Rond Ster van Barnard cirkelt koude super-aarde
Bij de Ster van Barnard is een bevroren planeet ontdekt die een paar keer zo zwaar is als de aarde. Het is de op één na dichtstbijzijnde exoplaneet.
Er draait een stijf bevroren ‘super-aarde’ rond de Ster van Barnard – een van de dichtstbijzijnde sterren in het heelal, op nog geen 6 lichtjaar afstand. De planeet is een paar keer zo zwaar als de aarde en vermoedelijk een flinke slag groter. Hij heeft een omlooptijd van ongeveer 7,5 maand. Leven is er niet mogelijk: de Ster van Barnard is een zwak, koel dwergsterretje, en de temperatuur op de nieuw ontdekte planeet ligt rond de 170 graden onder nul.
De Ster van Barnard is in de vorige eeuw al tientallen jaren lang bestudeerd door de Nederlandse astronoom Piet van de Kamp. Door de aantrekkingskracht van een zware planeet zou de ster een beetje gaan schommelen, aldus Van de Kamp. In 1969 beweerde hij op deze manier zelfs twee reuzenplaneten gevonden te hebben, met omlooptijden van 12 en 26 jaar. Hoewel later onderzoek uitwees dat Van de Kamp het slachtoffer was van meetfouten, bleef hij tot zijn dood in 1995 geloven in het bestaan van ‘zijn’ planeten.
De planeet die nu is ontdekt, is een stuk kleiner en lichter, en draait ook in een veel kleinere baan rond de dwergster, op een afstand van 60 miljoen kilometer. Hij brengt zijn moederster maar een héél klein beetje aan het wiebelen. Die minieme schommelingen zijn nu aan het licht gebracht door een nauwkeurige analyse van bijna 800 metingen, in een periode van ruim twintig jaar verricht met zeven telescopen over de hele wereld. De ontdekking is deze week gepubliceerd in Nature.
‘We zijn er voor 99 procent van overtuigd dat de planeet echt bestaat,’ aldus de Spaanse teamleider Ignari Ribas. Toekomstige telescopen zullen het bestaan van de planeet hopelijk kunnen bevestigen. Astronomen hebben in de afgelopen kwart eeuw bijna vierduizend exoplaneten gevonden – planeten die niet om de zon draaien, maar om een andere ster. De nieuw ontdekte planeet bij de Ster van Barnard is de op één na dichtstbijzijnde exoplaneet; alleen Proxima Centauri b, op ruim 4 lichtjaar afstand, staat nog iets minder ver.
‘Ik was aangenaam verrast door de ontdekking,’ reageert Laurence Fredrick, emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Virginia en zelf niet bij het onderzoek betrokken. ‘De Ster van Barnard is een van de kalibratiesterren voor de positiemetingen van de Hubble Space Telescope, juist omdat hij geen schommelingen vertoont.’
Fredrick was indertijd een van de astronomen die aantoonden dat de planeten van Piet van de Kamp niet bestaan. ‘Als Van de Kamp nog had geleefd, had hij gezegd: ‘Zie je wel dat ik gelijk had’, met een ondeugende grijns op zijn gezicht.’
Overigens vond het team van Ribas in de metingen ook voorlopige aanwijzingen voor het bestaan van een tweede planeet, met een omlooptijd van 18 jaar – iets beter in overeenstemming met de ‘ontdekkingen’ van Van de Kamp.