Oreren is iets anders dan debatteren: Baudet is nog lang geen Wilders of Fortuyn

Het beloofde een avond op niveau te worden. Visionaire teksten van Euripides, Schiller, Shakespeare, voorgedragen door acteurs. Twee tegenstanders met stellige opvattingen. De Stadsschouwburg in no time gevuld met jong en gretig publiek. Wie voor GroenLinks kwam en wie voor Forum voor Democratie, het liet zich niet raden.

De opwinding begon al voor de deur. Politiebusje op het Leidseplein, pamfletten bij de ingang. Uitgedeeld door Bezorgde Amsterdammers, die waarschuwen voor opkomend racisme en Femke Halsema links noch antiracistisch vinden. Liever Karabulut van de SP, zeiden ze.

Halsema en Thierry Baudet - tegen hem was het protest gericht - zouden samen de aftrap verzorgen van 'Sign of the times', een serie avonden over identiteit. Volgens de organisatoren - De Balie, Stadsschouwburg en Toneelgroep Amsterdam - is dat hét thema van vandaag.

Als ik Baudet was, zou ik een punt hebben gemaakt van die Engelstalige titel. Maar ik ben Baudet niet. Dat is maar goed ook, want Volkskrantlezers hebben weinig met hem op. Ze vinden - volgens de ombudsman - dat hij te veel welwillende aandacht krijgt. Misschien moet er een vaste disclaimer in de krant: ergens over schrijven is niet per se een blijk van instemming. Bij deze.

Intussen blijft Baudet vuur trekken. Door de eigen dynamiek: Forum groeit als kool, qua ledental en in de peilingen. Door de onbesuisde Amsterdamse demonstratie van 18 maart, waaruit PvdA, PvdD en SP zich al halsoverkop terugtrokken. En nu weer door de Balie c.s., die hem een deftig podium bieden.

Dit was het soort debat waarnaar Baudet in de Kamer zegt te smachten: puur op de inhoud, nergens compromissen of consensus te bekennen. En met een tegenstander van formaat. Maar dat ik op het puntje van m'n stoel zat, kwam niet door hem.

Baudet is een theatrale persoonlijkheid. Vertwijfeling, woede, blijdschap - alles wordt met gebaren en omhaal van woorden uitgedragen. Toch, in dat opzicht kan hij in de leer bij Halsema. Wat kan die vilein zijn. Blik van verstandhouding met de zaal als die gekke Baudet weer een filosoof aanhaalt. Gepijnigde houding als hij het waagt iets over haar kinderen te zeggen. Schampere lachjes, minzame gebaartjes, licht verveeld de mondhoek optrekken, staccato doordenderen... De politiek kan putten uit een rijk arsenaal, denk je dan. En wat blijft er doorgaans veel onbenut.

In de loop van de avond rakelde ze zowat alle boude uitspraken van Baudet op. Homeopathische verdunning? Dat Europa dominant blank moet blijven? Discussies worden zo vaak aan één quote opgehangen, was het verweer van Baudet. 'Dit is het ontmaskeringsvirus. Je kunt ook gewoon m'n boeken lezen.' En: 'Je moet het gezellig hebben met elkaar, de boel een beetje bij elkaar houden.' In ieder mens schuilt een Cohen.

Halsema weer: 'Waar komt die weerzin tegen de moderne tijd vandaan? Kijk eens hoe goed het gaat in Nederland.' Quasi verbaasd: 'Waar lééf jij?' Baudet wist niet beter dan toegeven dat het inderdaad relatief goed gaat, ondanks structurele problemen met migratie en euro.

Op zijn oproep afstand te nemen van de voorgenomen demonstratie tegen FvD kwam een wedervraag: 'Wat deed jij dan bij de IJzerwake in 2014?' Het antwoord van Baudet - 'ik was daar als intellectueel' - kwam hem op opgetrokken wenkbrauwen te staan.

Baudet: 'O, dus jij bent voor referenda? Mooi.' Halsema: 'Sterker, de referendumwet was mede een initiatief van mij.' Zo leek hij slecht voorbereid en nogal vervuld van zichzelf.

Zoals vaker trok Baudet een schemerzone op waarin het raden is naar de ware bedoelingen. Zo veroordeelde hij pas na lang aandringen de bedreigingen richting Sylvana Simons. En noemde de uitspraak van partijgenoot Ramautarsing dat zwarte mensen dommer zouden zijn, een wetenschappelijke discussie. 'Dat laat ik graag daar. Mijn eigen visie is echt dat we het in Nederland een beetje gezellig moeten hebben met elkaar.'

Ik hou van een vloeibaar cultuurbegrip, concludeerde Halsema: 'Nationale identiteit is een werkhypothese.' Baudet, murw: 'Dat vind ik ook.'

Heel leerzaam, al met al. En verbazingwekkend. Baudet is als debater lang geen Fortuyn of Wilders. Hij is - nog - niet genoeg politicus om een debat te kantelen; oreren is iets anders dan debatteren.

Op zeker moment werd door een acteur het Wilhelmus gezongen - als een van de klassieke teksten. In elk ander land zouden zaal en sprekers zijn opgestaan om mee te zingen. Hier werd gegniffeld, ongemakkelijk geschoven; dat gekke volkslied, wat moet je er mee. Voor mij was die reactie de helderste bijdrage aan ons identiteitsbegrip.