Lesmappen mee in de camper voor onderwijs op reis

Huiswerk maken op een tropisch strand - of liever nog: in de airco van de hotelkamer. Steeds meer kinderen doen het. Volgens cijfers van het Nederlandse instituut De Wereldschool voegen elk jaar 10 procent meer gezinnen droom en leerplicht samen om zo maandenlang met z’n allen de wereld over te trekken, waarna ze na thuiskomst zonder achterstand weer hup, terug de eigen klas in kunnen. Vorig jaar kregen duizend Nederlandse kinderen met behulp van een lespakket van de Wereldschool les in den vreemde, dit jaar zijn het er waarschijnlijk weer meer dankzij een groeiend aantal expats en steeds mobielere reizigers. ’s Ochtends staartdelingen, ’s middags snorkelen; is het echt zo leuk als het klinkt? Drie Nederlandse ouderparen vertellen.

Dani van Oeffelen (34, fotograaf) en Jonas van der Zeeuw (42, artdirector), reizen momenteel met zonen Raaf (6) en Jonah (2) door Sri Lanka. Ze geven Raaf zelf les.

Dani van Oeffelen: ‘Laatst zagen we vanuit de tuktuk naar Mirissa een varaan lopen. ‘Wat rijmt daar op?’, vroegen we aan Raaf, waarna we een half uur bezig waren met een potje zelfverzonnen reisbingo. Dankzij alle spelletjes die we onderweg verzinnen, leert hij ongemerkt veel langer dan de twee uur per week die het pakket Nederlands voor groep twee voorschrijft.

Waarom gaan we niet een half jaar op reis, bedachten we toen we vorig jaar tussen twee huizen in zaten. Afgelopen oktober zijn we vertrokken. Thailand en Maleisië hebben we nu gezien, misschien gaan we na Sri Lanka door naar de Filippijnen of naar Vietnam. Alles kan, we reizen licht: Raafs lespakket van de Wereldschool is het zwaarst in onze rugzak. Zijn magnetisch bord met letterset, de poppenkastpoppen en de houten stokjes om het ritme van zinnen te oefenen; alles bij elkaar weegt het een kilo of drie. De Cito-toets die hij straks moet maken, zit er ook al in, verder maakt hotelpersoneel af en toe een printje voor ons.

Als we eenmaal op reis zijn, gaan we élke dag lekker lezen, rekenen en knutselen, dacht ik van tevoren. Maar in de praktijk blijkt er minder structuur: als we onderweg zijn en maar een paar nachten op dezelfde plek blijven, is het soms lastig om aan lesgeven toe te komen, en die zeeën van tijd die we dachten te hebben, vallen in de praktijk toch tegen: de kinderen liggen vaak laat op bed en we zijn als zzp’ers af en toe ook zelf aan het werk. Soms is het moeilijk om Raaf te motiveren. Toen we op de hotelkamer in Maleisië geen internet hadden en buiten moesten leren, vond hij dat lastig: zoveel hitte, zoveel afleiding. Zijn Skypeles met de docent van de Wereldschool, ze zouden de letter ‘h’ behandelen, vond hij maar eng: hij kreeg een huilbui en we moesten er per se bijblijven. En eerlijk is eerlijk: we hebben zelf ook niet altijd zin om les te geven. Heb je éven een uurtje voor jezelf, moet je aan de lettergrepen.

Toch zou ik tegen elk gezin dat nadenkt over reizen met kinderen, zeggen: doen. In plaats van te vragen hoe het op school was en alleen maar ‘weet ik niet’ te horen, maken we deze kant van zijn ontwikkeling nu echt mee. ‘Wat is opposite?’ vroeg Raaf toen het stuur van de huurauto hier in Sri Lanka rechts bleek te zitten in plaats van links. ‘Orange betekent oranje in het Engels, maar óók sinaasappel’, legde hij zijn broertje van 2 laatst uit. En toen hij met Sinterklaas zijn schoen had gezet, hoorden we hem uit zichzelf in het Nederlands, Engels, Maleisisch én Thais bedanken. Heel bijzonder. Kinderen eten naar behoefte, hoor je wel eens, maar ik denk dat ze ook op die manier leren.’

Dani is te volgen via instagram.com/twobirdsandawhale en Jonas via Instagram.com/jonasdeponas

Barbara (46, communicatieadviseur), en Boris (48, ondernemer) Hilberdink zeilden een jaar met kinderen Boaz (17), Yoran (13) en Fynne (12) via Engeland, Spanje en Marokko naar de Cariben. Dat is ruim tien jaar geleden. Boaz gaven ze toen zelf les.

Barbara Hilberdink: ‘Als iemand me nu zou vertellen dat ik met drie kinderen van 1, 2 en 5 zonder zwemdiploma de oceaan over zou varen, zou ik zeggen: je bent gek. Vlak voor we uitvoeren reed Yoran met zijn loopfietsje zó de kade van IJmuiden af. Maar tien jaar geleden was ik een stuk jonger en deed ik het gewoon.’

Boris: ‘Vanaf die dag hebben ze wel permanent in zwemvest gelopen. Het geregelde van Nederland stond ons steeds meer tegen, waarom moest elke boom precies twee meter van de volgende staan? Ik had mijn bedrijf verkocht en we besloten de meest vrije plek op te zoeken die we konden bedenken: de zee. Drie maanden, drie jaar, altijd; we zouden wel zien hoe lang we weg zouden blijven.’

