Direct naar artikelinhoud
Beste boeken van 2019Top 57

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

De beste 57 boeken van 2019, uit alle genres, geselecteerd door de boekenmedewerkers van de Volkskrant. Dit was in de boekenkast het jaar van MeToo en dat zie je terug in deze lijst.

Begin november was de Britse bestsellerauteur Robert Harris te gast bij het Crossing Border festival in Den Haag, waar hij in een schemerige bibliotheekzolder werd geïnterviewd over zijn nieuwe boek De tweede slaap. Het was een onderhoudend gesprek, maar echt enthousiast werd Harris pas toen iemand in de zaal een vraag stelde over zijn trilogie over de Romeinse redenaar en politicus Marcus Tullius Cicero (106-43 voor Christus). Cicero!, straalde Harris. Wat was die toch briljant! Net als zijn tijdgenoten, de dichters Horatius, Vergilius, Ovidius: beter dan toen is er nooit meer geschreven. Wat nou vooruitgang? Vroeger, tóen konden ze pas schrijven. In gesprek met de Volkskrant zei Harris het opnieuw: het idee dat we surfen op een permanente golf van beter en slimmer, is vals. ‘Ik geloof niet in de vooruitgang van het menselijke zelf.’

Even goed verschenen er ook in 2019 weer duizenden boeken. Belabberde boeken, matige boeken, mooie boeken, geweldige boeken. Misschien doen ze allemaal zwaar onder voor wat tweeduizend jaar geleden is geschreven, maar ‘een kamer zonder boeken is als een lichaam zonder ziel’, zoals de grote Cicero zelf al zei, en persoonlijk pak ik er ’s avonds in bed toch net iets liever de dagboeken van Arthur Japin bij dan de Epistulae van Horatius.

En omdat de mens nu eenmaal is behept met een onbedwingbare neiging tot ordening, hebben we ook dit jaar weer een lijst gemaakt met daarin de beste boeken van 2019, volgens de boekenmedewerkers van de Volkskrant dan. Iedereen stelde zijn/haar persoonlijke topdrie samen en gaf die boeken een cijfer tussen de nul en de tien, waarna het grote tellen kon beginnen. In deze lijst zijn alle genres door elkaar gemixt; uiteraard is de volgorde discutabel en zullen lezers bepaalde boeken missen. Maar dit is ónze lijst, niet meer en niet minder. Met op 1 She Said van Jodi Kantor en Megan Twohey van The New York Times, waarin ze hun berichtgeving over Hollywood-producer Harvey Weinstein reconstrueren. Omdat het een grandioze cursus onderzoeksjournalistiek is; omdat het laat zien hoe je als net medium wél moet berichten over een met hypes en hysterie beladen onderwerp als seksueel wangedrag; en vooral omdat het zo’n goed boek is. 

Wilma de Rek, chef boekenredactie

57. Valeria Luiselli: Archief van verloren kinderen

Fictie

Archief van verloren kinderen is een uitdagende roman, een boek waarvan je in eerste instantie niet goed weet of het nu geslaagd is of niet. Het is een roadnovel, een essay over archiveren, een politiek betrokken verhaal over kindvluchtelingen, een mythische raamvertelling – Luiselli wil heel veel tegelijk. Maar de rest van het jaar bleef ik naar het boek verwijzen en sloeg ik het vaak weer open. De betekenis groeide voor mij in de loop van het jaar, en heeft me onmiskenbaar veranderd. (PB)

Valeria Luiselli – Archief van verloren kinderen. Vertaald door Molly van Gelder en Nicolette Hoekmeijer. Das Mag/Karaat; € 27,50.

56. James Ellroy: This Storm

Thriller

Ook in This Storm laat James Ellroy – de meester van de westkust-noir – zijn geboorteplaats Los Angeles weer de hoofdrol spelen. Het tijdvak is januari 1942, de Japanse aanval op Pearl Harbor is net voorbij. Verregaande paranoia teistert LA. Angst voor een Vijfde Colonne. Vrees voor een Japans bombardement. Episode 2 uit zijn reeks Second L.A. Quartet. Deel 1 (Perfidia) verscheen in 2014. (RvS)

James Ellroy: This Storm. Knopf Publishing Group; € 27,99.

55. Angelie Sens: De kolonieman

Biografie

Johan van den Bosch is bekend als stichter van verbeteringsgestichten als Frederiksoord en Veenhuizen, waar het stedelijke uitschot naar toe werd gestuurd in een poging het te ‘beschaven’. Maar zoals deze biografie bewijst, was de rusteloze Van den Bosch tot veel meer in staat. Hij stond aan de wieg van de Twentse textielindustrie, en eenmaal Gouverneur in Suriname wilde hij de slavernij afschaffen. Een eerbetoon aan een doortastend man. (MH)

Angelie Sens: De Kolonieman; Balans; € 39,99. 

54. Julia Blackburn: Lied van de tijd

Non-fictie

Vijfduizend jaar geleden werd Doggerland verzwolgen door wat nu de Noordzee heet en kwam Groot-Brittannië los van het Europese continent. In prachtige, ritmische, en ook heel gewone taal stelt Julia Blackburn de verloren mensen en dieren van Doggerland centraal. Een boek over fossielen – en over rouw, klimaatangst, en wie weet de Brexit. Tastend zoekt Blackburn troost bij lange tijdlijnen. (MSl)

Julia Blackburn: Lied van de tijd: op zoek naar Doggerland. Vertaald door Paul van der Lecq; De Bezige Bij; € 29,99.

