Kan de euro ook een dreigende Dexit overleven?

Met de wintertijd is ook de Merkel Dämmerung, de Merkel-schemering, ­ingetreden. Over Duitsland pakken zich na een lange periode van politieke stabiliteit, die veel aan de welvaart van het land heeft bijgedragen, ook de wolken van het populisme samen. Niemand weet hoelang de grote coalitie het nog houdt, waarbij de afstraffing van coalitiepartner SPD bij de laatste verkiezingen eigenlijk een grotere risicofactor is dan het toekomstig aftreden van Mutti Merkel.

^{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

De AfD is nog niet dichtbij, laat staan aan de macht, zoals Trump in de VS, Bolsonaro in Brazilië of Salvini in Italië, maar ondermijnt al wel de stabiliteit van het Duitse bestuur. Het betekent dat de leiders van CDU en SPD concessies moeten doen aan eurosceptici om extreem-rechts en extreem-links wind uit de zeilen te nemen. De tijd dat de Duitsers telkens de portemonnee trokken voor het oplossen van crises binnen de muntunie, is voorbij. En als Duitsland niet meer betaalt, dreigen de pijlers onder de eurozone te bezwijken. De euro kan alle exits overleven – alleen de Dexit niet.

Tot nu toe was die ook ondenkbaar. De euro is de meest concrete stap van het Frans-Duits ‘nooit meer oorlog’-project. De Franse president François Mitterrand dwong die min of meer af bij de Duitse kanselier Helmut Kohl in ruil voor zijn instemming met de Duitse hereniging na de val van de Muur.

Mitterrand wilde niet dat de Duitsers met de oppermachtige D-mark nog een poging zouden doen voor een duizendjarig rijk in Europa. Daarom werd in 1992 in Maastricht besloten een nieuwe gezamenlijke munt te lanceren. Die had gepaard moeten gaan met een politieke unie maar die kwam er niet.

In een politieke unie verplaatsen migranten en geld zich onzichtbaar van rijke naar arme regio’s en omgekeerd, net zoals in de natiestaat . Maar in een muntunie niet. Rijkdom vanuit de Noord-Europese landen wordt zichtbaar overgedragen naar die in Zuid-Europa. Hier worden continu rekeningen opgemaakt. Er is een zogenoemde Target-2-balans die toont dat Duitsland in het eurosysteem een vordering heeft van 900 miljard euro op de rest van de eurozone. Hoewel de ECB deze vordering afdoet als een puur boekhoudkundige oneffenheid is die wel een eigen leven gaan leiden. Duitsland heeft ook 18 procent van de aandelen van de ECB, die afgelopen jaren in het kader van de stimulering voor 2.000 miljard euro aan obligaties heeft opgekocht en op de balans heeft staan. En dan is er nog de vordering op Griekenland. Van de totale Griekse staatsschuld van 345 miljard euro is 240 miljard euro in handen van Europese instellingen, zoals het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) en het IMF. Duitsland draagt een kwart.

De bedragen zijn enorm. Maar Duitsland heeft er ook veel voor teruggekregen: een gemeenschappelijke markt waar het al zijn goederen kan afzetten. Alleen zijn die baten onzichtbaar. Als het gaat schemeren verdwijnt de horizon, maar kan er wel worden gerekend.