Waarom astrologie opnieuw zo populair is (en dan vooral bij jonge vrouwen)
Astrologie niet van deze tijd? Veel jonge vrouwen denken daar anders over: sterrenwichelarij is een vorm van feministische zelfontplooiing.
‘Astrologie afdoen als zweverig vind ik te makkelijk’, zegt Anne Vlaar (26). ‘Dat het heelal invloed op ons heeft, is helemaal geen gekke gedachte.’ Vlaar woont in Amsterdam en heeft een goede baan bij een energiemaatschappij. Ze is afgestudeerd in algemene sociale wetenschappen en niet gelovig opgevoed. Toch gelooft ze in iets niet-wetenschappelijks: astrologie.
En met haar vele anderen. Slimme, hoogopgeleide vrouwen verdiepen zich in de invloed van de sterren op hun lot – iets dat nooit wetenschappelijk verklaard kan worden. Sterker nog: voor sommigen geldt geloof in astrologie als een politieke, feministische bezigheid.
Astrologie is opnieuw populair. Natuurlijk, het fenomeen is nooit echt weggeweest: in vrouwentijdschriften als Elle of Cosmopolitan stond altijd al een maandelijkse horoscoop. En laten we de populariteit van Astro TV niet vergeten; het dagelijkse Net 5-programma waarin kijkers live, via een telefonisch verbinding, toekomstvoorspellingen kunnen vragen. Toch stond astrologie bekend als stoffig of zweverig – niet iets dat je als ‘cool’ zou omschrijven.
Astrologie
De nieuwe astrologen, die zich vooral op internet profileren, zijn dat wel. Ze houden zich niet alleen bezig met astrologie, maar ook met tarot, hekserij of magische kristallen – zolang het maar een verband houdt met spiritualiteit en er Instagram-waardig uit ziet. Astrologie past in het rijtje van meditatie, yoga, en ‘self-care’, wat letterlijk ‘goed voor jezelf zorgen’ betekent, maar waarmee op internet vaak bedoeld wordt dat je in bad gaat, gezichtsmaskertjes aanbrengt en kaarsen aansteekt.
Onlineplatforms die zich richten op jonge vrouwen, zoals Girlboss, Broadly van Vice en Bustle, hebben allemaal een astrologiecolumn. De onlinehoroscopen van modesite The Cut zijn in 2017 anderhalf keer zo vaak aangeklikt als in 2016, vertelde hoofdredacteur Stella Bugbee aan The Atlantic. The New York Times kopte ‘Hoe astrologie internet overneemt’ en The Guardian schreef over de plotselinge terugkeer van astrologie onder millennials. Bij bol.com steeg de verkoop in 2017 van boeken over astrologie met 17 procent ten opzichte van 2016.
Bijgeloof
Voor sterrenkundige Govert Schilling is het duidelijk: sterrenkunde is wetenschap, astrologie is bijgeloof. ‘Tweeduizend jaar geleden was er misschien geen verschil tussen astronomie en astrologie, maar beweren dat de twee nu nog iets met elkaar te maken hebben, is alsof je zegt dat aderlaten hoort bij een arts.’ De gedachte dat er een verband is tussen de hemellichamen en hoe wij ons voelen noemt hij ‘volstrekt imbeciel. Dan kun je net zo goed geloven in tuinkabouters of Jomanda’. Desondanks pretende astrologen wel degelijk wetenschappelijk te werk te gaan; ze gebruiken dezelfde terminologie als astronomen. Schilling: ‘Maar met de werkelijkheid heeft het niets te maken. De Flat Earth Society, een gezelschap mensen dat gelooft dat de aarde plat is, gebruikt ook wetenschappelijke termen, maar het blijft onzin.’
Wetenschap of niet, daar gaat het de jonge astrologieliefhebbers niet om. Al wéten ze misschien dat astrologie niet wetenschappelijk is, ze halen er even goed wel iets uit. Zoals Annabel Gat, astroloog bij Broadly, stelt in een interview met The Atlantic: ‘We nemen astrologie heel serieus, maar we geloven er niet per se in. Het is geen religie of wetenschap, het is een middel voor zelfreflectie. Een manier om naar de wereld te kijken en over dingen na te denken.’
Tegenwoordig gaat astrologie minder om het voorspellen van de toekomst, het wordt eerder als een middel voor zelfontplooiing gezien. Vlaar: ‘Mijn sterrenbeeld geeft me inzicht in mijzelf. Door te kijken naar je exacte geboortetijd en -plaats, kijk je naar wie je echt bent in relatie tot het universum, los van de invloed van je vrienden, ouders of omgeving.’
Feministisch en politiek engagement
Literatuurwetenschapper Emma van Meijeren (25) schreef in juli voor Vice een artikel over hoe astrologie helpt in haar strijd tegen genderongelijkheid. Want inderdaad, de nieuwe generatie astrologen, zoals de Canadese Chani Nicholas of Amerikaanse Naimonu James, zijn uitgesproken feministisch en politiek geëngageerd. Nicholas schreef de horoscopen voor Teen Vogue en geeft maandelijks workshops over de stand van de maan. Elke maand lezen een miljoen mensen haar online horoscoop. Nicholas is een lesbische activist en plaatst op Instagram bijvoorbeeld ook een plaatje van een blije, dansende Lisa Simpson uit The Simpsons, waarbij staat: ‘Ik, wanneer ik het patriarchaat overwin’.
