Direct naar artikelinhoud
NieuwsAnti-islamdemonstratie

Utrecht wil geen Pegida-demonstratie meer voor moskee

Anti-islamorganisatie Pegida mag woensdagavond niet demonstreren voor de grootste moskee van Utrecht op het Moskeeplein. Locoburgemeester Kees Diepeveen wil dat Pegida de aangevraagde demonstratie ‘uit het oogpunt van openbare orde en veiligheid’ op een andere locatie houdt; op een grasveld naast een centraal gelegen parkeergarage. Dit heeft de gemeente Utrecht maandagochtend laten weten.

De demonstratie van anti-islambeweging Pegida op 5 oktober.Beeld ANP

Pegida demonstreerde vrijdagavond 5 oktober wel op dit plein voor de Turkse ULU-moskee. De vijftien demonstranten werden toen door omstanders bekogeld met eieren, tomaten en blikjes bier. Nog voordat de beweging kon beginnen met het tonen van een film over zaken die volgens de demonstranten bij de islam horen, zoals vrouwenbesnijdenis en onthoofdingen, liet de Utrechtse burgemeester de demonstratie afbreken.

Pegida-voorman Edwin Wagensveld was zo boos over het voortijdig beëindigen van de demonstratie dat hij opnieuw een verzoek tot demonstreren op die locatie indiende. Hij vindt dat de gemeente te weinig heeft gedaan om de demonstranten te beschermen, en dat de politie niet kordaat genoeg heeft ingegrepen. De politie heeft geen aanhoudingen verricht. Voorman Wagensveld beroept zich op het demonstratierecht en zegt net zo lang door te willen gaan tot hij de door hem gewenste demonstratie kan houden.

‘Iedereen heeft het recht te spreken, maar een demonstratie mag niet de veiligheid van mensen in gevaar brengen’, reageert locoburgemeester Kees Diepeveen. Het besluit tot verplaatsing is genomen in overleg met de politie en het Openbaar Ministerie. 

Grondrechten

‘De vrijheid van meningsuiting en het recht op demonstreren zijn belangrijke grondrechten, evenals het recht van geloofsbelijdenis’, zegt Diepeveen. ‘Gezien het verloop van de demonstratie van 5 oktober achten de gemeente en de politie het niet uitgesloten dat aanstaande woensdag opnieuw pogingen tot verstoringen en wanordelijkheden plaatsvinden. Daarom is gezocht naar een plek die beter beheersbaar, zichtbaar en controleerbaar is, zodat de demonstranten bij ongeregeldheden beter kunnen worden afgeschermd.’

Moskeevoorzitter Yucel Aydemir van de ULU-moskee noemt het besluit van de gemeente ‘verstandig’. ‘Iedereen heeft het recht om te demonstreren, en zij hebben het recht tegen de islam te zijn. Maar wat Pegida doet, is geen demonstreren, maar provoceren. Het lukte ons aanvankelijk goed de orde te handhaven, totdat hun voorman letterlijk zei dat hij over onze profeet wilde schijten. Toen sloeg de vlam in de pan bij eerst een kleine groep jongeren. Daarna ontstond een groepsproces dat voor ons niet meer te handhaven was.’

Dit is volgens Aydemir ook het doel van Pegida, ‘om de boel te laten clashen’. ‘Ze willen problemen veroorzaken. En dat kost vervolgens veel geld aan politie-inzet.’

Wanordelijkheden

Volgens hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen is het recht op demonstreren heel sterk. Een burgemeester mag alleen een demonstratie verbieden als hij kan aantonen dat hij  door tegenstanders veroorzaakte wanordelijkheden verwacht die zo ernstig zijn dat hij deze niet in toom kan houden. ‘Dat is dus zwaarder dan alleen zeggen dat je denkt dat de openbare orde in gevaar komt. Dat die wanordelijkheden zich bij de vorige demonstratie hebben voorgedaan, is  wel een argument.’

Dat op de betoging van Pegida slechts vijftien man afkwamen en deze door sommigen meer als een provocatie dan als een demonstratie werd gezien, is volgens Brouwer niet relevant. ‘Bij meer dan twee personen kan worden gesproken van een betoging, het aantal maakt niet uit. En het houden van een betoging heeft per definitie iets provocatiefs. De manier waarop een betoging wordt vormgegeven speelt geen rol in de jurisprudentie.’

Een burgemeester mag een demonstratie niet verplaatsen naar een plek waar de demonstranten nauwelijks gehoor vinden. ‘Dus niet naar een afgelegen industrieterrein, daarop is eerder een burgemeester teruggefloten door de rechter.’ De nieuwe aangewezen locatie in Utrecht voor de demonstratie woensdag is redelijk centraal gelegen en is deels omringd door de singel.  

Pegida: verbieden of niet?

Het verbieden van Pegida en hun uitingen geeft ze een vingerkootje van het gelijk dat zij niet verdienen, schrijft columnist Max Pam.

De JOVD, de jongerenbeweging van de VVD, had Pegida-leider Edwin Wagensveld uitgenodigd om te spreken op hun congres. Maar na bedreigingen werd besloten dat hij toch niet mocht komen.

Afgelopen zomer verboden de gemeente Utrecht, politie en Openbaar Ministerie Pegida een barbecue te houden op het plein voor de Utrechtse ULU-moskee. Dit zou namelijk een gevaar vormen voor de openbare orde.

Het recht op demonstreren versus de openbare orde: het blijft een lastig dilemma

Het recht om te demonstreren staat onder druk, zo waarschuwde de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen in maart van dit jaar. Gemeenten en politie leggen demonstranten steeds vaker beperkingen op, maar het recht op demonstreren moet - ook bij schurende zaken als Zwarte Piet - altijd voorop staan.

Wat vinden burgemeesters en actievoerders van het rapport van de Ombudsman? ‘De politie heeft het vaak niet gemakkelijk bij demonstraties, maar we moeten ook niet overdrijven.’

We zagen het ook bij Zwarte Piet in Dokkum: tegenacties leiden steeds vaker tot een demonstratieverbod. Hoe gevaarlijk is dat?

Demonstraties verbieden omdat de inhoud ervan je niet bevalt, is uit den boze, aldus jurist Berend Roorda. Volgens hem is de Wet openbare manifestaties daarom aan herziening toe.

In hoeverre speelt de boodschap van de demonstranten een rol bij het verbieden van een demonstratie of het arresteren van een demonstrant? Wietse Pottjewijd besloot de grenzen van zijn uitingsvrijheid te testen en riep ‘Fuck de koning’. Hij werd gearresteerd. In 2015 vertelde hij zijn verhaal.