Ga je minder lachen als je ouder wordt?

Kinderen lachen de hele dag door, terwijl volwassenen met de jaren tot zuurpruimen verworden die het lachen langzaam vergaat. Een passage in het dagboek van 's lands bekendste bejaarde, Hendrik Groen, luidt: 'uit eigen waarneming zou ik zeggen dat de dalende lachlijn met het klimmen der jaren wordt voortgezet'.

Zowel Google als Groen noemen getallen: kinderen zouden honderden keren per dag lachen, volwassenen passeren de twintig niet. De herkomst van deze, vaak herhaalde, getallen is onduidelijk. Zou het echt, verliezen we de lach met het verstrijken van de tijd?

Psycholoog Sibe Doosje (Universiteit Utrecht) betwijfelt het. Doosje, onderzoeker op het gebied van humor en positieve psychologie: 'Ik zie het als een mythe, gebaseerd op het idee van het blije kind dat puur en onbekommerd in het leven staat, versus de besmette, belaste, protestante volwassene.' Onderzoek dat deze 'mythe' ondersteunt kent hij niet.

Sowieso blijkt onderzoek naar de lachfrequentie (hoeveel we lachen per dag) schaars. Zelf deed Doosje eens een experiment met leerlingen in groep 7 (10- en 11-jarigen) en volwassenen om te kijken hoeveel zij bij het bekijken van een komisch bedoeld filmpje moesten lachen. 'Het was nog niet eenvoudig om iets te vinden dat beide groepen leuk vinden', zegt Doosje. Uiteindelijk kozen de onderzoekers voor America's Funniest Homevideo's, filmpjes van mensen en dieren die vallen, uitglijden of zich op enigerlei andere wijze bezeren dan wel belachelijk maken. 'Slapstick, fysieke humor zonder taal, dat leek ons leeftijdloos.'

De onderzoekers filmden de jonge en oudere kijkers vervolgens om te meten hoe vaak hun mondhoeken opkrulden en hun ogen zich vernauwden. Beide signalen van plezier, hoewel de mondhoek via het willekeurige zenuwstelsel wordt bestuurd en de ogen via het onwillekeurige. Vandaar ook dat alleen met de mond lachen of glimlachen vooral 'een sociaal signaal is, dat we van goede zin zijn', legt Doosje uit.

Tot hun verbazing lachten de volwassenen meer, wat dus tegen de mythe van het lachende kind zou indruisen. Die conclusie trokken Doosje en zijn collega's echter niet. Wat de kinderen namelijk wel vaker deden was de hand voor de mond slaan of een geschrokken gezichtsuitdrukking vertonen. Ze vertoonden kortom 'empathischer gedrag', er vallen tenslotte nogal wat (lichte) gewonden in de grappig bedoelde filmpjes.

Doosje vermoedt dat volwassenen zich bewuster zijn van het idee dat de filmpjes onderdeel vormen van een humoristisch programma, en dat ze daarom gemakkelijker lachen. 'Maar dat is natuurlijk maar een hypothese, we hebben ze er niet naar gevraagd', zegt hij.

Een vaak aangehaald onderzoek naar het aantal keren dat we per dag lachen stamt uit 1999. Twee Canadese psychologen van de University of Western Ontario lieten volwassen proefpersonen zelf noteren hoe vaak ze per dag lachten. Daar kwam een gemiddelde van 17 uit. Er waren ook proefpersonen die wel tachtig keer per dag lachten, of zelfs helemaal niet. Leeftijd en geslacht hadden geen invloed op de getallen. De onderzoekers plaatsten zelf grote kanttekeningen bij hun studie: ze noemden zelfrapportage een tamelijk onbetrouwbare manier om iets te meten.

Een andere vaak aangehaalde neurowetenschapper is de Amerikaan Robert Provine (inmiddels met emeritaat). Provine onderzocht vanaf de jaren zeventig het sociale aspect van lachen. Zo ontdekte hij dat mensen tot dertig keer meer geneigd zijn te lachen in een sociale context dan alleen. En het merendeel van die lachinteractie heeft niets met humor te maken.

Lachen is veel meer dan plezier ervaren, legt Doosje uit. 'Lachen is een vorm van non-verbale communicatie, zowel met als zonder geluid. Het is het fundament van onze sociale identiteit.' Hij verwijst naar biologen die vermoeden dat lachen in de evolutie is ontstaan als smeermiddel. 'Om te laten zien: kijk wij hebben het goed in de groep.'

_{Heeft u ook een vraag voor deze rubriek? Mail naar beterleven@volkskrant.nl}