53. Paul Kingsnorth: Bekentenissen van een afvallig milieuactivist
Non-fictie

De Britse schrijver en voormalig milieuactivist Kingsnorth verwoordt in essays excellent zijn wanhoop over de toestand van de natuurbescherming en het (in zijn ogen) failliet van de milieubeweging. Dobberend tussen verbittering en berusting schetst hij een nieuw perspectief dat tot denken stemt. Oorspronkelijk verschenen in 2017, maar nu vertaald in het Nederlands. (JPG)

Paul Kingsnorth: Bekentenissen van een afvallig milieuactivist. Vertaald door Hanneke Bos en Inge Kok. Atlas Contact, € 24,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

52. John Lewis Stempel: Weideland
Non-fictie

Een jaar op het landgoed van schrijver, boer en historicus John Lewis-Stempel, in Herefordshire, West-Engeland. Briljant geschreven dagboek (tien jaar oud, nu vertaald) waar de vossen, dassen en rode wouwen doorheen schieten, maar waarin ook bitterhard de teloorgang in beeld komt. Alleen ‘natuurlijk boeren’ kan natuur en mens nog redden, betoogde Lewis-Stempel onlangs gloedvol op het Crossing Borderfestival in Den Haag. (JPG)

John Lewis Stempel: Weideland. AtlasContact; € 22,99.

51. Sjoerd Kuyper: Bizar
Jeugd (vanaf 13 jaar)

Sallie Mo mag van haar psychiater komende zomer niet lezen en niet liegen. Om de tijd te doden, schrijft ze. Maar terwijl ze in haar tent verslag doet van haar eigen en haar moeders liefdesgedoe, ontdekt ze dat het niet makkelijk is om de waarheid schrijven. Halsbrekende literaire toeren, puberhormonen en levensvragen; de gedroomde opvolger van het succesvolle Hotel de grote L. (PvL)

Sjoerd Kuyper: Bizar. Hoogland & Van Klaveren; € 15,95.

50. O.C. Hooymeijer: De nieuwe gids voor de niet-bestaande vogels van Europa 
Non-fictie

Tussen kunst en pastiche: een aanstekelijke ‘vogelgids’ met een twist. De Snot, de Blindkuif en de Zeebrons bestaan wel, maar alleen in het hoofd van kunstenaar O.C. Hooymeijer, die 49 soorten in oliepastels vastlegde. Met beschrijvingen van soort en gedrag. En, bijzonder: met recepten. Kunst, het komische en commentaar (de liefde voor bestaande vogels is evident) komen bijeen in een heerlijk naslagwerkje. (JPG)

O.C. Hooymeijer: De nieuwe gids voor de niet-bestaande vogels van Europa. Noordboek; € 17,50.

49. Edward van de Vendel en Martijn van der Linden: Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt 
Jeugd (vanaf 10 jaar)

Wat moet je doen als je ouders je nooit laten winnen met spelletjes? Of als je in de winter met bevroren voeten naar de wc moet? De veelzijdige kinderdichter Edward van de Vendel geeft fantasievolle oplossingen voor even fantasievolle problemen in gedichten waar je wat aan hebt. Illustrator Martijn van der Linden maakt er schilderijen, pentekeningen, stripverhalen en karikaturen bij. (PvL)

Edward van de Vendel en Martijn van der Linden: Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt. Querido; € 17,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

48. Clive Thompson: De coders 
Non-fictie

Een boek waarin de schrijver in het hoofd kruipt van programmeurs. Dat klinkt op voorhand niet echt spannend. Toch is De coders van de Amerikaanse journalist Clive Thompson dat wel. Maar het is vooral een belangrijk boek, omdat duidelijk wordt hoe coders de wereld vormgeven met hun producten. Zij zijn zo’n beetje de machtigste mensen ter wereld. Maar wel een nogal eenzijdig samengestelde groep. (LV)

Clive Thompson: De Coders. Vertaald door Piet Dal, Nannie de Nijs Bik-Plasman, Marianne Palm. Maven Publishing; € 21,50.

47. Miquel Bulnes: Openbaringen
Thriller

Een van de verrassendste thrillers van het jaar. De Nederlands-Spaanse romancier Miquel Bulnes haalt alles uit de kast om de lotgevallen van anesthesist Xavier Miralles, Xavi voor vrienden, te beschrijven. De hoofdpersoon is verslaafd geraakt aan het middel dat hij zijn patiënten toedient: propofol. Hij claimt dat dit spul het verder zo nutteloze bestaan verzacht. Ondertussen heeft Xavi angstaanjagende visioenen, en glijdt hij langzaam af. (RvS)

Miquel Bulnes: Openbaringen. Prometheus; € 19,99.

