Hoe nu verder met de Brexit? Dit zijn de 5 mogelijke scenario’s

Maart 2019

Geen akkoord: harde Brexit
Bij een harde Brexit houdt het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk per 30-3-2019 abrupt op. Vanaf die dag krijgt het land (inclusief Noord-Ierland) te maken met grenscontroles en zware handelsbelemmeringen. Britse vliegtuigen verliezen landingsrechten (ook buiten de EU), vrachtwagens komen aan weerszijden van Het Kanaal vast te staan, de financiële dienstverlening (City) zal gaan sputteren. EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk en Britse onderdanen op het vasteland zijn hun toekomst niet langer zeker. De EU zal internationale arbitrage (in Den Haag) opzoeken om Londen te dwingen zijn financiële verplichtingen na te komen.

Wel een akkoord: overgangsperiode
Bij een akkoord is het Verenigd Koninkrijk verzekerd van een overgangsperiode tot eind 2020. In die 21 maanden verandert er voor Britse bedrijven en burgers niets: het vrije verkeer van goederen, mensen, kapitaal en diensten blijft bestaan, er zijn geen grenscontroles anders dan de al bestaande. Londen houdt zich aan alle EU-regels, inclusief de wetten die tijdens de overgangsperiode worden aangenomen. Het Verenigd Koninkrijk betaalt gewoon mee aan het EU-budget, maar is als niet-lid niet langer aanwezig in de instituten waar de besluiten vallen: de Europese Commissie, de EU-toppen, het Europees Parlement en de Europese agentschappen. Tijdens de overgangsperiode onderhandelen Brussel en Londen over de toekomstige handelsrelatie vanaf 2021. Medio 2020 wordt bezien of zo’n veelomvattend handelsakkoord op tijd haalbaar is.

Januari 2021

Geen handelsakkoord: verlengen overgangsperiode
Zonder handelsakkoord tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk dreigt alsnog de chaos die met de overgangsperiode voorkomen had moeten worden. In dat geval kunnen beide partijen besluiten tot een verlenging van de transitietijd. Voordeel is rust op de markten, geen grenscontroles. Nadeel voor Londen is dat de feitelijke Brexit (in de praktijk) steeds verder weg komt te liggen. De Brexiteers, met hun beloften over een glorieuze toekomst in de wereld van de vrijhandel, staan met de mond vol tanden als ze vijf jaar na het Brexit-referendum nog steeds de EU-regels moeten volgen. Als er een verlenging van de transitieperiode komt, zal die beperkt zijn, maximaal een jaar volgens betrokkenen.

Geen handelsakkoord: douane-unie
De ontwerp-Brexitdeal (zoals die nu op tafel ligt) voorziet in een vangnet voor het geval er eind 2020 geen handelsakkoord is en evenmin de politieke wil om de overgangsperiode op te rekken. In dat geval komt er een tijdelijke douane-unie. Daarover is afgelopen maanden hard onderhandeld. Het principeakkoord voorziet in een lichte douane-unie voor Groot-Brittannië, het land kan zonder invoertarieven zijn producten op de Europese markt afzetten maar moet de EU-regels voor veiligheid, staatssteun, milieu en belastingen blijven respecteren. Grenscontroles blijven mogelijk en de financiële dienstverlening (van groot belang voor Londen) is niet in de douane-unie opgenomen. Voor Noord-Ierland geldt een breder pakket om grenscontroles te voorkomen. Volgens de Brexiteers krijgt hun land hiermee een ‘vazalstatus’. Die wordt pas opgegeven als er een handelsakkoord ligt.

Wel een handelsakkoord
Een op maat gesneden, breed en speciaal akkoord tussen de EU en Groot-Brittannië is de droom van de Britse premier May. Zo’n akkoord zou niet alleen over handel gaan, maar ook militaire samenwerking omvatten en gezamenlijk beleid om terreur en criminaliteit aan te pakken. De voorliggende Brexit-deal bevat niet meer dan een ‘kader’ voor die toekomstige relatie (betrokkenen spreken over een politieke verklaring van nog geen tien pagina’s). Het handelsakkoord bepaalt of en waar en grenscontroles komen en in welke mate en onder welke voorwaarden Britse goederen op de Europese markt komen en vice versa. De tijd zal ook hier dringen: 21 maanden (de overgangsperiode) om zo’n speciaal akkoord te bereiken is beslist niet ruim. De onderhandelingen over het handelsverdrag tussen de EU en Canada (dat van goede wil was) duurden 7 jaar.