Nee, zegt Steven Spielberg, zijn nieuwe film The Post is níét bedoeld als klap in het gezicht van Donald Trump. Ad rem: 'Ik beschouw de film als een boeket bloemen voor journalisten wereldwijd.' Dan, in ronkend Spielbergiaans: 'The Post gaat over journalisten die door hun vasthoudendheid uitgroeien tot patriotten.'

Desondanks maakte de 71-jarige sterregisseur vorig jaar haast met zijn film over de geruchtmakende Pentagon Papers-publicatie in The Washington Post, in 1971.

Haastklus

Aan het begin van dat jaar was hij nog volop bezig met de postproductie van de sciencefictionblockbuster Ready Player One, die komende lente verschijnt, toen hij het scenario van The Post in handen kreeg. Spielberg twijfelde niet. De parallellen met de Trumpregering en diens vijandige houding jegens de vrije pers, verklaarde de regisseur later dat jaar tegen The Hollywood Reporter, zorgden ervoor dat de film 'alleen in 2017 kon worden gemaakt'.

Een haastklus, dus. Terwijl het werk voor Ready Player One aanhield, ging Spielberg in ziedend tempo aan de slag. Binnen negen maanden reconstrueerde en dramatiseerde hij hoe The Washington Post onder aanvoering van uitgever Katharine Graham (Meryl Streep) en hoofdredacteur Ben Bradlee (Tom Hanks) besloot te schrijven over de Pentagon Papers, ondanks genadeloze tegenwerking van de toenmalige president Richard Nixon. Het betrof een geheim overheidsrapport waarin werd aangetoond dat vier opeenvolgende Amerikaanse regeringen (Truman, Eisenhower, Kennedy, Johnson) publiekelijk hadden gelogen over de politieke en militaire bemoeienis van de Verenigde Staten in Vietnam.

'Wat doe ik hier?'

Droomt Spielberg er nog weleens van de filmwereld op zijn kop te zetten, zoals met Jurassic Park of Jaws?

'Ik denk dat mijn droomprojecten tot me komen op de momenten waarop ik het niet verwacht. Of zo'n film de filmwereld vervolgens verandert, valt op dat moment niet te zeggen. Er zijn projecten waaraan ik al jaren werk, maar dat worden voor mij pas droomprojecten als ik er middenin zit en denk: ik zou niet kunnen leven zonder deze film te maken. Maar je weet nooit wanneer het zover is - The Post was ook een droomproject. Op zo'n moment kun je overigens ook ontdekken dat het een stomme beslissing was de film te maken. Dat je om je heen kijkt en denkt: wat doe ik hier?'

Vakantie

Medio januari, in een hotel in Londen, laat Spielberg - grijzende baard, stropdas onder een wollen trui - het T-woord liever ongemoeid. 'Ik heb veel over die uitspraak in The Hollywood Reporter nagedacht', zegt hij, 'en kwam tot de conclusie dat ik dit verhaal ook snel had willen verfilmen als ik het tijdens het presidentschap van Obama onder ogen had gekregen. En dan vooral vanwege de centrale rol van Katharine Graham. Dit is een geweldig, empowering verhaal over een daadkrachtige vrouw in een toppositie in een mannenwereld. Dat verhaal is altijd relevant, wie het land ook bestuurt.'

Net als in 1993, toen Spielberg tijdens de postproductie van het dinospektakel Jurassic Park begon met de opnamen van zijn Holocaustdrama Schindler's List, werkte de regisseur het afgelopen jaar tussen uitersten: de peperdure sciencefiction van Ready Player One en een ode aan onderzoeksjournalistiek. 'Het is dezelfde baan, maar de ervaring verschilt', zegt de regisseur. 'The Post voelde als vakantie, weg van de technologische, digitale manier van filmmaken: een helder verteld historisch verhaal. En dat wilde ik zo energiek mogelijk vertellen, om de dynamiek van een nieuwsredactie, met z'n deadlines, in beelden te vangen.'

Lofzang

Hij zou het geweldig vinden als The Post de geschiedenis ingaat als prequel van All the President's Men, de klassieker over de onthullingen door Bob Woodward en Carl Bernstein over 'Watergate', en het aftreden van president Nixon. 'All the President's Men is de beste film over journalistiek ooit, daar zal niemand ooit aan kunnen tippen. Maar The Washington Post zou nooit verslag hebben gedaan van Watergate, als ze niet eerst over de Pentagon Papers hadden gepubliceerd en Katharine Graham niet eerst de belangrijkste beslissing van haar leven had gemaakt.'

Graham besloot over te gaan tot publicatie, ondanks tegenwerking van de overheid en investeerders - over de enorme druk die daarmee op haar schouders rustte gaat The Post ook. 'Mocht die beslissing anders zijn uitgepakt, dan had de krant Carl Bernstein en Bob Woodward nooit zoveel bewegingsruimte kunnen geven in hun zoektocht naar de misstanden onder Nixon.'

Behendig stuurt Spielberg het verhaal over zijn film weg van een aanval op de huidige Amerikaanse president naar man-vrouwverhoudingen in de filmwereld. Dat verhaal mondt uit in een lofzang op de vrouwen in zijn leven die, zoals hij het zegt, hem helpen zijn werk beter te doen. Het is kenmerkend voor de regisseur, professioneel aartsoptimist: liever looft hij het positieve dan het negatieve te bekritiseren.

