Direct naar artikelinhoud
nieuwsUitspraak Raad van State

Verwesteren van vrouwen kan in sommige gevallen leiden tot asiel

Vrouwelijke asielzoekers die tijdens hun verblijf in Nederland verwesterd zijn, maken vanaf nu toch kans op een verblijfsvergunning op grond van hun levensstijl. Dat komt door een verstrekkende uitspraak van de Raad van State woensdag over het lot van twee Afghaanse vrouwen en een Somalische vrouw.

Mohadese Moradi (21) is één van drie vrouwen die bij de Raad van State hun uitzetting aanvechten op grond van hun westerse levensstijl.Beeld Margriet Oostveen

VVD-staatssecretaris Mark Harbers van Justitie was mordicus tegen een asielgrond op basis van ‘verwesteren’, maar de rechter dwingt hem om opnieuw een besluit nemen over de status van het drietal, dat zegt dat ze te westers is om te worden teruggestuurd.

De rechterlijke uitspraak heeft grote gevolgen voor andere verwesterde asielzoeksters. Zij hebben niet automatisch recht op een verblijfsvergunning, beklemtoont de Raad van State, maar wel als hun westerse leefstijl voortkomt uit een godsdienstige of politieke overtuiging, bijvoorbeeld als zij van hun geloof zijn gevallen. Of dat zij zich door de verandering die zij hebben doorgemaakt, niet meer kunnen aanpassen aan de normen in het thuisland, en daardoor gevaar lopen.

Hoe groot het aantal vrouwen is dat aanspraak gaat maken op de nieuwe regeling, is nog een groot vraagteken, zegt Vluchtelingenwerk Nederland, dat zich niet wil wagen aan een schatting. Zeker is wel dat er momenteel honderden vrouwen zijn die zonder verblijfsvergunning in Nederland wonen en die afkomstig zijn uit landen waar het gevaarlijk is om als verwesterde vrouw over straat te gaan. Het gaat om oorden als Afghanistan, Somalië, Soedan en Jemen.

Vluchtelingenwerk Nederland en asieladvocaten spreken van een belangrijke uitspraak. Verantwoordelijk staatssecretaris Harbers kan niet langer vasthouden aan zijn standpunt dat verwesteren nooit een grond kan zijn voor het verlenen van een verblijfsvergunning. En dat verwesterde vrouwen zich in eigen land gewoon weer kunnen aanpassen aan de mores daar. ‘We bestuderen de uitspraak’, is de enige reactie die de woordvoerder van Harbers woensdag wilde geven.

‘De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moet nu asielbeleid gaan maken voor deze vrouwen, om te toetsen of ze aan de door de bestuursrechter genoemde criteria voldoen’, zegt woordvoerder Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk Nederland. Deze organisatie had een van de zaken aangebracht bij de hoogste bestuursrechter, om meer juridische duidelijkheid te krijgen. ‘We zagen dat er een groep vrouwen is die meer bescherming nodig heeft. We hebben niet volledig gewonnen, maar er is wel een stap gezet.’

Het te ontwikkelen beleid zal naar verwachting vergelijkbaar zijn met de toets van de IND of iemand asiel kan krijgen op grond van seksuele geaardheid of geloof. ‘Ook deze criteria bij verwesteren zullen heel lastig te toetsen zijn’, vermoedt Van der Linden. ‘Want hoe kan een vrouw aantonen dat ze niet meer kan veranderen? Welke vragen moet de IND gaan stellen om dat te toetsen? En hoe zal de beoordeling vervolgens zijn?’

Als er nieuwe regelgeving komt voor verwesteren, zal daar zeker veel vaker dan nu beroep op worden gedaan, verwacht hoogleraar asielrecht Hemme Battjes van de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Na nieuwe asielwetgeving voor homo’s en bekeerlingen bleken er zich ook meer mensen op te beroepen dan vooraf was gedacht. Ik benijd de IND-medewerkers niet die in zulke complexe zaken tot een goede beoordeling moeten komen.’

