Liever het zekere voor het onzekere: OM neemt onnodig vaak dna af van veroordeelden

Hierdoor kiezen sommige aanklagers ervoor om in twijfelgevallen toch wangslijm te laten afnemen bij een veroordeelde. Dit concludeert de Hoge Raad in haar onderzoek naar de uitvoering van dna-onderzoek bij veroordeelden, dat minister van justitie  Ferdinand Grapperhaus naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

De conclusie van het rapport is opvallend, omdat in juni dit jaar juist in het nieuws was dat er grote achterstanden zijn bij het afnemen van dna-profielen. Veel criminelen zouden de oproep om hun dna af te staan pas ontvangen nadat zij hun straf al hebben uitgezeten. Een deel komt vervolgens niet opdagen bij het politiebureau. Hierdoor zouden 21 duizend profielen missen in de dna-databank, die inmiddels ruim 200 duizend profielen bevat.

Complexe formulering

Uit dit rapport van de Hoge Raad blijkt dus echter dat veel officieren van justitie nu eerder in te veel dan in te weinig gevallen kiezen voor dna-afname. Het gaat om de wetsformulering ‘dat dna-onderzoek niet van betekenis kan zijn voor de voorkoming, opsporing, vervolging en berechting van strafbare feiten van de veroordeelde.’ Deze maatstaf is zo complex geformuleerd dat het in de praktijk moeilijk blijkt hieraan een consistente uitleg te geven, aldus de Hoge Raad. Omdat de ene officier van justitie zich rekkelijker opstelt dan de andere, dreigt  volgens de Hoge Raad rechtsongelijkheid.

Dat er profielen van veroordeelden ontbraken in de dna-databank kwam aan het licht in 2015, na de arrestatie van de verdachte van de moord op oud-minister Els Borst in 2014. Met afgenomen dna had al veel eerder duidelijk kunnen worden dat Bart van U. betrokken was bij de moord. Maar het Openbaar Ministerie bleek bij hem tegen de voorschriften in geen dna te hebben afgenomen, na een eerdere veroordeling wegens verboden wapenbezit. Daarmee had bovendien de moord op de zus van Van U. mogelijk voorkomen kunnen worden. Zij werd in januari 2015 door Van U. doodgestoken, ruim een jaar na de moord op Els Borst.

Uitbreiding dna-afname

Dna speelt steeds vaker een rol bij de oplossing van ernstige misdrijven. In 1994 werd de eerste dna-wet van kracht, waarmee verdachten van ernstige misdrijven zoals moord en zedenmisdrijven, dna moeten afstaan. In de loop van de jaren is de wet steeds breder uitgelegd en ook toegepast in zaken rond veel lichtere misdrijven. Zo werd de beruchte Utrechtse serieverkrachter gepakt nadat hij dna moest afstaan na een fietsendiefstal. 

Mede door de successen van dna-opsporing is de roep uit de politiek en maatschappij groot om de afname van dna verder uit te breiden. Bijvoorbeeld om dna direct te laten afnemen bij aanhouding van een verdachte. Keerzijde is dat mensen die later onschuldig blijken op die manier ook in de databank belanden.