Schrijver Milan Kundera kan na 40 jaar Tsjechische nationaliteit terugkrijgen
Een beetje láát komt het wel. De Tsjechische schrijver Milan Kundera (89), wereldberoemd vanwege zijn roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan en sinds jaar en dag getipt als Nobelprijskandidaat, heeft bijna de helft van zijn leven in ballingschap doorgebracht in Frankrijk. Maar nu hebben hij en zijn vrouw Vera vernomen dat zij hun Tsjechische nationaliteit kunnen terugkrijgen.
Het aanbod tot eerherstel werd zaterdag gedaan door de Tsjechische premier Andrej Babis, die voor de herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog in Kundera’s woonplaats Parijs was en de schrijver opzocht. Kundera verdient het weer staatsburger te worden, schreef Babis daarna op Facebook.
Milan Kundera, in 1929 geboren in Brno, raakte in 1979 in de Koude Oorlog zijn staatsburgerschap van (toen nog) Tsjechoslowakije kwijt. Het communistisch regime ontnam hem dat vanwege zijn satirische boeken, zoals De grap (1967), dat de eenpartijstaat op de hak neemt, en Het boek van de lach en de vergetelheid (1979), dat het leven onder het communisme beschrijft.
Ballingschap
De schrijver zelf woonde toen al een aantal jaren in ballingschap in Parijs. Hij was zelf lang communist, maar raakte door zijn hervormingsgezinde ideeën steeds vaker met de communistische partij in conflict en werd na de Praagse Lente van 1968 als partijlid geroyeerd. Toen zijn werk ook niet meer werd uitgegeven, week hij in 1975 uit naar Frankrijk. Enkele jaren later brak hij internationaal door met De ondraaglijke lichtheid van het bestaan (1984), een elegant-filosofische roman die drie jaar later werd verfilmd door Philip Kaufman, met Daniel Day Lewis in de hoofdrol. In Frankrijk werd hij al op handen gedragen.
De laatste jaren is het stil rond Kundera. Hij leeft teruggetrokken, zeker sinds zijn laatste boek (Het feest der onbeduidendheid, 2014) door de kritiek werd neergesabeld. Wel kwam hij in 2008 nog in opspraak toen het Tsjechische blad Respekt claimde dat hij in 1950 als student een activist had aangegeven bij de geheime dienst. Het slachtoffer zat veertien jaar in de cel. Kundera heeft de aantijgingen altijd ontkend. Een comité van elf schrijvers, van Gabriel García Márquez en Salman Rushdie tot Philip Roth, nam het voor hem op.
Franse schrijver
De kans is intussen niet denkbeeldig dat Kundera helemaal geen trek meer heeft in het Tsjechisch staatsburgerschap. Hij schrijft sinds 1993 in het Frans, heeft afstand gedaan van zijn vroege Tsjechische werk en beschouwt zichzelf als een Franse schrijver. Zijn hertaalde oeuvre is zelfs opgenomen in de fameuze Pléiade-reeks. Kundera heeft zijn vaderland ook na de ‘Fluwelen Revolutie’ van 1989 nog maar zelden bezocht (de laatste keer 22 jaar geleden) en trad er nooit in de openbaarheid. Volgens premier Babis zouden de Kundera’s toch oren naar het staatsburgerschap hebben. Als het maar geen ‘papierwinkel’ wordt.