De verwachting is dat de IND in veel gevallen sceptisch zal zijn bij de beoordeling, net als bij asielzoekers die zeggen dat ze homo zijn of christen zijn geworden, en zal twijfelen aan de motieven van vrouwen die zeggen dat ze te verwesterd zijn om terug te keren. De criteria zullen naar verwachting heel streng zijn.

Toch is dit een belangrijke verandering, vinden asieladvocaten. ‘Deze uitspraak van de Raad van State is Sahar in het groot’, zegt asieladvocaat Maartje Terpstra van Alt Advocaten. Terpstra refereert aan de Afghaanse Sahar, die in 2011 in het nieuws kwam als 13-jarige. Het in Nederland opgegroeide meisje werd toen te verwesterd bevonden om nog te kunnen leven in Afghanistan.

‘Toen ging het om minderjarige Afghaanse meisjes die al zeker zeven jaar in Nederland waren. Deze uitspraak betreft alle verwesterde vrouwen, ongeacht leeftijd of verblijfsduur in Nederland, die naar een land moeten terugkeren waar zij vanwege hun verwesterde gedrag of houding problemen zullen krijgen.’

Terpstra zegt dat ze in haar advocatenpraktijk regelmatig vrouwelijke asielzoekers heeft gezien die in haar ogen ‘oprecht verwesterd’ waren. ‘Een vrouw zal heus niet zo maar haar hoofddoek afdoen. Ik zie vrouwen uit landen waar vrouwen minder rechten hebben zich hier ontwikkelen en onderwijs gaan volgen, en leren om voor zichzelf op te komen. Dan keren ze zich bijvoorbeeld tegen vrouwenbesnijdenis of raken gewend zich niet ondergeschikt aan een man te gedragen. Eigenlijk is het vreemd dat zo’n verandering voorheen niet serieus werd genomen.’

Kinderen van vluchtelingen krijgen Arabische les op een weekendschool.Beeld Marcel van den Bergh

Mohadese Moradi

De bekendste van de drie vrouwen over wie de uitspraak van de Raad van State gaat, is de 22-jarige Afghaanse Mohadese Moradi. De andere twee vrouwen durven niet in de media te verschijnen, uit angst voor nog meer problemen als ze toch worden teruggestuurd.

Zeven jaar geleden vluchtte Mohadese met haar ouders, twee broers en een zus uit Herat naar Nederland. Eerder dit jaar sprak zij met de Volkskrant over haar zaak. Ze vertelde toen dat zij in de zomer een bikini draagt, wat ongewoon is voor Afghaanse meisjes. Er wordt al over je geroddeld in het asielzoekerscentrum als je geen hoofddoek draagt, vertelde ze.

Volgens haar advocaat accepteren haar ouders niet hoe Mohadese is veranderd. Hun relatie is verslechterd. Mohadese vroeg vier jaar geleden opnieuw asiel aan, voor zichzelf, op grond van het verwesteren. Ze heeft een opleiding zorg en welzijn gedaan. Ze gaat naar de sportschool. En ze wil bij haar vriendje slapen als zij daar zin in heeft. Ze kan zich niet voorstellen dat ze met haar vrije westerse levensstijl zou kunnen aarden in Afghanistan. Alleen haar manier van spreken zal daar al opvallen, betoogde zij tegen de rechter.

De Raad van State oordeelt nu dat de staatssecretaris haar zaak opnieuw zal moeten beoordelen. Of haar verwesteren voortkomt uit een politieke of godsdienstige overtuiging, en of ze inderdaad niet in staat is om zich in eigen land nog aan te passen, en daardoor gevaar zou kunnen lopen.

Waarom zou de westerse levensstijl van Mohadese (21) geen levensovertuiging kunnen zijn? Verslaggever Margriet Oostveen bezoekt een van de drie Afghaanse vrouwen die hun uitzetting aanvocht bij de Raad van State.