46. Maria Stepanova: Voorbij het geheugen – een familiegeschiedenis
Non-fictie

Het had een roman over haar Joods-Russische familie moeten worden. Hoe doorstonden ze pogroms, de Russische revolutie, de Holocaust? Maar reizend door Rusland vindt dichteres Stepanova onvoldoende informatie. Dus beschrijft ze haar zoektocht, verweven met verwijzingen naar romans, films en kunst. Hoewel ze het de lezer met haar associatieve schrijfstijl niet altijd gemakkelijk maakt, is het een rijke vertelling. (RH)

Maria Stepanova: Voorbij het geheugen – een familiegeschiedenis. Vertaald door Jan Robert Braat. De Bezige Bij; € 29,99.

45. Milo Manara: Caravaggio deel II – Gratie
Graphic novel

Begin dit jaar verscheen het tweede deel van Caravaggio’s verstripte biografie, zoals getekend door de Italiaanse kunstenaar annex beeldverhalen-schepper Milo Manara. Ook in dit vervolg op Caravaggio – Met degen en palet (2015) spatten de reproducties van diens doeken weer van het papier. Ondertussen loopt het levensverhaal van Caravaggio gewoon door. Manara tekent hem als een romantische held met een vleugje rock-’n-roll avant-la-lettre. (RvS)

Milo Manara: Caravaggio deel II: Gratie. Ballon Media. € 18,40.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

44. Eduardo Halfon: De Poolse bokser
Fictie

De intrigerende verhalen in De Poolse bokser van de Guatemalteek Eduardo Halfon worden losjes aan elkaar verbonden door een verteller die net zo heet als de schrijver en die net als de personages van Roberto Bolaño de ongrijpbaarheid van het leven meer als een gegeven ervaart dan als een probleem. (MSt)

Eduardo Halfon: De Poolse bokser. Vertaald door Lisa Thunnissen. Wereldbibliotheek; € 21,99.

43. Derk Visser: Drama Queen
Jeugd (vanaf 12 jaar)

Meesterlijke dialogen, hilarische hyperbolen en hartverscheurend tienerleed. Drama Queen volgt drie winters lang het leven van Angel, die in een achterstandswijk woont waar de politie al heel lang niet meer durft te komen. Kayleigh is haar enige vriendin. Maar die verhuist naar een betere buurt en gaat naar het gymnasium. Toch komt Kayleigh weer terug in haar leven. En hoe. (PvL)

Derk Visser: Drama Queen. Gottmer; € 14,99.

42. Astrid Roemer: Gebroken wit
Fictie

Grootse roman van Astrid Roemer over een paar generaties vrouwen in Suriname: hun trauma’s, hun verlangens, hun toekomst. Gebroken wit heeft alles wat Roemer zo’n goede auteur maakt: taalvrijheid, experimenteerdrift, zinnelijkheid, ingebed in een wijd uitgesponnen verhaal over een familie, en over een natie in aanloop naar onafhankelijkheid. Roemer forceert haar eigen spellingsregels om te kunnen schrijven over wat verzwegen wordt. (PB)

Astrid Roemer: Gebroken Wit. Prometheus; € 19,99.

41. Thomas Verbogt: Olifant van zeep
Fictie

Ontzettend geestige verhalen. Verbogt is een van de weinige schrijvers die zo goed zijn in het beeldend beschrijven van slapstick. Verhalen vanuit de underdog, de melancholieke tobber van het lichte soort, een toeschouwer die liever toeschouwer had willen blijven. Thomas Verbogt op zijn best. (KP)

Thomas Verbogt: Olifant van zeep. Nieuw Amsterdam; € 20.

40. Joris-Karl Huysmans: Aan de vrouw
Fictie

Dramaturgisch zit deze roman van Huysmans (1848-1907) voortreffelijk in elkaar: versnellingen en vertragingen, lichtheid en zwaarte wisselen elkaar af. De personages zijn levensecht, zonder dat het gewone stervelingen worden. Daarbij is Huysmans onwaarschijnlijk grappig voor een schrijver uit die tijd. (WdB)

Joris-Karl Huysmans: Aan de vrouw. Vertaald door Rokus Hofstede. Lebowski; € 21,90.

39. Anton Valens: Chalet 152
Fictie

Zoals we van Valens gewend zijn is de hoofdpersoon een wat verloren figuur die denkt in enigszins plechtige taal. Chalet 152 is een feest van taal, het gaat van archaïsch naar informeel, vaak zelfs binnen één pagina, en alles in precies de juiste dosering, doeltreffend en effectief. Een boek vol onderkoelde, zelfs achteloze humor (KP)

Anton Valens: Chalet 152. Atlas Contact; € 19,99.

38. Manon Uphoff: Vallen is als vliegen
Fictie

Een dag na het lezen van deze indringende en krachtige roman kwamen bij mij de tranen. In Uphoffs universum kon vader elk moment binnendringen bij zijn ‘geraffineerde’ jonge dochters. De schrijfster vindt de woorden om te breken met een zuigend verleden. Haar mythische, mateloze beelden katapulteren haar uit de dampkring van de vader. Wat een moed, wat een levenslust! (MSl)

Manon Uphoff: Vallen is als vliegen. Querido; € 18,99.

