloedrijke partijgenoten: allemaal zijn ze ertegen dat de VS in Syrië de aftocht blazen. Nationaal veiligheidsadviseur John Bolton zei twee maanden geleden nog dat er geen sprake kan zijn van weggaan zolang Teheran invloed heeft in Syrië.
Vooral Rusland en Iran spinnen garen bij Trumps woeste actie. Meer dan ooit bepalen zij nu de gang van zaken op het Syrische speelveld. Zonder Amerikaanse troepen ter plekke heeft Trump niet langer een voet tussen de deur. Minder dan ooit – hun invloed was al danig geslonken – kunnen de Amerikanen een stempel zetten op de staatkundige toekomst van Syrië. Voor de Turken geldt het omgekeerde, mochten zij hun militaire aanwezigheid in het noorden van Syrië uitbreiden.
De Koerden daar zijn binnenkort geheel op zichzelf aangewezen. Ongetwijfeld zal de YPG, om het vege lijf redden, toenadering zoeken tot Rusland en tot de Syrische regering. Gesprekken zijn al langer gaande. De website Damas Post (pro-Assad) meldt dat een Koerdische delegatie afgelopen weekend in Damascus was om te praten over overdracht van de strook langs de Turkse grens aan het Syrische leger: een buffer tegen het Turkse leger.
De nieuwe, door Trump gecreëerde realiteit geeft Moskou alle ruimte iedereen tegen elkaar uit te spelen. Voor een militaire operatie in Syrië heeft Turkije minstens stilzwijgende instemming van de Russen nodig. Die kunnen als tegenprestatie eisen dat Ankara zijn houding tegenover president Bashar al-Assad versoepelt.
De Turks-Amerikaanse betrekkingen intussen zullen korzelig blijven. Erdogan en de zijnen, zegt Eissenstat, zijn behept met een fundamenteel wantrouwen in wat het Westen met Turkije van plan is. Aanschaf van de S-400 zal de zaken er niet beter op maken. Eissenstat: ‘Dan is het crisis.’