Direct naar artikelinhoud
Beter / LevenVliegtuigmodus

Waarom moeten telefoons op vliegtuigstand in het vliegtuig?

Antwoord op lezersvragen over gezondheid, voeding, leefstijl en psyche. De vraag van deze week: waarom moeten we in vliegtuigen mobiele apparaten in vliegtuigmodus zetten?

‘Waarom moeten telefoons in vliegtuigen in vliegtuigstand?’Beeld Daantje Bons

Je stapt het vliegtuig in, stopt je telefoon weg en ontdekt uren later dat je vergeten bent de vliegtuigstand in te schakelen. Heb je daarmee eigenhandig iedereen in het vliegtuig in levensgevaar gebracht?

Je zult niet zomaar neerstorten door een mobieltje dat nog aanstaat. Maar hoe meer mobiele apparaten signalen uitzenden, hoe groter de kans op communicatieproblemen in vliegtuigapparatuur. Dat heeft te maken met elektromagnetische compatibiliteit (EMC), legt hoogleraar EMC Frank Leferink van de Universiteit van Twente uit. EMC houdt in dat apparaten zonder problemen dicht bij elkaar kunnen zijn. Dat is niet vanzelfsprekend. ‘Een telefoon moet een elektromagnetisch veld opwekken om verbinding te maken, dat veld wordt door een antenne opgepikt. We zenden die velden uit in de openbare ruimte, die we delen met meer apparaten.’ Dat ‘botst’ soms. Denk aan een talkshow waarin opnameapparatuur bliepgeluiden maakt doordat een van de gasten is vergeten zijn telefoon uit te zetten. Leferink vergelijkt het met een terras vol mensen. ‘Hoe meer mensen je om je heen hoort praten, hoe moeilijker het wordt om zonder storing naar een gesprekspartner te luisteren.’ Zoiets kan ook gebeuren bij elektronische apparaten die vanuit dezelfde ruimte verbinding met een antenne zoeken.

Krachtige signalen

In een vliegtuig spelen nog twee extra zaken mee, legt Leferink uit. ‘Ten eerste is het een afgesloten ruimte waar het heel druk wordt als je alle apparaten aanzet. Om het weer te vergelijken met gesprekken: als je vanaf een druk terras met z’n allen naar een kerk gaat en daarbinnen net zo hard blijft praten als op het terras, wordt het een enorme herrie.’ Het tweede punt is dat veel vliegtuigapparatuur is ontworpen in een tijd dat we nog niet massaal mobieltjes, tablets en laptops mee het vliegtuig in sleepten.

Het heeft voorlopig ook weinig zin om een smartphone uit vliegtuigstand te laten, je hebt hoog in de lucht toch geen bereik. Maar smartphones zijn volhardend. Een mobieltje dat geen signalen van een zendmast ontvangt, zal nog krachtigere signalen gaan uitzenden om een zendmast te vinden, legt KLM-woordvoerder Manel Vrijenhoek uit.

Toch is het moeilijk te voorspellen wanneer mobiele apparaten écht voor problemen zorgen. Passagiers absorberen de elektromagnetische velden bijvoorbeeld deels, waardoor het signaal niet verder ronddwaalt door de ruimte. Boeing onderzoekt hoe dit werkt door aardappelzakken in de vorm van mensen in vliegtuigstoelen te zetten. Die aardappels absorberen die velden namelijk op vergelijkbare manier.

Er zijn gelukkig maar weinig gevallen van storing tijdens een vlucht bekend, zegt Leferink. Maar het komt wel voor. In 2014 bleek bijvoorbeeld dat de cockpitdisplays in zo’n 1.300 Boeings in Amerika gevoelig waren voor storingen als er wifi-apparaten of mobiele telefoons in de buurt lagen. Per volgend jaar moeten al die displays vervangen zijn. Een andere angst is dat storing ontstaat in het systeem dat piloten helpt om te landen in slecht weer, waarvoor radiootjes in de neus van het vliegtuig zitten.

Nog even wachten

Vooruitgang is er wel. Vroeger moesten mobiele apparaten volledig uitgeschakeld worden, tegenwoordig mag je spelletjes spelen. Wifi is soms zelfs (vaak tegen betaling) beschikbaar, zoals ook bij op sommige KLM-vluchten. Komende jaren zal dat op alle langeafstandsvluchten kunnen, zegt Vrijenhoek. ‘Hiervoor hebben vliegtuigbouwers speciale tests uitgevoerd die geen nadelige effecten laten zien op de vliegtuigsystemen.’ Voor wifi kun je vrij eenvoudig basisstations in het vliegtuig bouwen, zodat mobiele apparaten niet uit alle macht gaat zoeken naar een antenne op land.

Ook het einde van het vliegtuigmodustijdperk komt in zicht. EASA, het Europese bureau voor veilige luchtvaart, staat officieel al sinds september 2014 toe dat passagiers apparaten gebruiken zonder die in vliegtuigmodus te zetten, ook tijdens stijgen en dalen, mits de apparatuur in de vliegtuigen er tegen kan. In de praktijk is die vaak verouderd en voldoen de meeste toestellen dus nog niet aan de strenge veiligheidsvoorwaarden. Maar vliegtuigapparatuur gaat zo’n dertig jaar mee: het is een kwestie van tijd voordat die overal vervangen is voor smartphonebestendige elektronica.   

Heeft u ook een vraag voor de rubriek? Mail naar beterleven@volkskrant.nl