37. Geovani Martins: De zon op mijn hoofd
Fictie

In De zon op mijn hoofd laat Geovani Martins niet alleen zien dat de ellende in de favela’s van Rio de Janeiro voor het oprapen ligt, maar ook dat het leven daar zo zijn vrolijke kanten heeft. Levendig verteld, levendig vertaald. (MSt)

Geovani Martins: De zon op mijn hoofd. Vertaald door Kitty Pouwels. Atlas Contact; € 19,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

36. Stephen Fry: Een jongensleven
Memoir

Na 21 jaar liet Thomas Rap de meesterlijke memoires van acteur, schrijver en comedian Stephen Fry vertalen. Met genadeloze zelfkennis en onweerstaanbare humor vertelt Fry het verhaal van zijn vlegeljaren. De onhandelbare puber, die zijn homoseksualiteit én zijn verbale talent ontdekt, wordt van kostschool geschopt. Daarna dreigt hij lelijk af te glijden in de misdaad. Elke zin van dit boek is een genot. (AT)

Stephen Fry: Een jongensleven. Vertaald door Henny Corver. Thomas Rap; € 22,99.

35. Ali Smith: Lente
Fictie

Ook in het derde deel van Ali Smiths seizoenen-tetralogie, Lente, dringt de actualiteit tussen de kieren van het verhaal naar binnen. Hoofdpersonen zijn filmregisseur Richard en de bij een asielzoekersuitzetcentrum werkzame Britt. Daarnaast speelt een ongrijpbare, ontregelende buitenstaander een cruciale rol. Maar veel belangrijker dan de plot zijn Smiths stilistische vuurwerk en haar geweldige humor. (HB)

Ali Smith: Lente. Vertaald door Karina van Santen en Martine Vosmaer. Prometheus; € 21,99.

34. Frans de Waal: Mama’s laatste omhelzing 
Non-fictie

Intelligentie en emotie bij dieren zijn de constante thema’s in het werk van De Waal. Na een eerder overzichtswerk over intelligentie is er nu het complementerende Mama’s laatste omhelzing over emoties. De Waal toont zich opnieuw een fijne verhalenverteller, over jaloerse aapjes, rouwende kauwen en schuldbewuste honden. De kern: mensen verschillen minder van dieren dan ze ooit hoogmoedig meenden. (RH)

Frans de Waal: Mama’s laatste omhelzing – Over emoties bij dieren en wat ze ons zeggen over onszelf. Atlas Contact; € 24,99.

33. Vivian Gornick: Een vrouw apart – En de stad
Memoir

‘Wat als de zucht naar stabiele intimiteit voortdurend bedreigd wordt door een even grote, zo niet grotere, zucht naar destabilisatie? Wat dan?’ schrijft Vivian Gornick in Een vrouw apart – En de stad, een collectie briljante kleine essays en miniatuurromans geschreven door een flaneur voor flaneurs. Over tegenstrijdige verlangens en het besef dat de conflicten die daaruit voortvloeien onoplosbaar zijn. Volgende week veel meer over dit mooie boek. (AG)

Vivian Gornick: Een vrouw apart. En de stad. Vertaald door Caroline Meijer. Nijgh & Van Ditmar; € 20.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

32. Sophia Rosenfeld: Democracy and Truth  A Short History

Non-fictie

Er verschenen dit jaar genoeg snerpende analyses van de toestand van de westerse democratie. Maar het meest trof me dit rustige, uitgewogen essay van historica Sophia Rosenfeld. Een gezonde democratie berust op een waarheidsideaal. Maar de dagelijkse waarheid waarmee we het moeten doen, kan nooit tot dogma worden verheven. Wee ons als populisten én technocraten dit uit het oog verliezen. (MSl)

Sophia Rosenfeld: Democracy and Truth: A Short History. University of Pennsylvania Press, ca. € 22.

31. Ahmet Altan: Ik zal de wereld nooit meer zien
Non-fictie

De Turkse schrijver en journalist Ahmet Altan werd kort na de mislukte staatsgreep in 2016 gearresteerd. In 2018 werd hij met zijn broer Mehmet tot levenslang veroordeeld. In de gevangenis schreef hij de aantekeningen voor Ik zal de wereld nooit meer zien. Lucide, ondanks alles speels en geestig, soms wijs vormen deze notities een triomf van een schrijverschap dat door alle muren gaat, in de hoofden van hen die willen denken en weten. Op 4 november kwam Altan vrij, een week later werd hij weer gearresteerd. (HP)

Ahmet Altan: Ik zal de wereld nooit meer zien. Aantekeningen uit de gevangenis. Vertaald door Hamide Doğan. De Bezige Bij; € 16,99.

30. Charles-Ferdinand Ramuz: De grote angst in de bergen
Fictie

Lezend in deze roman krijg je het gevoel dat je zelf langs de flanken van de bergen omhoog loopt, zó treffend schrijft de Zwitser Ramuz (1878-1947). En met de herders die hoog in die bergen hun koeien weiden wordt het je koud om het hart. Ramuz toont hoe nietig de mens is. (WdB)

Charles-Ferdinand Ramuz: De grote angst in de bergen. Vertaald door Rokus Hofstede. Van Oorschot; € 21,50.

29. Mike Isaac: De strijd om Uber
Non-fictie

Bedrijfsfeestjes met bergen coke en prostituees, ongebreidelde seksuele intimidatie, agressieve managers en bedrijfsspionage: De strijd om Uber van The New York Times-journalist Mike Isaac leest als een kroniek van alles wat er fout is aan de opgepompte techcultuur van Silicon Valley. De ‘held’ van het verhaal is Uber-oprichter Travis Kalanick. Zijn compromisloze houding leidt tot ongekende successen, maar ook tot zijn harde val. (LV)

 Mike Isaac: De Strijd om Uber. Vertaald door Pieter Janssens en Jet Zegers. Nieuw Amsterdam; 24,99.

