Amsterdams revalidatiecentrum overweegt anabole steroïden toe te dienen aan dwarslaesiepatiënten

Revalidatieartsen en bewegingswetenschappers werken met arts en endocrinoloog Pim de Ronde, hoofd van de ‘anabolen-poli’ van het Spaarne Gasthuis, aan een onderzoeksprotocol waarmee patiënten dit onder strikte voorwaarden zouden kunnen krijgen.

Met de anabole steroïden kunnen spieren van (deels) verlamde patiënten worden versterkt, waardoor ze in het uiterste geval mogelijk zouden kunnen staan of zelfs lopen. Ook zou de verdikking van spieren doorzitplekken kunnen verminderen.

Het plan ontstond als gevolg van een bijeenkomst tussen artsen en wetenschappers die Michel Karsten, de huisarts uit Haarlem die vorige week overleed, onlangs initieerde.

Revalidatiewereld

Karsten verwierf landelijke bekendheid omdat hij zich openlijk uitsprak over het verstrekken van doping aan topsporters. De laatste jaren pleitte hij vooral voor het gebruik van anabolen in de revalidatie. Anabole steroïden zijn in Nederland niet verboden. ‘Maar in de revalidatiewereld wordt met argwaan gekeken naar anabole steroïden’, zei Karsten in een van zijn laatste gesprekken met de Volkskrant. ‘Dokters denken vaak: dat is doping, daar begin ik niet aan. Maar ik denk: kijk ook eens naar wat ze wél kunnen doen.’

Hij kwam op het idee nadat hij in 1992 – vlak na de affaire rond de Nederlandse schaatsers van de Winterspelen van Albertville – werd gebeld door een patiënt met een incomplete dwarslaesie. ‘De man had tien jaar geoefend in een fitnesscentrum, maar hij kwam maar niet uit die rolstoel. Hij wilde zo graag kunnen lopen en zijn kind op kunnen tillen. Ik had geen ervaring met dit soort patiënten, maar ik zei: kom maar langs.’

Met een rolstoel kwam de man bij hem aan. Karsten schreef hem een kuur met het spierversterkende Deca-Durabolin voor. ‘Na negen weken kwam hij terug. Met één elleboogkruk onder zijn arm kwam hij lopend mijn praktijk binnen. Hij was wiebelig, maar hij líep.’ De patiënt bevestigt de gang van zaken. Hij gebruikt nog altijd anabolen en loopt per week drie uur – langzaam - op een loopband. Ook kan hij zelf overeind komen uit zijn rolstoel.

Overbeharing

Het effect van anabole steroïden op mensen is nooit goed onderzocht. Wel zijn er uit de krachtsportwereld bijwerkingen bekend, zoals acné, stemmings- en libidoproblemen. Bij vrouwen kan het ook leiden tot overbeharing, een zware stem en vruchtbaarheidsproblemen.

De vraag is of de eventuele voordelen van de spierversterkers opwegen tegen de bijwerkingen. Volgens Karsten hoefde dit geen probleem te zijn. ‘Met mijn ervaring’, zei hij, ‘weet ik dat je de bijwerkingen bij mannen zeer beperkt kunt houden.’ Bij vrouwen kunnen bijwerkingen echter onomkeerbaar zijn, zei hij. ‘Maar als je met een lage dosis werkt en het alleen periodiek toedient, kun je het effect bij vrouwen wel minimaal houden.’

Ook hoogleraar Revalidatieonderzoek Thomas Janssen van de Vrije Universiteit, verbonden aan het Revalidatiecentrum, is een van de aanjagers van het protocol. ‘We moeten op zijn minst overwegen om anabolen in te zetten bij deze groep’, zegt hij. ‘Deze discussie moet worden gevoerd. Dwarslaesiepatiënten leven vaak op het randje van afhankelijkheid. Ik vraag me al een tijd af waarom artsen hier zo terughoudend in zijn, terwijl dit middel de spieren versterkt. Ik vermoed dat de meeste artsen onvoldoende ervaring hebben met anabole steroïden.’

Krachttraining

‘Het idee erachter is plausibel’, zegt Pim de Ronde, endocrinoloog van het Spaarne Gasthuis. ‘En het maakt voor deze patiënten heel veel uit of ze wel of niet uit hun rolstoel kunnen komen.’ Hij zegt volgend jaar aan de slag te gaan met het protocol. ‘Ik kan niet op voorhand zeggen of het ook lukt bij dwarslaesiepatiënten. Als je anabolen geeft aan sporters die heel veel trainen en goed eten, dan neemt de spiermassa natuurlijk wel toe. Maar wat gebeurt er bij een groep die nauwelijks kan bewegen en die bijna niet in staat is om extra krachttraining te doen?’

Hij pleit daarom voor wetenschappelijk onderzoek naar deze kwestie. ‘Daar ben ik een groot voorstander van.’

Op zijn poli ziet hij geregeld sporters die bijwerkingen ondervinden van het gebruik van anabole steroïden, zoals borstvorming, acné, stemmings- en libidoproblemen. ‘Maar de bijwerkingen zijn niet levensbedreigend te noemen’, zegt hij. ‘Als je de dosis niet overdrijft en de patiënten goed selecteert, zijn de bijwerkingen te overzien en deels voorspelbaar. Al ben ik wel tegen het gebruik bij vrouwen. Je kunt hen natuurlijk heel weinig geven, maar dan heeft het ook weinig effect. En wat heeft het dan voor zin?’

De Ronde benadrukt dat het protocol er op dit moment nog niet is, zodat nog geen patiënten behandeld kunnen worden.