Barbara: ‘Omdat we in Amsterdam geen toestemming kregen van de leerplichtambtenaar, hebben we Boaz op papier laten uitschrijven bij ons gezin en in laten schrijven bij een tante in Friesland. Van die lokale ambtenaar mocht het vervolgens wél, dus konden we weg. We voeren van Engeland naar Frankrijk, Spanje en Portugal en via Marokko naar de Cariben. De mooiste culturen hebben we meegemaakt, de meest bijzondere mensen ontmoet. Elke dag was een avontuur: hoe kom je alleen al met je kinderwagen aan wal als er geen haven is? Maar ondertussen zat ik wel de halve dag met Boaz in de kajuit. Ik vond het lesgeven leuk, bovendien had de leerplichtambtenaar in Friesland ons wél de kans gegeven. Maar door de druk die ik voelde om Boaz goed te leren lezen en rekenen, en de twijfel die jonge moeders eigen is - komt hij later wel mee op school? - heb ik best veel gemist.’

Boris: ‘Als Barbara aan het werk ging, nam ik de andere twee kinderen mee: naar de stad met een lokale bus, havens en strandjes ontdekken.’

Barbara: ‘Achteraf gezien zou ik het nooit meer zo doen. Boaz was een jonge leerling, een jaar extra kleuteren had hem ook geen kwaad gedaan en zo’n reis is al een leerschool voor het leven.’

Boris: ‘Na een jaar stond ik met Yoran bij een kleuterschool op Martinique. De kinderen waren samen aan het spelen en ik zág aan hem dat hij dat ook wilde. Bovendien mag elke boom in Nederland dan op keurige afstand van de volgende staan, de vrijheid om te zijn wie je wilt, ga je op afstand toch steeds meer waarderen. We besloten terug te gaan.’

Barbara: ‘Om in te stromen op een Montessorischool in de buurt, moest Boaz laten zien wat hij had geleerd aan boord. Hij slaagde met gemak, zo intensief had ik met hem geoefend. Het grappige is: van onze drie kinderen is hij de enige die nog steeds boeken leest.’

Karin (45, eigenaar B&B) en Arno (43, marketingconsultant) Kooijman reizen een jaar met hun kinderen Sofie (14), Roos (12) en Jord (10) langs de stranden van Europa.

Karin Kooijman: ‘In onze camper staan drie kratten met lesmappen, antwoordmappen, boeken en een jaarplanning. Heel overzichtelijk, zou je zeggen; maar we reizen wel met een stelletje pubers voor wie het overzicht bewaren best moeilijk is. Als ze ergens niet uitkomen, kunnen ze de docent van de Wereldschool mailen, maar het kan natuurlijk even duren voor ze antwoord krijgen. In plaats van een ander vak, zijn ze dan geneigd een spelletje te gaan doen, dus spring ik vaak in. Inmiddels kan ik wel professioneel bijles gaan geven. Soms moeten we improviseren: Sofie moest een proefje doen met pvc en perspex, maar dat hebben we niet bij ons en gaan we ook niet kopen. Het past niet bij de filosofie van onze reis: in heel Europa stranden opruimen en daarmee de plastic soep onder de aandacht brengen. Ga dat proefje maar opzoeken op YouTube, heb ik gezegd, dan is het net of een docent het voordoet.

Ze volgen alle drie een compleet havo/vwo-lespakket - Jord heeft twee klassen overgeslagen, Roos één - met elke maand een toets voor elk vak en tussendoor tussentoetsen. Wie wat moet inleveren, hou ik bij in een Exceldocument, want ik heb geen zin om, als we in juli weer thuiskomen, de schoolvakantie te moeten besteden aan toetsen inhalen. Huiswerk controleren doe ik niet: ze moeten de antwoorden zelf opzoeken in de antwoordmap, dat is het uitgangspunt van de Wereldschool. Maar ik heb geen zesjesmentaliteit: volgend jaar moeten ze toch weer instromen op hun eigen niveau. Nee, dat idee van compleet zelfstandig lerende kinderen, blijkt eenmaal onderweg wel érg rooskleurig, haha.

Als je een lekker weekend hebt gehad, is de maandag nooit leuk, zelfs niet op reis. Maar wat moet, dat moet, leren we onze kinderen, en waar we ook zijn, om 9 uur beginnen ze. Na twee vakken is het pauze, na de lunch proberen we klaar te zijn. Een vak kost meer tijd dan op een gewone middelbare school: omdat er niets klassikaal gebeurt, moeten ze meer oefeningen maken en meer lezen, en dan proberen we ook nog eens veel school in korte tijd te proppen, anders komen we helemaal niet meer aan reizen toe. Rijden tijdens het huiswerk maken, gaat bijvoorbeeld niet, dan worden ze misselijk.

Ja, les op reis is zwaarder voor de ouders dan voor de kinderen, denk ik. Maar als iedereen de discipline heeft, is het een fantastische mogelijkheid. Koptelefoon op, wiskunde maken op bed en als je klaar bent, lekker suppen aan het strand. En welk gezin eet nou elke ochtend, middag én avond samen? Maar misschien beseffen ze pas echt hoe bijzonder dit is als we straks weer thuis zijn. Toevallig zag ik laatst het rooster van Jords klas. ‘Die kinderen zitten nu nog op school, hoor’, zeg ik ’s middags tegen hem, ‘en daarna moeten ze naar huis fietsen, huiswerk maken en dan is de dag alweer voorbij.’ ‘Jahaa, mam’, zei hij.’

Het gezin Kooijman is te volgen via instagram.com/weseawaste