28. Tijs Goldschmidt: Onvoldoende liefdesbrieven
Non-fictie

Goede brievenschrijvers sterven uit. Dat is jammer, concludeer je na lezing van bioloog Goldschmidts Onvoldoende liefdesbrieven. In deze selectie brieven die hij aan vrienden, familie en kennissen schreef, toont hij zich een grage verteller met een brede belangstelling en een flink reservoir aan anekdotes. Aangenaam om te lezen, of het nu over sluwe stekelbaarsmannetjes gaat of over zijn narcistische vader. (RH)

Tijs Goldschmidt: Onvoldoende liefdesbrieven. Van Oorschot; € 25.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

27. Claudio Magris: Momentopnamen 
Non-fictie

De Italiaanse schrijver en filosoof Claudio Magris (80) stelde uit zijn journalistieke werk de bloemlezing Momentopnamen samen, met schitterende ‘snapshots’ van het moderne leven. In niet meer dan drie of vier pagina’s schetst hij kleine observaties die het alledaagse ver overstijgen – werk van een groot stilist, dat in de vertaling van Linda Pennings volledig tot zijn recht komt. (EM)

Claudio Magris: Momentopnamen. Vertaald door Linda Pennings. De Bezige Bij; € 24,99.

26. Bernardine Evaristo: Girl, Woman, Other
Fictie

Wervelend geschreven roman waarin de stemmen opklinken van twaalf personages. Hoewel bijna allemaal afkomstig van gekleurde vrouwen, zijn ze van een geweldige diversiteit. De twaalf verschillen sterk in leeftijd, achtergrond en sociale positie, maar blijken onderling met elkaar verbonden. In het slothoofdstuk van deze vormtechnisch eigenzinnige roman vallen de twaalf stemmen samen in een glorieuze koorzang. (HB)

Bernardine Evaristo: Girl, Woman. Other. Hamish Hamilton; € 24,95.

25. Robert Deutsch: Turing
Graphic novel

Alan Turing: Brits wiskundige en homoseksueel. Iemands geaardheid hoort niet in zo’n beknopte persoonsbeschrijving, maar bij Turing is het een vorm van gerechtigheid. De Duitse codeermachine Enigma werd door deze ‘beautiful mind’ gekraakt, maar hij pleegde zelfmoord nadat hij chemisch was gecastreerd. Robert Deutsch schilderde zijn levensverhaal op hoogst originele wijze, met een onverwachte bijrol voor de giftige appel van Sneeuwwitje. (JP)

Robert Deutsch: Turing. Concerto Books, € 34,99.

24. Jon Fosse: De andere naam
Fictie

De Noorse meester van het langzame proza daalt af in het hoofd van een piekerende schilder, de zon laat zich zelden zien, een eenzame Kerst nadert, vrienden en geliefden zijn dood of gaan dat binnenkort, nergens lijkt redding. Of die moet in het scheppen liggen – van een beeld dat licht geeft in de duisternis. (AP)

Jon Fosse: De andere naam (Septologie I en II). Vertaald door Marianne Molenaar. Oevers; € 21,95.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

23. Andrew Roberts: Churchill – De biografie
Biografie

Wanneer je een biografie schrijft van meer dan duizend pagina’s, kan het maar beter een pageturner zijn. Churchill was erg geestig en flamboyant, en dat is de biografie van Andrew Roberts ook. Sterk is vooral het psychologische portret van Churchill: een verwaarloosd kind dat tot zijn laatste snik geprobeerd heeft zijn vader te pleasen. (EP)

Andrew Roberts: Churchill – De biografie. Vertaald door Roland Fagel en Natasha Gerson. Prometheus; € 49,99.

22. Theo Mulder: De hersenverzamelaar
Non-fictie

Overal waar Franz Joseph Gall kwam, bezocht hij de gevangenis. Daar bevoelde hij de schedels van de grootste misdadigers. De bobbels op hun koppen verrieden hun misdadige aard. Frenologie heette deze ‘hersenwetenschap’. Heel Europa viel ervoor. Maar Theo Mulder schreef méér dan een biografie. Gall stond aan de basis van de neurowetenschap. Nog steeds willen we onze geest lokaliseren in het brein, en nog steeds kijken we verrukt naar hersenplaatjes die onze geest zouden ‘verklaren’. (MH)

Theo Mulder: De hersenverzamelaar. Balans; € 32,99.

