Kinderen onder de 3 jaar testen op stress: hoe zinvol is dat?

Hoe realistisch is dit pleidooi?

‘Voorlopig kan stress bij heel jonge kinderen nog niet worden aangetoond met bijvoorbeeld een speekseltest’, erkent Frans Pijpers, adjunct-directeur van het NCJ. ‘Je kunt aan het speeksel wel zien of kinderen veel van het stresshormoon cortisol aanmaken, maar dat fluctueert zo sterk over de dag dat het geen goede maat is. Cortisol zit ook in het haar. Bij wat oudere kinderen is dat een betrouwbare maat. En omdat haren 1 centimeter per maand groeien kun je niet alleen aflezen òf maar ook wanneer er stressvolle periodes waren’, aldus Pijpers. Stress-expert en psychiater Witte Hoogendijk van het Erasmus MC spreekt dat tegen. ‘Een kind met veel cortisol in het haar heeft niet per definitie meer stress dan een kind met weinig stresshormoon in het haar. De variatie tussen mensen is erg groot.’

Hebben Nederlandse dreumesen onder de 3 jaar al zoveel chronische stress?

‘Om te beginnen gaat het om kinderen die in armoede leven, verwaarloosd of mishandeld worden. Maar er zijn ook signalen dat kinderen al op jonge leeftijd last hebben van een overvloed aan prikkels, de manier waarop we elkaar opjagen en de stress die hun ouders ervaren’, aldus Pijpers. Hij noemt chronische stress bij kinderen daarom ‘een groot maatschappelijk probleem’. Ook hier wil de Rotterdamse psychiater Hoogendijk een kanttekening maken. ‘Als kinderen zich onveilig voelen leidt dat zeker tot stress. Maar of onze druk-druk-druk mentaliteit al tot stress leidt bij de allerkleinsten, dat betwijfel ik.’

Leidt chronische stress op jonge leeftijd tot gezondheidsproblemen in de toekomst?

Daar zijn wel sterke aanwijzingen voor gevonden in het beroemde Amerikaanse Adverse Childhood Experience, de ACE-studie, onder 9.000 volwassenen. Mensen met méér negatieve jeugdervaringen zoals mishandeling, huiselijk geweld of een verslaafde ouder hebben meer kans op hart- en vaatziekten, kanker, longziekten en botbreuken. Roemeense adoptiekinderen die voor hun zesde levensmaand in een weeshuis verbleven, hebben vaker cognitieve en hechtingsproblemen dan geadopteerde kinderen die zo’n verblijf in een weeshuis bespaard is gebleven. Maar chronische stress in de jeugd staat niet garant voor gezondheidsproblemen.’

Wat is de relatie chronische stress in de jeugd en burn-out op latere leeftijd?

Pijpers: ‘Er wordt in Nederland helaas heel weinig onderzoek naar gedaan. Maar buitenlandse studies tonen aan dat chronische stress een aanslag is op alle cellen en alle organen, inclusief de hersenen. Negatieve ervaringen in de jeugd vergroten de kans op een burn-out, en andere psychische problemen, aanzienlijk. Ook Hoogendijk vindt het aannemelijk dat chronische stress de kans op een burn-out op latere leeftijd vergroot. ‘Je stressreactie wordt afgesteld in je vroegste jeugd. Als die door veel stress heel hoog staat afgesteld, krijg je problemen als daar nog eens extra stress bovenop komt. Met een auto die gemaakt is om 100 km per uur te rijden, kun je ook de 150 wel halen. Maar uiteindelijk gaat de motor dan kapot.’

Als het technisch mogelijk wordt het stressniveau van de allerkleinsten te meten, moeten we dat dan ook gaan doen?

‘Absoluut’, zegt Pijpers. ‘Dan kunnen we met de ouders gaan praten, de oorzaken achterhalen en oplossingen zoeken.’ Hoogendijk twijfelt. ‘Als je een kind goed observeert, en de ouders uitgebreid bevraagt, krijg je meer inzicht in de stress die een kind ervaart dan met een biologische test. Je kunt meten wat je wilt - ook bij depressies - contact met de cliënt levert nog altijd de meeste informatie op.’