Madrid dreigt met ‘nee’ tegen Brexitakkoord
Een nieuwe wending in het toch al niet van spanning gespeende Brexitdrama: de Spaanse premier Sánchez dreigt het moeizaam bevochten Brexitakkoord op te blazen nog vóór het Britse parlement met een tegenstem kan komen. Steen des aanstoots voor Sánchez: de rots Gibraltar.
Het Britse landpuntje Gibraltar in Zuid-Spanje zorgt sinds jaar en dag voor periodiek opflikkerende spanning tussen Madrid (dat de circa 6 vierkante kilometer land claimt) en Londen. Nu Gibraltar met het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, wil Spanje de garantie dat zijn territoriale aanspraak niet tegelijk met de Brexit vertrekt. Dit moet nú geregeld worden, zei de socialistische premier Sánchez dinsdag, anders torpedeert hij komende zondag de speciale EU-top in Brussel waarop de 27 leiders geacht worden het Brexitakkoord unaniem goed te keuren.
De ophef in Madrid verbaast Brussel. Sánchez kreeg in april de verzekering van zijn 26 EU-collega’s – vastgelegd in een onderhandelingsrichtlijn – dat er geen afspraak over Gibraltar gemaakt wordt zonder de expliciete goedkeuring van het Verenigd Koninkrijk én van Spanje. Daarmee kreeg Sánchez zijn gewenste veto in handen. Op basis hiervan stelden Madrid en Londen (achter de schermen) een speciaal protocol op waarin de praktische zaken voor Gibraltar na de Brexit zijn vastgelegd: de rechten van de burgers, het transport, de belastingen, het tegengaan van belastingontduiking en het bestrijden van tabakssmokkel.
Dit protocol is toegevoegd aan het Brexitakkoord en geldt tot de overgangsperiode van het Britse EU-lidmaatschap eindigt. Daarna moet er een nieuw handelsakkoord tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk klaarliggen, een akkoord waarvoor elke lidstaat (dus ook Spanje) een veto heeft.
Openbreken scheidingsakte
Afgelopen week hebben EU-Brexitonderhandelaar Barnier en zijn team de Spaanse EU-ambassadeur en de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken voorgehouden dat het Brexitakkoord niets afdoet aan hun territoriale aanspraken. Ook een vertrouwelijk advies van de juridische dienst van de Europese Commissie toont dit volgens betrokkenen aan. Het mocht Madrid niet overtuigen. Sánchez eist een duidelijker uitspraak van de EU in het Brexitakkoord (de scheidingsakte) of in de politieke verklaring van de leiders over de toekomstige relatie met het Verenigd Koninkrijk.
Brusselse diplomaten verklaren Sánchez’ opstelling uit zijn zwakke politieke positie (minderheidsregering) en naderende regionale verkiezingen in Andalusië (2 december). Omdat het openbreken van de scheidingsakte anderen zou aanmoedigen hetzelfde te doen – de Britse premier May voorop – zal de eis van Sánchez worden verwoord in de politieke toekomstverklaring dan wel als een aparte verklaring van Spanje, toegevoegd aan het pakket dat toch al vele honderden pagina’s telt. De andere landen nemen daar dan kennis van. Woensdagmiddag is May in Brussel om de laatste gesprekken te voeren.
Sánchez is overigens niet de enige EU-leider met slotnoten op zijn zang: de Franse president Macron wil een stevige garantie dat Franse (en andere Europese ) vissers toegang houden tot de Britse viswateren. Ook dit zal zondag in een aparte verklaring zijn weg naar de vergadertafel vinden. Dat het Brexitakkoord alsnog sneuvelt, verwacht niemand in Brussel. Zoals een betrokken diplomaat het dinsdagmiddag verwoordde: ‘Dat feestje wordt niet meer verstoord.’