Handhaven in Nederland: wel het boerkaverbod, niet de molenbiotoop

Handhaven is zo’n heerlijk Hollands woord: concreet en nietszeggend tegelijk. Hand­haven doen we graag, maar evengoed doen we het niet. Meestal handhaven de handhavers wat eenvoudig te handhaven is, de maximumsnelheid bijvoorbeeld, of een heterdaadje zoals het te vroeg plaatsen van grofvuil, wat mij overkwam, à 90 euro. Zodra het handhaven ingewikkeld wordt, bij grote bedrijven bijvoorbeeld die het drinkwater vervuilen, of de belastingen omzeilen, treedt het gedogen in werking.

Handhaven in Nederland: wel de dakkapel, niet Shell.

Wel het boerkaverbod, niet de molenbiotoop.

Molens en boerka’s bevinden zich allebei in een uithoek van het Nederlandse landschap. Daar proberen ze zich staande te houden. Ab draait het kruirad, zodat het wiekenkruis zich richt naar de wind. ‘Iedereen houdt van molens’, zegt hij, ‘zolang ze niet in de weg staan.’

Een molen neemt meer ruimte dan de molen alleen: Ab heeft windvang nodig, hier 4 beaufort, om koren te malen. In veel bestemmingsplannen hebben ­molens daarom recht op een molen­- biotoop: vrije ruimte voor vrije wind. Bebouwing en groen mogen in een straal rond de molen niet hoger zijn dan de laagste wiek, in dit geval 8 meter.

Helder.

Maar de handhaving, zegt Ab Mulder, ‘vrijwillige beroepsmolenaar’ op molen Windlust in Westmaas, heeft geen prioriteit. Het is duwen en trekken om de gemeente en de provincie te overtuigen van het molenbelang. ‘Molens hebben geen economische waarde’, zegt Ab, ook al is Nederland op molens gebouwd.

De wind is laf vandaag, de wieken zijn traag. Langs de weg staan nieuwe amberbomen, ‘die worden wel 30 meter hoog’. Daar moet straks gehandhaafd worden. Hij is al vijf jaar met de gemeente in gesprek. Langzaam wordt de vrije wind de molen ontnomen, de nieuwbouw aan de overkant is net iets te hoog en als doekje voor het bloeden snoeide de gemeente twee platanen kort. Maar die, zegt Gee, stonden de projectontwikkelaar toch al in de weg.

‘Boompje groot, molentje dood’, zegt Ab.

‘Ze moeten handhaven’, zegt Gee Rooimans, molenambassadeur van de Hoeksche Waard, ‘maar ze doen het niet.’

‘Behalve als ik een schuurtje bouw in de voortuin’, zegt Ab. ‘Dan staat de wethouder meteen voor de deur.’

Zonder bomen ziet de straat er somber uit – begrijpen ze ook wel. Zouden we consequent alle wetten en regels handhaven, dan staat ­alles stil. Vandaar de rekkelijkheid. Handhaven gebeurt in Nederland met oog voor de belangen en de gevolgen, ‘het is polderen’, zegt Gee.

De burgemeester van Amsterdam geeft geen prioriteit aan het handhaven van het boerkaverbod. Logisch: het is een verbod dat geen problemen oplost maar wel veroorzaakt. Voor de burgemeesters die moeten handhaven (de boerkabrand is al overgeslagen naar de gemeenteraad van Purmerend), voor politie en justitie, zo uitgekleed dat ze nauwelijks meer toekomen aan het opsporen van criminaliteit, voor de politici zelf, die het boerkaverbod gebruiken om te laten zien dat ze echt wel stoer zijn over de islam en straks iets nieuws moeten verzinnen en zo langzaam naar beneden glijden van hun glijbaan.

Dezelfde politici zijn er snel bij om de burgemeester van Amsterdam te bekeuren. ‘Niemand staat boven de wet’, zei staatssecretaris Visser (VVD) van Defensie – het ­ministerie dat jarenlang willens en wetens kankerverwekkende verf gebruikte, maar de handhaving ­negeerde.

‘Dit kan geen stand houden’, zei staatssecretaris Knops (CDA) van Binnenlandse Zaken, het ministerie dat bureau Pro Facto in 2016 onderzoek liet doen naar handhaving van 190 wetten door gemeenten. Uitkomst: gemeenten handhaven alleen wetten die prioriteit hebben, ‘aan andere thema’s komen zij nauwelijks toe’. Premier Rutte (VVD), hoeder van het systeem waarin iedereen belasting moet betalen op straffe van handhaving, behalve grote bedrijven, die krijgen een ruling.

De brave burger wordt gallisch van de Nederlandse handhaafpraktijk, schreef de Ombudsman in het rapport Helder handhaven. ‘Vanwege het ontbreken van effectieve handhaving geldt in onze samenleving in sommige situaties het recht van de sterkste.’

Gee zegt: ‘Het is allemaal politiek.’ Hij heeft een carrière achter de rug in het openbaar bestuur, ‘ik was ook zo’n bestuurder die huizenbouw belangrijker vond dan een molenbiotoop’.

We beklimmen de molen, Ab laat me de schuddebak zien, de spil, de schijfloop van Surinaams groenhart, de kammen van azijnhout. Wist ik dat het woord ‘zwichten’ van de molens stamt: het minderen van de zeilen?

Ja, de molen is het fundament van Nederland. Een land dat smacht naar identiteit. Dat niet zijn molens handhaaft, maar wel het boerkaverbod.