Positieve uitzonderingen

Nooit heeft Spielberg de dwingende behoefte gevoeld zich maatschappelijk af te zetten, zo werd ook in de recente op het IDFA vertoonde HBO-documentaire Spielberg benadrukt. Dit, in tegenstelling tot generatiegenoten Francis Ford Coppola en Martin Scorsese. Spielbergs houding leidde er overigens toe dat critici hem geruime tijd minder serieus namen dan zijn collegafilmers.

Bijna een halve eeuw later heeft Spielbergs optimisme de tijdgeest mee. Hij ziet en erkent het grote verschil tussen mannen en vrouwen in zijn wereld, de inkomensverschillen, het gebrek aan vrouwelijke nominaties voor belangrijke regieprijzen, terwijl er goede vrouwelijke regisseurs in overvloed zijn. Maar hij benadrukt liever de positieve uitzonderingen. De door vrouwen geregisseerde, gefilmde, geproduceerde en/of geschreven films Mudbound, Lady Bird en Wonder Woman en tv-series The Handmaid's Tale en The Marvelous Mrs. Maisel staan voor een kentering, denkt hij.

Spielberg somt op: 'Het verhaal van The Post is geschreven door Liz Hannah, een zeer getalenteerde scenarioschrijfster van 32 jaar. Het scenario belandde bij mij via producent Amy Pascal, die voorheen aan het hoofd stond van Sony Pictures. Mijn eigen vaste producent, Kristie Macosko Krieger, vogelde ondertussen uit hoe ik The Post kon maken terwijl ik ook werkte aan Ready Player One. Bij alles wat ik gedurende mijn leven heb gedaan, zijn vrouwen betrokken, tot op de hoogste posities.'

Sekseongelijkheid

De regisseur zegt de wereld en zijn werk 'met nieuwe ogen en oren' te benaderen. 'Ik wist natuurlijk van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar het was nooit mijn belangrijkste punt van aandacht. Nu, na de gebeurtenissen van afgelopen jaar, is het dat wel.'

Zijn oplossing klinkt eenvoudig: richt je niet op wie iets vertelt, maar op wat er wordt verteld. In een quotumsysteem om de sekseongelijkheid op te heffen, zoals een journalist aan tafel suggereert, gelooft hij niet. 'Dat werkt wellicht in de zakenwereld, om meer vrouwen in bestuursfuncties van bedrijven te krijgen, maar in mijn wereld is het verhaal de voornaamste ster. Alle beslissingen over de films die ik maak, baseer ik op het verhaal dat ik krijg geleverd. Wanneer je een quotum hanteert, loop je de kans dat niet de beste verhalen worden verteld.'

Zo is The Post, zegt Spielberg, wat hem betreft in de eerste plaats een geweldig drama. 'Dat is mijn voornaamste overweging om deze film te maken. Dat is altíjd mijn eerste overweging: zit er voldoende drama in dit verhaal? Voldoende dwingende energie om een publiek te interesseren?'

Geboorte van een Hollywoodduo

Haast kinderlijk enthousiast vertelt hij over zijn eerste samenwerking met Meryl Streep, die op haar beurt ook voor het eerst met Tom Hanks speelde. Twee weken na het interview werd Streep genomineerd voor een Oscar voor haar rol als Graham, de 21ste nominatie van haar carrière. 'Ze is voor mij zonder twijfel de beste Amerikaanse actrice van dit moment. Frances McDormand, Annette Bening, Jessica Lange, ze komen in de buurt, zoals er zo veel geweldige vrouwen in de buurt komen, maar Meryl is de top. Om haar dan tegenover Tom Hanks te zien spelen, voor het eerst - volgens mij zien we hier de geboorte van een koppel zoals Spencer Tracy en Katharine Hepburn.' Het beroemde Hollywoodduo speelde tussen 1942 en 1967 in negen films.

Spielbergs woorden volgen elkaar steeds sneller op. Hij vertelt over de ontbijtscène in The Post, waar de personages van Streep en Hanks elkaar treffen voor werkoverleg in een chic restaurant. 'Dit was de eerste draaidag op de set, het eerste moment ooit waarop ze samen spelen. We waren allemaal wat gespannen en opgewonden, iedereen op de set hoopte dat er iets bijzonders ging gebeuren. Ik nam de scène op verschillende manieren op: zo'n twaalf shots waarin ze tegelijk in beeld zijn te zien en een handvol close-ups van hun gezichten. Het werkte, denk ik. De spanning van die dag zie je in die scène terug.'

'Oneerlijk'

Later, in de montagekamer, ontdekte Spielberg hoe overbodig de close-ups eigenlijk waren. Het zou 'oneerlijk' zijn om ze in te passen: 'Oneerlijk tegenover het moment dat Meryl en Tom hier samen delen. En een misplaatste poging van mij om de blik van het publiek te sturen.'

Het is een mooi beeld. Spielberg, dikwijls beschouwd als meestermanipulator, die op gevoel een bijzonder moment tussen zijn twee hoofdrolspelers herkent én in zijn waarde laat. 'Ik dacht: screw it, weg met die close-ups. Ik laat het publiek beslissen naar wie het wil kijken.'

'Het is onmogelijk The Post niet te zien als kritiek op het Amerika van Trump.' Lees hier de recensie van Kevin Toma.