Toezichthouder ‘sleepwet’ tikt geheime diensten geregeld op de vingers
De waakhond die erop toeziet of inlichtingen- en veiligheidsdiensten terecht overgaan tot het tappen of hacken van personen, veegt toestemming van ministers daartoe geregeld van tafel.
‘Een op de twintig verzoeken is onrechtmatig, dat vinden wij te veel’, zegt voorzitter Mariëtte Moussault, de juriste die voorzitter is van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Die toezichthouder is ingesteld als onderdeel van de omstreden Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten die op 1 mei in werking is getreden.
De TIB heeft donderdag na een half jaar ervaring met de omstreden wet – ook wel ‘sleepwet’ genoemd en in maart van dit jaar nog onderwerp van een referendum – de eerste bevindingen naar buiten gebracht. Er gaat bij de toepassing van de wet nog van alles mis, concludeert de commissie.
Zo bleken de veiligheids- en inlichtingendiensten bij herhaling niet goed te kunnen onderbouwen waarom tot een (internet- ) tap moest worden overgegaan die ook een zogeheten ‘non-target’ (een huisgenoot bijvoorbeeld) zou treffen. ‘Wij zijn nu niet tevreden, er zijn behoorlijk wat problemen’, concludeerde voorzitter Moussault tegenover de NOS.
Geen absolute getallen
Absolute getallen over het aantal keren dat de diensten het afgelopen half jaar door de TIB zijn teruggefloten – ondanks eerdere toestemming van de verantwoordelijke ministers Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) en Ank Bijleveld (Defensie) – worden niet bekendgemaakt. De TIB had die getallen wel opgenomen in een voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer, maar de ministeries beoordeelden de informatie als staatsgeheim. Ze vinden dat anders te veel duidelijk wordt over de werkwijze van de diensten.
De TIB zegt vaak niet tot een goed oordeel te kunnen komen over het al dan niet terecht overgaan tot taps of hacks, omdat verzoeken onvoldoende zijn onderbouwd. Een op de tien verzoeken van de AIVD werd niet direct beoordeeld omdat de commissie vond dat ze te weinig informatie kreeg. Op 95 procent van de verzoeken beslist de TIB binnen twee, drie dagen.
Over de inhoud van de verzoeken van de veiligheidsdiensten mag de commissie niets prijsgeven. Absolute getallen over het aantal verzoeken mogen straks wel in het jaarverslag worden opgenomen. Moussault: ‘Wij hanteren het principe dat we zo transparant mogelijk willen zijn. Maar het is uiteindelijk aan de ministers om te bepalen wat wel en niet openbaar wordt.’
De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden, bestaande uit twee juristen en een technisch specialist, werd ingesteld om toe te zien op toepassing van de zogeheten ‘bijzondere bevoegdheden’ van de geheime diensten. De nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten lokte veel protest uit. Bij het in maart gehouden referendum stemde 49,5 procent van de kiezers tegen de wet en 46,5 procent voor. Het kabinet besloot vervolgens toch tot invoering.