Meeregeren met Merkel? Lot SPD ligt in de handen van Noordrijn-Westfalen
De SPD stemt zondag over deelname aan een coalitie met de CDU. Noordrijn-Westfalen is goed voor een kwart van de stemmen, en juist hier is men kritisch.
Twee sociaal-democratische politici trokken de afgelopen week door de deelstaten van Duitsland. Ze waren op pad met een diametraal tegengestelde boodschap. Partijvoorzitter Martin Schulz wierf steun voor een nieuwe 'grote coalitie' met de CDU, een vierde kabinet-Merkel. Kevin Kühnert (28), voorzitter van de jongerenafdeling van de SPD, ageerde hartstochtelijk tegen die samenwerking.
Zie daar de verdeeldheid onder de leden van de oudste politieke partij van Duitsland, de 'Genossen', zoals ze elkaar nog altijd aanspreken. De scheidslijn loopt dwars door de Bondsdagsfractie, door de parlementen van de deelstaten, door lokale afdelingen en door sociale media onder de hashtags #Groko of #NoGroko.
Bloedeloze indruk
Zondag zal blijken welk kamp aan het langste eind trekt. Dan stemmen zeshonderd sociaal-democratische gedelegeerden op een buitengewoon partijcongres in Bonn over de blauwdruk van een coalitieakkoord, en daarmee over de politieke toekomst van Duitsland, met grote implicaties voor Europa.
Een sleutelrol bij die stemming is weggelegd voor Noordrijn-Westfalen. De aan Nederland grenzende deelstaat levert vanwege het hoge inwonertal en het grote aantal lokale afdelingen ruim een kwart van de gedelegeerden.
En dus lag het zwaartepunt van Schulz' bliksemcampagne in het Ruhrgebied. Hij sprak in Dortmund, Duisburg en Düsseldorf, van oudsher de kransslagader van de SPD. Maar met het verdwijnen van mijnbouw en industrie deden armoede en verloedering hun intrede in de industriesteden. Een reeks door de SPD aangevoerde regeringen beloofde verbetering, nieuwe banen en hogere lonen. Daar kwam te weinig van terecht, vonden de kiezers in Noordrijn-Westfalen. Met het resultaat dat de ader bij de verkiezingen vorig voorjaar een bloedeloze indruk maakte. Door het rood van de SPD schemerde het blauw van Alternative für Deutschland op veel plaatsen door. De CDU werd de grootste partij.
Door het rood van de SPD schemerde het blauw van Alternative für Deutschland op veel plaatsen door
Ongeloofwaardig
De SPD moet verantwoordelijkheid nemen, herhaalde Schulz deze week in elk zaaltje dat hij aandeed. Maar hoe geloofwaardig is die boodschap als zij wordt uitgesproken door een man die drie maanden geleden nog zwoer dat zijn partij de komende vier jaar onder geen enkel beding zou regeren? Volstrekt ongeloofwaardig, is het antwoord van zijn jonge tegenstrever Kühnert.
Jens Peick uit Dortmund denkt er net zo over. De 36-jarige gedelegeerde stemt zondag tegen, zegt hij vrijdagmiddag aan de telefoon. Dat doet hij omdat hij in de blauwdruk voor de samenwerking met de CDU 'nergens een serieuze aanzet voor een rechtvaardiger Duitsland' ziet.
Maar hij doet het vooral omdat hij wil spreken namens 'de basis', de SPD-leden in Dortmund. En zij zijn, op een enkeling na, allemáál tegen. Peick begrijpt hen. 'Zolang we aan het handje van Merkel blijven lopen, is de SPD een partij zonder visie.'
Zolang we aan het handje van Merkel blijven lopen, is de SPD een partij zonder visie
Gespletenheid
Het is verleidelijk om interne conflicten van de Duitse sociaal-democraten af te doen als een storm in een glas water, aan de kook gebracht door de media. De lange geschiedenis van de SPD staat immers bol van de afsplitsingen, van twijfelen tussen links en midden, tussen regeren en oppositievoeren - die gespletenheid is een deel van de sociaal-democratische identiteit.
De teleurstellende verkiezingsuitslagen hebben die stammenstrijd de afgelopen tien jaar alleen maar aangewakkerd. Toch buigen de critici op cruciale momenten meestal voor de wil van de partijleiding. Zo ging het ook na de vorige verkiezingen, toen veel SPD'ers aanvankelijk sceptisch waren over regeren met Merkel. Ze vreesden dat het de SPD kiezers zou kosten.
Gespletenheid is een deel van de sociaal-democratische identiteit
Existentiële lading
Ze kregen gelijk. De SPD verloor 5 procent ten opzichte van 2013. Dat kun je geen 'volkspartij' meer noemen, heet het in de Duitse pers al een poosje. En dat de weg nog dieper het dal in voert, weten de Duitse sociaaldemocraten uit buurlanden Frankrijk en Nederland.
De stemming van zondag heeft een existentiële lading gekregen, waarbij zowel voor- als tegenstanders van een regering claimen de SPD te willen behoeden voor de ondergang. Dat vermindert de bereidheid tot compromissen.