De rechercheur zat volgens het Openbaar Ministerie (OM) in een team dat bezig was met een lokaal onderzoek waarin de verdachten op enig moment wisten dat ze werden afgetapt. 'Dat betekent dat iemand dat kennelijk heeft verteld', aldus een woordvoerder van het OM. De rechercheur deed daarop zelf melding van het vermoedelijke lek bij het bureau veiligheid, integriteit en klachten van de politie. 'Er ontstond een situatie waarbij hij er niet aan kon ontkomen dat hij er iets mee moest doen', verklaart de woordvoerder. Uit het daaropvolgende onderzoek bleek vervolgens dat de man zelf het lek was. Hij is in oktober aangehouden.

Lekkende agenten

Bij de politie zijn er de laatste jaren vaker voorbeeld van corrupte of  lekkende agenten. Eerder deze maand eiste het Openbaar Ministerie (OM) bijvoorbeeld vijf jaar cel tegen politiemol Mark M. uit Weert die jarenlang inlichtingen verkocht aan de Brabantse en Limburgse onderwereld. Maar of het aantal lekken bij de politie is toegenomen, valt volgens experts niet te zeggen. 'Je weet nooit of het probleem is toegenomen of dat de aandacht voor het probleem is gestegen en we beter onderzoek doen', aldus criminoloog en emeritus hoogleraar rechtsvergelijking Cyrille Fijnaut.

Ook volgens Hans Nelen, hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Maastricht, valt niet te zeggen of het aantal lekken bij de politie is toegenomen. Uit onderzoek dat hij voor de WODC uitvoerde, bleek dat dit vanwege verschillende registratiemethoden bij de politie niet is vast te stellen. 'Uit gesprekken met politiemedewerkers bleek wel dat hun perceptie was dat de aard en ernst van corruptiezaken is veranderd.' Ze kregen vaker te maken met zaken van een zwaarder kaliber.

Digitalisering

Een mogelijke verklaring is de digitalisering, waardoor politieagenten gemakkelijker toegang hebben tot informatie. 'Dat was vroeger afhankelijk van de diensten die ze draaiden, maar vandaag de dag kunnen ze 24/7 bij de informatie via hun telefoon.' Nelen benadrukt dat van de 256 meldingen die tussen 2012 en 2016 binnenkwamen bij politie, douane, marechaussee en de FIOD slechts bij een derde van de gevallen sprake was van lekken naar criminele organisaties. 'Soms verspreiden criminelen met opzet het gerucht dat ze iemand plat hebben terwijl dit niet het geval is. Dat destabiliseert de boel geweldig.'

Nelen stuitte tijdens zijn onderzoek vooral op straatagenten die tegen de lamp liepen vanwege corruptie. Dat hangt volgens hem mede samen met de reorganisatie van de politie. 'De teams zijn dusdanig groot geworden dat het lastig is om toezicht  te houden. Het gaat niet alleen om hun werk, maar ook of ze goed in hun vel zitten of problemen hebben in de privésfeer.'

Ook de strategie van criminelen is volgens Nelen veranderd. Waar ze vroeger de overheid zoveel mogelijk probeerden te ontwijken, zoeken ze tegenwoordig de confrontatie. 'Het moderne beleid van politie en OM is gebaseerd op criminelen in allerlei opzichten het leven zuur maken.' Dat doen ze door bezittingen af te nemen, vergunningen in te trekken of te weigeren en hun handel en wandel in de gaten te houden. 'Maar actie leidt tot reactie. Criminelen blijven niet achterover zitten en gaan actief op zoek naar informatie om te achterhalen wat voor onderzoeken er lopen.'

Anti-corruptiebeleid

Fijnaut stelt dat het vooral om drugscriminelen gaat. 'Die hebben er groot belang bij om te weten wat er speelt bij politie en justitie.' En als de politie drugscriminaliteit harder aanpakt, moet de korpsleiding ook haar anti-corruptiebeleid aanscherpen. 'Ze moeten de bewustwording en controle opvoeren, bijvoorbeeld met anti-corruptie-eenheden. Er moet sprake zijn van actieve opsporing.'

Of dat in Den Haag voldoende gebeurt weet hij niet, maar in het zuiden van het land kreeg hij weleens het idee dat de politie te passief was. 'De politie moet bespreekbaar maken wat de tegenpartij allemaal kan organiseren.' Het gaat om welke strategieën criminelen gebruiken en wat riskante situaties zijn. 'De politieleiding staat daar een beetje ambivalent tegenover omdat het om een lastig aan te pakken probleem gaat dat bovendien redelijk onzichtbaar is.'

Afwijkend gedrag

Politiechef Paul van Musscher benadrukt in een verklaring dat de eenheid Den Haag qua lekken niet afwijkt van het landelijk gemiddelde. 'Wel zijn we extra alert op signalen waardoor integriteitschendingen wellicht eerder aan het licht komen. We kijken bijvoorbeeld intensiever dan voorheen naar risicovol en afwijkend gedrag van medewerkers in relatie tot de informatie die zij onder ogen krijgen of opvragen.' Het gaat onder meer om inloggen op een ongebruikelijke locatie of significant meer verzoeken om politiegegevens.    

De politie en het OM kunnen niets zeggen over de omvang van het lek en hoe het kan dat de verdachte rechercheur zo lang heeft door kunnen gaan. 'Als niemand er acht op slaat en de man doet het behendig en normaliseert zijn gedrag, kan hij het lang verborgen houden', verklaart hoogleraar Fijnaut. 'Dat kan de politie alleen tegengaan door regelmatig te controleren.'

Van Musscher benadrukt dat in een organisatie met 65.000 medewerkers er soms mensen zijn die zich niet aan de afspraken houden. 'Er is geen maatregel te bedenken waarmee we integriteitschendingen voor de volle honderd procent kunnen voorkomen. Politiewerk is mensenwerk en mensen kunnen de fout ingaan.'

Is de 31-jarige Mark M. uit Weert echt de 'rotste appel sinds tijden' bij de nationale politie, zoals de voormalige (en inmiddels overleden) korpschef Gerard Bouman hem vlak na zijn arrestatie noemde? Daarover moet de komende weken duidelijkheid komen in de rechtszaak tegen M., die halverwege januari hervat werd.

De ontdekking dat Mark M. een politiemol was, was verschrikkelijk. 'Iedereen schrok zich het leplazarus', zei toenmalig korpschef Gerard Bouman in 2014. Lees hier de reconstructie die we destijds schreven over de ontmaskering van Mark M. (+)

M. vertoonde 'buitenproportioneel gedrag' richting zijn trajectbegeleider, en 'raar' gedrag op de schietbaan. Lees hier het profiel van de politiemol terug.

In mei vorig jaar stond politiemol Mark M. voor de rechter. Volgens de politietop de 'de rotse appel sinds tijden'. Volgens de verdachte werkte hij bij de politie 'om slechteriken te pakken'.

Agenten, douaniers en marechaussees met een migratie-achtergrond zijn relatief vaker betrokken bij omkoping en andere integriteitsschendingen, bleek in september uit onderzoek.