Dit zijn de drie grensscenario's tussen EU en het Verenigd Koninkrijk
Er zijn ruwweg drie opties voor de EU-grens bij het Verenigd Koninkrijk: aan de rand van Noord-Ierland, in de Ierse Zee, of géén grens in een douane-unie. Elke optie heeft fanatieke voor- en tegenstanders. Wat zijn de voors en tegens?
1. Douane-unie
Dit heeft de voorkeur van de Europese Commissie, Ierland, het bedrijfsleven, gematigde Brexiteers en de verzamelde tegenstanders van de Brexit. Het grote voordeel van deze optie is dat er geen harde grens nodig is, omdat de Britten binnen de Europese Unie tariefvrij kunnen blijven handelen en zich moeten houden aan het gemeenschappelijke tarief voor handel met de landen buiten de Unie.
Brexiteers als minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson en minister van Internationale Handel Liam Fox zien niets in de douane-unie, omdat die hen belemmert bij het vormgeven van een eigen handelsbeleid met niet-Europese landen, waar de komende decennia de meeste groei te verwachten valt. Zonder die beoogde handelsakkoorden zou de Brexit voor niets zijn geweest, is hun visie.
Critici wijzen erop dat de Johnsons en Foxes en hun bazin Theresa May in een 'La La Land' vertoeven en dat het openbreken van die markten amper opweegt tegen het afstand nemen van de grootste en dichtstbijzijnde markt. Dat is bijvoorbeeld de mening van Martin Donnelly, de vorig jaar opgestapte secretaris-generaal van het departement van Fox. Hij zei dinsdag dat de Brexiteers op het punt staan 'een driegangenmenu te verruilen voor een zak chips'.
De Brexiteers, onder wie de protestantse Noord-Ierse unionisten, zijn er op hun beurt van overtuigd dat de Europese Commissie de Ierse grens gebruikt om de Britten te dwingen bij de douane-unie te blijven. Voormalig minister van Noord-Ierse Zaken Owen Paterson beschuldigde Brussel van 'chantage' en noemde het grensprobleem een mythe.
2. Grens tussen Ierland en Noord-Ierland
Niemand wil douanehokjes in Crossmaglen, Rossinver en de vele andere grensdorpjes. Het doet te veel denken aan het recente verleden, toen zwaarbewapende Britse soldaten elke auto en vrachtwagen tegenhielden, op zoek naar bommen en wapens.
De Europese Commissie en de Ieren zijn de grootste tegenstanders van een harde grens. Daarbij speelt mee dat Brussel een grote inbreng heeft gehad in het Noord-Ierse vredesproces. Door vervagen van de Europese binnengrenzen creëerde Brussel de noodzakelijke voorwaarden voor het succes van het vredesproces. Voor een nationalist werd Noord-Ierse deelname aan het Verenigd Koninkrijk een stuk verteerbaarder met het verdwijnen van een fysieke en administratieve scheiding tussen Noord en Zuid.
De Britse regering wil een hi-tech grens, waarbij transportbedrijven van tevoren opgeven wat ze im- en exporteren. Dit is door Brussel afgedaan als fantasie. Boris Johnson heeft dinsdag voor de nodige commotie gezorgd door de vergelijking te trekken tussen de hi-tech-grens en de grens tussen de Londense stadsdelen Camden en Westminster in Londen, waar alleen maar flitscamera's hangen om tol te heffen.
In een interne, en gelekte, notitie heeft hij ook een gewone grens niet uitgesloten, mocht dat de enige manier zijn om buiten de douane-unie te blijven. Andere Brexiteers vinden een grens niet nodig omdat ze voor tariefvrije handel zijn. Wat hun betreft is de grens een probleem van de Ieren en de Europese Unie. In de woorden van Jacob Rees-Mogg: 'Het VK kan simpelweg weigeren grenscontroles uit te voeren. Dat is een beslissing die een soevereine natie kan nemen.'
3. Grens in de Ierse zee
Als de Britten buiten de douane-unie willen geraken en het Goede Vrijdagakkoord wordt nageleefd door de Iers-Noord-Ierse grens open te houden, blijft volgens de Ieren en de Europese Commissie niets anders over dan een grens in de Ierse Zee tussen de twee eilanden. Noord-Ierland blijft dan in wezen bij de Europese Unie.
Voor de Britse regering en de Democratic Unionist Party is het los-weken van Noord-Ierland uit het Verenigd Koninkrijk onbespreekbaar. 'Geen Britse premier zal ooit akkoord gaan met de omstreden Brexit-plannen van de EU, omdat ze het risico behelzen dat interne handelsbarrières het Verenigd Koninkrijk opbreken', aldus May. 'Constitutioneel onacceptabel en een economische catastrofe voor Noord-Ierland', reageerde DUP-leider Arlene Foster vanuit Belfast.
May kan het voorstel van de EU niet accepteren zonder haar regering op te blazen
Grensposten in Belfast, Holyhead en Liverpool zullen grote problemen opleveren bij de handel tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk, een handel die vele malen groter is dan tussen Ierland en Noord-Ierland. Een Ierse Zee-grens zou de lichtelijk bizarre situatie opleveren dat Britse douaniers handel binnen het Verenigd Koninkrijk gaan controleren.
Dat de Noord-Ierse protestanten er zo fel tegen zijn is logisch, omdat het een nieuwe stap is naar hereniging van beide Ierlanden. Extra complicatie is dat de DUP de minderheidsregering van May steunt. May kan het voorstel van de EU niet accepteren zonder haar regering op te blazen. Reeds in december bij de voorbereiding van het scheidingsakkoord tussen Londen en Brussel bleek hoelastig Foster en de haren kunnen zijn.