In navolging van Nicholas probeert Van Meijeren politieke gebeurtenissen in groter perspectief te zien. Op 6 september 2017, de dag nadat president Trump besloot kinderen te scheiden van hun ouders, schreef Nicholas bijvoorbeeld: ‘Mogen we deze volle maan gebruiken om te blijven dromen over en actief toe te werken naar een wereld zonder witte overheersing.’
Van Meijeren, aan de telefoon: ‘Astrologie is voor mij een affirmatie; zowel een bevestiging als steun. Vandaag stond er bijvoorbeeld in mijn horoscoop dat ik in mijn professionele leven moest opletten niet de hele tijd bezig te zijn met anderen tevreden te stellen, maar moest vertrouwen op wat ik zelf belangrijk vind. Dat klinkt misschien simpel, maar ik voelde me inderdaad gestrest over alles wat ik nog moest doen. Het is prettig als iemand dat gevoel erkent en vervolgens ook nog advies geeft.’ Van Meijeren ziet astrologie als een manier van betekenisgeving: ‘We proberen ons te bewegen in een seculiere maatschappij, maar gaan niet collectief God zoeken. En in een wereld die onecht voelt, een wereld waar Donald Trump president van Amerika is en Kavanaugh rechter in het hooggerechtshof, voelt het niet als zo’n grote stap om in iets onechts als astrologie te geloven.’
Ook Anne Vlaar noemt astrologie een vlucht uit de realiteit. ‘Alles is tegenwoordig te verklaren, het antwoord op elke vraag is te vinden op je telefoon. Het is soms fijn iets niet te begrijpen, of toe te wijzen aan bovenmenselijke krachten.’ Schilling vergelijkt astrologie met religie: ‘De menselijke behoefte aan mystiek heeft te maken met de behoefte meer betekenis te vinden in ons leven. Als je dit niet meer vindt in het geloof of in de kerk, dan ga je op zoek naar iets anders. Voor de een is het new age, voor de ander is het astrologie.’
Onderdeel van populaire cultuur
Politieke inslag of hang naar mystiek zijn niet de enige reden dat astrologie juist nu aanslaat. Astrologie is onderdeel geworden van populaire cultuur. Astrologiereferenties vind je alom in popmuziek; van het album Scorpio van Drake (een verwijzing naar zijn sterrenbeeld) tot het album Astroworld van Travis Scott of het nummer Leo Season van Chynna. Actrice Gwyneth Paltrow en voormalig The Hills-ster Spencer Pratt verkopen zogenaamd magische kristallen.
Journalist Amanda Hess van The New York Times schrijft de huidige populariteit van astrologie toe aan de dynamiek van internet: astrologie wordt er omgevormd tot lollige, klikbare content. Op internetplatform Buzzfeed verschijnen elke week blogs en quizzen over astrologie, van ‘Welke Disney- schurk ben jij, gebaseerd op je sterrenbeeld?’ tot ‘Negen redenen waarom je de maagden in je leven moet waarderen’.
Op Instagram plaatsen astrologieprofielen als @notallgeminis (238 duizend volgers) en @astrologystuff (69 duizend volgers) vooral memes: humoristische afbeeldingen of video’s waarvan, naarmate ze vaker online worden gedeeld, variaties ontstaan. Het bijzondere aan memes is dat ze voortborduren op andere memes, ze gebruiken dezelfde afbeeldingen of bijschriften. Zo zijn memes alleen grappig als je de referenties begrijpt. Veel astrologiememes steken de draak met typerende eigenschappen van sterrenbeelden. Denk aan een afbeelding van een 17de-eeuws portret van een vrouw die haar borsten heeft ontbloot, met het onderschrift: ‘Een leeuw die subtiel probeert te flirten’. Dat is alleen grappig als je weet dat astrologische leeuwen zogenaamd graag in het middelpunt van de belangstelling staan.
Astrologiehumor bestaat niet alleen op Instagram. De twitterastrologen Astro Poets (@poetastrologers, 375 duizend volgers) plaatsen dagelijks tientallen tweets, in de trant van: hoe een boogschutter (die erom bekend zouden staan betweterig en ongenuanceerd te zijn) zijn excuses aanbiedt: ‘Ik heb een nieuwe vriend die nooit excuses nodig heeft. Maak kennis met mijn nieuwe vriend.’ Of ze beschrijven een eerste date tussen leeuwen: ‘Leeuw 1: Jij bent echt knap. Leeuw 2: Jij… doet me denken aan mezelf.’ Astrology Sings (@astrology, 285 duizend volgers) geeft ‘waarheden’ voor elk sterrenbeeld, zoals: een ram doet zich stoer voor, maar heeft een klein hartje.
