Het stoort mij dat elk Merk mensen een vast pakket aan meningen heeft

Dit kwam deze week voorbij in het nieuws: 'Dronken Belg rijdt Nederlandse man dood'. Ik zal nog meer informatie geven: een 67 jarige man uit Sleeuwijk (NL) stond maandagavond koffie te drinken bij een Texaco tankstation langs de E40 (België), en werd doodgereden door een 54-jarige man, die zo dronken was dat hij de macht over het stuur verloor.

Dit is nieuws over een tragisch ongeval, waarbij geen feitelijke onjuistheden worden verteld. Maar er wordt wel iets met de haren bijgesleept. De dronkenschap van de chauffeur is inderdaad van belang, want dat verklaart het ongeluk, maar z'n Belg-zijn in het geheel niet. Of moeten wij geloven dat Belgen altijd dronken achter het stuur kruipen en dan bij voorkeur Nederlanders scheppen? Is er sprake van een verbeten stammenstrijd tussen bezopen Belgen en broodnuchtere Nederlanders? Nee. Het nieuws is een beetje gedramatiseerd voor de Nederlandse markt door de suggestie van een nationale tegenstelling. In de Belgische krant De Standaard lees ik simpelweg over een 'dodelijk ongeval langs de E40', veroorzaakt door 'een dronken chauffeur.'

Suggestief nieuws staat niet gelijk aan fake news, maar dit bericht maakt pijnlijk duidelijk hoe verleidelijk het is te spelen met 'identiteiten'. Stel dat de Belgische chauffeur een blanke Belg was, en de getroffen Nederlander zwart of bruin: dan had het ongeluk meteen al de trekken gekregen van 'iets racistisch' zoals het heet en was wellicht commentaar gevraagd aan een woordvoerder van 'Black Lives Matter'.

Of neem het geval van de dronken Belgische man die een schaars geklede vrouw aanrijdt.

De 'identiteitenstrijd' die nu ook in Nederland woedt is een gemengd genoegen. Gemengd, omdat lang niet altijd duidelijk wordt gemaakt waarom een bepaalde identiteit in een specifiek geval relevant is. De schijn van een tegenstelling is snel gewekt, en daarna volgen de voorgeprogrammeerde reacties van de verschillende partijen, die ieder zo hun eigen groeps- of een partijbelang te verdedigen hebben. Man versus vrouw. Blank, zwart. Migranten en gevestigden. Mij bekruipt steeds vaker het angstige vermoeden dat die 'identiteitenstrijd', die in Amerika wel bekend staat als een 'culture war', vaak neerkomt op ordinaire profileringsdrift tussen verschillende merken. Miele versus AEG. En elk merk heeft zo zijn vaste achterban, en die achterban heeft zijn woordje klaar, en kent z'n slogans.

In deze krant stond een vermakelijk en tegelijkertijd alarmerend stuk van journalist Daniela Hooghiemstra over de alomtegenwoordigheid van het marketingdenken - ook wanneer we graag iets journalistieks zouden lezen, iets persoonlijks of politieks. Hooghiemstra schrijft niet ongeestig: 'Eind jaren tachtig kozen degenen die op school niet zo goed konden meekomen vaak voor een opleiding in marketing of pr. Achteraf moet je constateren dat ze daar verstandig aan deden, want de branche heeft bijna overal het laatste woord.'

Ik heb dat ook zo meegemaakt en met verbijstering gevolgd. Ooit was 'reclame' iets vervelends dat je lijdzaam uitzat, omdat zo dadelijk die leuke serie weer begon. Toen werd het idee van een 'verkoopstrategie' iets wat elke ondernemende burger onder de knie moest krijgen, om zichzelf 'in de markt te zetten'. Individuen kozen er dus vrijwillig voor samen te vallen met hun 'profiel', en een duidelijke 'signature' te ontwikkelen, zodat iedereen ogenblikkelijk de afzender zou herkennen. Jij, jouw Ik, moest een merk worden. En een merk, zoals schoonmaakmiddelen fabrikant HG al vaststelde 'doet wat het belooft'.

Dit is wat mij het meeste stoort: dat individuele burgers zich steeds minder als zodanig opstellen, maar verwikkeld lijken te zijn in een concurrentiestrijd als Merk. En elk Merk heeft een vast pakket aan meningen, die per strekkende meter worden geleverd.

Dus: je bent volledig pro #Metoo, 'institutioneel racisme' is een voldongen feit en die Maurits was simpelweg een slavendrijver. En rapper Boef? Lastig. (Wie? Lees toch de leukste ingezonden brief sinds tijden van Jan Martin Jansen in de krant van woensdag over Rappe Boeven.)

Of; De Nederlandse identiteit wordt uitgehold waar je bijstaat, die Maurits heeft iets groots verricht, #MeToo is gelul en kassières met een hoofddoek zijn een gevaar voor de Nederlandse soevereiniteit. (Behalve die ene leuke, die naar jou knipoogt.)

Ik kan er met mijn verstand niet bij; wie wil er nu een Merk zijn, als je ook je eigengereide en gecompliceerde Zelf kan wezen?