21. Orlando Figes: Europeanen
Non-fictie

Rond de levens van Ivan Toergenjev, Pauline en Louis Viardot ontvouwt Orlando Figes een cultuurgeschiedenis van de negentiende eeuw, waarin zoiets als een Europese canon tot stand kwam. Hoe kan het dat wij Europeanen min of meer van dezelfde opera’s, boeken en schilderijen houden? Figes heeft een origineel antwoord. En hij is een meesterverteller. (EP)

Orlando Figes: Europeanen – Het ontstaan van een gemeenschappelijke cultuur. Vertaald door Toon Dohmen. Nieuw Amsterdam; € 42,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

20. Platonov: Verhalen
Fictie

Wat vertaald werk betreft, was ik het meest getroffen door de Verhalen van Platonov. Diverse verhalen kende ik al, maar dit zijn nieuwe, mooie vertalingen ervan door Aai Prins, en Platonov toont je de wereld door een verwrongen vergrootglas waardoor je met je neus op het feit gedrukt wordt hoe bizar, absurd, raadselachtig en duister dit bestaan is, waar toch ook zo veel in te lachen valt. Wat een juweel, zo’n mooi uitgegeven boek van ruim 800 pagina’s. (M’tH)

Platonov: Verhalen. Vertaald door Aai Prins. Van Oorschot; € 50.

19. Wessel te Gussinklo: De hoogstapelaar
Fictie

Moeilijk maar verslavend, monotoon maar prikkelend, vreemd maar herkenbaar, ergerniswekkend maar ontroerend, zwaarmoedig maar vrolijk stemmend. Er is dit jaar nog geen boek verschenen dat zo verrukkelijk paradoxaal is als De hoogstapelaar van Wessel te Gussinklo, over de 17-jarige Ewout Meyster die obsessief bezig is met zijn imago. Een man wil hij zijn, een échte man. Te Gussinklo won er in november terecht de Bookspotprijs mee. (BvH)

Wessel te Gussinklo: De hoogstapelaar. Kopernik; € 21,50.

18. Bianca Stigter: Atlas van een bezette stad
Non-fictie

Elke Amsterdammer zou gevoelig moeten zijn voor wat Armando ooit ‘schuldig landschap’ noemde. Op zakelijke en daardoor uiterst doeltreffende wijze beschrijft Bianca Stigter straat na straat, buurt na buurt wat er tijdens de bezettingsjaren in Amsterdam gebeurde, adressen erbij. Voorbeeldig geïllustreerd. (ED)

Bianca Stigter: Atlas van een bezette stad – Amsterdam 1940-1945. Atlas Contact; € 59,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

17. Benjamin Balint: Kafka’s laatste proces – De strijd om een literaire nalatenschap
Non-fictie

Kafka’s laatste proces leest niet alleen als een spannende thriller over de odyssee van de literaire nalatenschap van Kafka, maar is ook een briljante uiteenzetting van de betekenis van zijn werk. Wat is de Joodse identiteit van Franz Kafka? Rechtvaardigt die de claim van Israël op zijn nalatenschap? Uiteindelijk gaat het boek van Balint over het wezen van de literatuur. (EP)

Benjamin Balint: Kafka’s laatste proces – De strijd om een literaire nalatenschap. Vertaald door Frank Lekens. Uitgeverij Bas Lubberhuizen; € 24,99.

16. Elsbeth Etty: In de man zit nog een jongen. Willem Wilmink  De biografie

Biografie

De beste biografie van dit jaar (Annemiek Recourt over Greshoff niet te na gesproken, die ik ook heel goed vond) is die van Willem Wilmink door Elsbeth Etty. Terwijl ik toch niets heb met Wilmink, las ik deze biografie ademloos uit. (M’tH)

Elsbeth Etty: In de man zit nog een jongen. Willem Wilmink – De biografie. Nijgh & Van Ditmar; € 34,99.

15. Menno Wigman: Verzamelde gedichten
Poëzie

De dichter die zich te laat geboren achtte, en die zo vroeg stierf, smeedde modern-klassieke, welluidende verzen waarin een romantische inborst zich geen raad weet in een tijdperk dat door lelijkheid en uitverkoop wordt gekenmerkt. (AP)

Menno Wigman: Verzamelde gedichten. Samengesteld door Neeltje Maria Min en Rob Schouten. Prometheus; € 29,99.

14. Elton John: Ik
Autobiografie

Autobiografieën van rocksterren zijn vaak oefeningen in ijdelheid. Elton John doet het anders. Zijn uitzinnige drugs- en seksverslaving, zijn onmogelijke karakter, zijn problematische uiterlijk - niets uit zijn verleden is te pijnlijk om uit de doeken te doen. Gelukkig allemaal verpakt in verrassend trefzekere humor. En zonder ten koste te gaan van de échte hoofdzaak: het verhaal van Eltons muziek. (FV)

Elton John: Ik. Vertaald door Robert Neugarten. Lebowski; € 24,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

13. Ronan Farrow: Catch and Kill – Lies, Spies and a Conspiracy to Protect Predators
Non-fictie

Als in een thriller beschrijft Pulitzer Prize-winnaar Ronan Farrow hoe hij bij zijn onderzoek naar de seksuele terreur van Harvey Weinstein maandenlang werd gedwarsboomd: door spionnen, nepjournalisten, advocaten  en ­– meest schrijnend – zijn eigen bazen bij NBC. In Catch and Kill ontmaskert Farrow niet alleen Weinstein, maar ook (een deel van) de Amerikaanse journalistiek. Daarbij doopt hij zijn pen in geestige zelfspot. (AvD)

Ronan Farrow: Catch and Kill – Lies, Spies and a Conspiracy to Protect Predators. Fleet, € 17,99 (Nederlandse vertaling bij Luitingh-Sijthoff. € 21,99.)