Handel
Nog een voorbeeld van astro-ironie: de maandelijkse ‘Astro Roast’ van astroloog Danny Larkin op Vice. Over gevoelige vissen die niet van doorpakken weten: ‘Vissen hebben het uitgebreid over hun droomhuwelijk, maar doen ondertussen niets aan hun Tinder- profiel.’ Of: ‘Ze maken moodboards voor hoe ze hun huis willen inrichten, maar naar Ikea gaan: ho maar.’ Van Meijeren: ‘Sommige vrienden sturen elkaar kattenplaatjes, wij sturen astrologiememes.’
De populariteit van astrologie resulteert in handel. Van de zonneteken-kerstballen bij kleding- en decoratieketen Sissy-Boy tot astrologie-pyjama’s bij Asos. Zara verkoopt T-shirts met de afbeeldingen van sterrebeelden, Urban Outfitters verkoopt tarot-wandkleden, Op Etsy vind je prints met sterrenconstellaties. Je kunt T-shirts, kettingen of iPhone-hoesjes kopen met je sterrenbeeld, en thee, parfum of lippenstift die past bij je astrologische teken. Prada bracht een tassenlijn uit met het hemelgewelf.
In haar omgeving merkt Emma van Meijeren dat de populariteit van astrologie beperkt blijft tot een bepaalde groep: jongeren met politiek linkse idealen die freelancen of werken in de creatieve sector. Van Meijeren: ‘Toen ik in New York woonde was het heel normaal je voor te stellen door te zeggen: ik ben Emma en ik ben een kreeft. Nu appen mijn vriendinnen en ik elkaar: heb je Chani al gelezen?
‘Als vrienden relatieproblemen hebben, vraag ik altijd naar het sterrenbeeld van hun partner. De vooroordelen over zonnetekens – die heus niet voor iedereen opgaan – bieden kaders om erachter te komen wat voor mensen het zijn en hoe ze in het leven staan. Het is als de persoonlijkheidstypes in de psychologie; een manier om mensen in context te plaatsen.’
Wat is astrologie?
Johanna Blok (55) is astroloog, geeft consulten en schrijft onder andere de horoscoop in het tijdschrift Happinez. Ze merkt een hernieuwde interesse voor haar vak: ‘Vroeger, toen Nederland christelijker was, werd astrologie verketterd. Inmiddels zijn mensen minder gelovig, maar is er meer ruimte voor spiritualiteit.’
Hoe zou zij astrologie definiëren? ‘Een astroloog kijkt naar de stand van de planeten, de zon en de maan om zo iets over mensen te leren’, zegt Blok. ‘Wij kijken naar de sterrenhemel en delen die schematisch op in de twaalf tekens van de dierenriem, zoals ram, steenbok of maagd. Op het moment dat iemand geboren wordt, staan de planeten, zon en maan in een bepaalde verhouding tot elkaar. Dat geeft ons een blauwdruk van je persoonlijkheid.’
De meeste mensen hebben wel een idee van wat hun sterrenbeeld is, maar dat is maar een klein deel van astrologie; namelijk waar de zon op het moment van je geboorte staat. Volgens astrologen is je ascendant minstens zo belangrijk. Dat is het sterrenbeeld dat tijdens je geboorte aan de oostelijke horizon opkomt en dat iets zegt over hoe je je presenteert naar anderen.
In astrologie staat de maan voor je emoties, de planeet Mercurius voor hoe je communiceert en Venus gaat over hoe je lief hebt.
Blok benadrukt: ‘Het is een geloofsysteem. Ik geloof bijvoorbeeld dat de maan belangrijk is voor hoe we ons voelen. Er worden twee keer zoveel kinderen geboren met volle maan, het aantal dagen van de menstruatiecyclus van een vrouw loopt gelijk aan de cyclus van de maan en de maan bepaalt eb en vloed.’
Toch is Blok kritisch op haar vak: ‘Je mag een placebo-effect nooit uitsluiten. Als je tegen tien mensen zegt: je bent zo gevoelig, zullen negen van de tien zeggen dat het klopt. Dat maakt astrologie lastig te bewijzen.’
Vrouwelijke spiritualiteit
De Amerikaanse Bri Luna is het perfecte voorbeeld van een millennial-astroloog. Haar Instagramaccount The Hoodwitch (364 duizend volgers) staat vol astrologisch gerelateerde afbeeldingen: van gemanicuurde handen die een kristal vasthouden tot vrouwen die kaarsen branden. Op haar gelijknamige website plaatst ze elke maand een horoscoop, met teksten als ‘je onderbuikgevoelens zijn je beschermengelen’. Ook verkoopt ze tarotkaarten, gedroogde salie, rozenkwarts en amethist. Luna is een zelfverklaard feminist: in een interview met Vice zegt ze dat spirituele vrouwen in het verleden zijn onderdrukt. ‘Naarmate we meer afstand nemen van mannelijke overtuigingen, tradities en politieke systemen’, aldus de astroloog, ‘zal er meer ruimte voor vrouwelijke spiritualiteit.’ Luna combineert zo alles wat goed aanslaat bij veel jonge vrouwen: feminisme, internethumor en dromerige plaatjes.