12. J.M. Coetzee: De oude vrouw en de katten
Fictie

‘Kan een getrouwde vrouw, als gevolg van een bewuste beslissing, voor bepaalde tijd ophouden een getrouwde vrouw te zijn, en alleen maar zich­zelf zijn, en dan naderhand weer een getrouwde vrouw worden?’, schrijft J.M. Coetzee in de verhalenbundel De oude vrouw en de katten. Over de kracht en het gevaar van de verhalen die wij onszelf en anderen vertellen. (AG)

J.M. Coetzee: De oude vrouw en de katten. Vertaald door Peter Bergsma. Cossee; € 20,99.

11. J.M. Coetzee: De dood van Jezus
Fictie

Twee keer Coetzee in deze lijst, inderdaad, want ook het laatste deel van de Jezustrilogie verscheen dit jaar en daarin wordt het uitermate spannend. David, de hoofdpersoon, overlijdt zonder een duidelijke boodschap voor zijn volgelingen na te laten. Gaan ze toch aan de haal met hun herinneringen? Vol intertekstuele verwijzingen naar de Joodse en Griekse traditie en de roman Don Quichot blijft Coetzee zijn lezers meeslepen. (HA)

J.M. Coetzee: De dood van Jezus. Vertaald door Peter Bergsma. Cossee; € 23.

10. Thomas Piketty: Capital et idéologie
Non-fictie

Piketty’s grote thema is de groeiende ongelijkheid in de wereld. Hij beschrijft dat op allerlei niveaus in een veelheid van landen. Zijn stelling is dat ongelijkheid weliswaar van alle tijden is, maar dat die zich nu weer verdiept, wat in de nabije toekomst tot sociale onrust, tot conflicten kan leiden. Capital et idéologie (nog niet vertaald) heeft de grote verdienste een duizelingwekkende hoeveelheid complex materiaal toegankelijk te maken, ook voor niet-economen. Een verontrustende en toch aanstekelijke studie. (HP)

Thomas Piketty: Capital et idéologie. Editions du Seuil; € 25.

9. Alessandro Baricco: The Game
Non-fictie

The Game is geen essay, geen roman, geen journalistiek werk, geen reportage, geen filosofie en geen geschiedenisboek. Het is dat allemaal tegelijk’, zei Alessandro Baricco in mei in de Volkskrant. Dit boek is het vervolg op zijn bejubelde essaybundel De barbaren uit 2006 en laat prachtig zien hoe de digitale revolutie – van Space Invaders, Google en de iPhone tot aan Netflix en Youporn – onze beschaving inmiddels onomkeerbaar heeft veranderd. (JvdP)

 Alessandro Baricco: The Game. Vertaald door Manon Smits. De Bezige Bij; € 24,99.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

8. Michel Houellebecq:  Serotonine
Fictie

Vergeet alle marketing en de hypes, laat je niet afschrikken door dat mismoedige hoofd  of het lederen tuigje waarin zijn echtgenote dit jaar op ons Boekenbal rondliep en lees Houellebecq (1956) om wat hij is: een briljante chroniqueur van onze tijd. Niet voor niets is hij fan van Joris-Karl Huysmans. Serotonine is een roman over liefde en de eenzaamheid die erop volgt, verpakt in scherpe analyses en brute seksscènes. Beschaving is oppervlakkig, de mens is een dier en zonder begeerte en seks, het enige moment waarop de mens zichzelf werkelijk in de strijd gooit, is er helemaal niets. C’est la vie – het is de enige zin die Martin de Haan, al jaren Houellebecqs Nederlandse vertaler, onvertaald laat. (WdB, WdR)

Michel Houellebecq: Serotonine. Vertaald door Martin de Haan. Arbeiderspers; € 24,50.

7. Colson Whitehead: De jongens van Nickel
Fictie

Meesterverteller en woordtovenaar Colson Whitehead (The Underground Railroad) greep wederom terug op een gruwelijke geschiedenis om op indringende wijze misstanden aan de kaak te stellen – toen en nu.Geïnspireerd door historische feiten vertelt Whitehead in deze roman het verhaal van de leergierige en ambitieuze maar naïeve zwarte jongeman Elwood Curtis. Door een misverstand belandt hij op de gruwelijk strenge Nickel-kostschool, waar hij in Jack Turner een vriend vindt. Pas helemaal op het eind ontdekt de lezer hoe briljant Whiteheads roman in elkaar steekt en hoe treffend dit thematisch uitpakt. The Nickel Boys is een fantasieverhaal, maar stevig geworteld in de bittere realiteit van de Dozier School, een tuchtschool in Florida waar (voornamelijk) zwarte jongens niet alleen werden mishandeld en verkracht ­– er werden ook 55 graven gevonden. (AvD, HB)

Colson Whitehead: De jongens van Nickel. Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Atlas Contact; € 22,99.

6. Sjeng Scheijen: De avant-gardisten
Non-fictie

Het begon zo veelbelovend. De Russische revolutie zou de kunst bevrijden. Tatlin, El Lissitzky, Rodtsjenko, Meyerhold, Malevitsj: ze voerden de moderne kunst tot nieuwe hoogten. Maar al snel werd de droom een nachtmerrie. Sjeng Scheijen, met Wessel te Gussinklo winnaar van de BookSpotprijs 2019,  neemt de lezer mee op een trage reis naar de hel van de Sovjetkunst. We zien hoe carrières worden verwoest en talent wordt gebroken. De een pleegde zelfmoord, de ander verdween, een derde vluchtte. Alleen Tatlin vocht door. Adembenemend. (MH)

Sjeng Scheijen: De avant-gardisten. Prometheus; € 24,99.

5. Benjamin Moser: Sontag – Haar leven en werk
Biografie

Benjamin Moser, een in Nederland wonende Amerikaanse schrijver, publiceerde een vuistdikke, leesbare en gedurfde biografie van Susan Sontag (1933-2004). De biograaf beschrijft haar als een ongewoon slim, eenzaam meisje, de grootste intellectueel New York in de jaren zestig, onzekere minnares en tenslotte als diva. Sontag leerde ons hoe giftig metaforen kunnen zijn. Moser brengt haar en haar ideeën gloedvol tot leven. (AT)

Benjamin Moser: Sontag – Haar leven en werk. Vertaald door Koos Mebius en Lidwien Biekmann. De Arbeiderspers; € 49,99.

4. Oek de Jong: Zwarte schuur
Fictie

Oek de Jong overtreft zichzelf met Zwarte schuur, dat je tot  ‘grote Nederlandse roman’ mag bestempelen. Zonder stilistisch vertoon schept hij een uiterst boeiende, beweeglijke wereld, ademende personages. Hoe een geheim de levens van mensen kan bepalen, hoe gevoelens van schuld en onvolkomenheid tot de grootste artistieke energie kunnen leiden, hoe een schilder alles kan waarnemen, alles kan weergeven. Maar kan hij de dingen en de mensen ook aanraken? Prachtige stijl, meesterlijke observaties, overtuigende karakters en een adembenemende plot. (ED, HP)

Oek de Jong: Zwarte schuur. Atlas Contact; € 24,90.

3. Antonio Scurati: M – De zoon van de eeuw
Fictie

Het schijnt dat Antonio Scurati (50) psychologische hulp moest zoeken na het voltooien van M – De zoon van de eeuw, zó diep was hij in de geest van Mussolini gedoken. In een grootse roman, rijkelijk voorzien van documentair materiaal, beschrijft Scurati de opmars van de jonge fascist, in al zijn huiveringwekkende glorie. Dit baksteen-dikke boek over de opkomst van het Italiaanse fascisme veroorzaakte heel 2019 felle discussie in Italië, want waarom staat nergens expliciet vermeld dat het fascisme fout was en Mussolini een zwijn? Omdat, zo luidt het antwoord, dit boek de onbegrijpelijke opmars van het kwaad zo minutieus beschrijft, dat niemand je hoeft te vertellen dat Mussolini een zwijn was. Dat zie je namelijk zelf. Vanaf de eerste rij. Nu maar hopen dat de schrijver de moed vindt voor de rest van zijn trilogie. (EM, JvdP)

Antonio Scurati: M – De zoon van de eeuw. Vertaald door Jan van der Haar. Podium; € 35.

2. Peter Buwalda: Otmars Zonen
Fictie

Vaders en zonen, gebroken gezinnen, Beethoven en De Sade, daverende actie en plankgasproza: bij de slinger die Buwalda aan zijn verhaal geeft, hoeft niemand zich te vervelen. Otmars zonen van Peter Buwalda is zonder twijfel de meest ambitieuze en meest gedurfde roman van 2019. Wat een dijk van een boek. Wat een moed om een deel van het verhaal rustig op het eiland Sachalin te situeren. En dit is nog maar het eerste deel van een trilogie! (AP, M’tH)

Peter Buwalda: Otmars Zonen. De Bezige Bij; € 37,50.

Dit zijn de 57 beste boeken van 2019 (volgens ons)
Beeld Deborah van der Schaaf

1. Jodi Kantor en Megan Twohey: She Said
Non-fictie

De onbetwiste nummer 1. Pulitzer Prize-winnaars Kantor en Twohey nemen ons mee op hun speurtocht die filmmagnaat Harvey Weinstein ten val zou brengen. She Said is een grandioos handboek onderzoeksjournalistiek, een klassieker in de traditie van All the President’s Men. Beter nog, het werpt een schril licht op het perverse opportunisme van hen die seksuele intimidatie, geweld en machtsmisbruik doelbewust in stand houden, puur uit eigen gewin. (AvD). 

Jodi Kantor en Megan Twohey: She Said – Breaking the Sexual Harassment Story that Helped Ignite a Movement. Penguin Press. € 15,99 (Zij zei – #MeToo: het journalistieke onderzoek, de onthullingen en de wereldwijde impact. Atlas Contact. € 22,99)

Deze lijst werd samengesteld door: Hans Achterhuis, Persis Bekkering, Wineke de Boer, Hans Bouman, Elma Drayer, Anne van Driel, Jean-Pierre Geelen, Arnon Grunberg, Maarten ’t Hart, Bo van Houwelingen, Ranne Hovius, Marcel Hulspas, Pjotr van Lenteren, Emilia Menkveld, Eric Palmen, Arjan Peters, Jarl van der Ploeg, Katinka Polderman, Henk Pröpper, Wilma de Rek, Rob van Scheers, Marjan Slob, Maarten Steenmeijer, Aleid Truijens, Laurens Verhagen en Flip Vuijsje.