Direct naar artikelinhoud

Vast in de file? Vijf dingen die u voortaan moet weten

Filemaand november is nog niet van start gegaan, of de filerecords sneuvelen al. Dinsdagochtend was met 970 kilometer file volgens de ANWB de drukste spits van het jaar. Dit moet u voortaan weten wanneer u weer aansluit in de file.

en
Auto's staan op de A20 in de file tijdens een drukke spits.Beeld ANP

De files groeien de komende jaren flink, ondanks uitbreiding van het asfalt

Wat er ook aan uitbreiding van het wegennet nog aankomt, voorlopig staat de automobilist meer en langer in de file. Dat voorziet het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) in een rapportage die minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Milieu) naar de Tweede Kamer stuurde. In vergelijking met 2017 moet de gebruiker van het hoofdwegennet tot 2023 rekening houden met 35 procent meer reistijdverlies.

Met dank aan de bloeiende economie. Hoe beter het in Nederland gaat, hoe voller het op de weg is. Sinds 2008, het jaar van de filerecords, is er veel gewerkt aan uitbreiding van het wegennet (de komende tien jaar komt er nog minstens 1000 kilometer aan rijstroken bij), maar die miljardeninvesteringen maken niet dat de doorstroming op de snelwegen en het onderliggende wegennet flink is verbeterd.

Het aantal gebruikers van die wegen groeit namelijk ook. Sinds 2008 is alleen al het aantal personenauto’s met meer dan een miljoen toegenomen (nu 8,3 miljoen). De laatste jaren neemt vooral ook het aantal bestelbussen toe. Wat ook nog in belangrijke mate meespeelt: voor het woon- werkverkeer pakt minstens 60 procent van de werknemers de auto. Daarbij: die afstand groeit. In dat forensenverkeer zit in 95 procent van de gevallen alleen de bestuurder in de auto.

Een sluiproute inslaan heeft meestal weinig zin

Als de file lang genoeg is geven navigatiesystemen vaak een alternatieve route op. Is het slim die te volgen? ‘Dat hangt van de route af’, zegt Ben Immers, verkeersadviseur en emeritus hoogleraar verkeer en infrastructuur aan de TU Delft en de KU Leuven. Leidt de route over een andere snelweg dan is het het overwegen waard, ‘maar moet je door allerlei dorpskernen, dan gaat het al vrij snel fout natuurlijk.’

Arnoud Broekhuis, manager verkeersinformatie bij de ANWB, vergelijkt het met de rij voor de supermarktkassa. ‘Als jij ziet dat er ergens een kortere rij is, ga je daar staan. Maar als iedereen dat doet, staat het daar ook vol.’

In Nederland is het ‘negen van de tien keer’ het verstandigst om op de snelweg te blijven rijden, zegt ook Hans van Lint, hoogleraar verkeerssimulatie aan de TU Delft. ‘Binnendoor is vaak niet sneller dan in de file blijven tuffen. Mijn advies zou zijn: alleen als de tijdswinst een half uur zou zijn moet je het proberen.’

Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat op alternatieve routes vaak over kleinere wegen met lagere maximale snelheden leiden. Het probleem is ook dat andere weggebruikers hetzelfde advies krijgen voorgeschoteld van hun tomtom. Een navigatiesysteem voorspelt de snelste route op basis van informatie van dat moment. ‘Als iedereen die route volgt, dan verpruts je die voorspelling’, zegt Van Lint. ‘Als je als navigatieapp echt heel goed een route wil voorspellen moet je meerekenen dat de situatie zal veranderen omdat gebruikers jouw advies opvolgen. Maar zo intelligent zijn navigatiekastjes nog niet.’

Waarom er volgens de ANWB 970 kilometer file is en Rijkswaterstaat 500 kilometer telt

Over de lengte van files valt niet te twisten, zou je denken. Toch lopen filemetingen vaak flink uiteen. Zo was er dinsdagochtend om 10.55 uur volgens de ANWB sprake van tien files met een lengte van 18 kilometer. Rijkswaterstaat telde op datzelfde tijdstip slechts zes files, maar wel van in totaal 28 kilometer lengte. Op het drukste moment telde de ochtendspits volgens de ANWB 970 kilometer file, terwijl Rijkswaterstaat op een piek van ruim 500 kilometer uit kwam.

Dat verschil heeft alles te maken met het feit dat de twee organisaties er verschillende methodes op na houden om files te meten. Zo maakt Rijkswaterstaat gebruik van zogenoemde detectielussen in het wegdek, die de snelheid en de in intensiteit van het verkeer meten. De lussen liggen onder ongeveer de helft van het rijkswegennet (het hoofdwegennet) – met name in de Randstad.

De ANWB combineert sinds 2015 informatie van Rijkswaterstaat over ongelukken of wegonderhoud met data van TomTom. Dat navigatiebedrijf verzamelt continu informatie uit de eigen navigatiekastjes, maar ook van smartphonegebruikers. Rijden er opeens veel auto’s 60 kilometer per uur op een stuk snelweg waar ze 100 mogen? ‘Dan wordt dat geregistreerd als file’, zegt ANWB-manager Broekhuis. Het voordeel van die methode is volgens hem dat alle wegen meetellen.

Om de verwarring groter te maken: de definitie van wat een file is verschilt ook per organisatie. Voor de ANWB is er sprake van file als auto’s (flink) minder hard rijden dan mag. Rijkswaterstaat spreekt pas van ‘stilstaand verkeer’ wanneer auto’s, over een lengte van twee kilometer weg langzamer dan 25 kilometer per uur rijden. Als het aan minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) ligt, komt er een einde aan de verwarring en worden files volgens één methode gemeten.

De verstokte automobilist is moeilijk te verleiden tot ander gedrag, daarom zijn files moeilijk op te lossen

Wat valt er te doen tegen de woekerende files? Bij alle ‘oplossingen’ geldt in ieder geval één constante: onderschat niet hoe de Nederlander gehecht is aan mobiliteit en al helemaal aan de auto. Wat er ook nog verbeterd kan en moet worden aan het openbaar vervoer, de verstokte automobilist is moeilijk te verleiden tot ander gedrag en velen nemen het maar zoals het is. De file is een natuurwet. Dus nog meer asfalt? Volgens onderzoek uit Toronto leidt een procent meer wegcapaciteit tot eenzelfde groei van het verkeer. Verplicht carpoolen op bepaalde uren en daar de rijstroken op inrichten? Verbod voor vrachtverkeer op bepaalde uren? Aantrekkelijker, sneller openbaar vervoer maken, vergt ook enorme investeringen. Op het spoor komen er wel meer en snellere treinen bij, maar ook daarbij past een kanttekening: er moet fors worden geïnvesteerd in een beter beveiligingssysteem om betere benutting van het spoor mogelijk te maken. Een interessante optie om enige grip te krijgen op verkeersstromen is en blijft een vorm van rekeningrijden, maar daar deinst de politiek voor terug. Betalen voor gebruik in plaats van bezit (nu bijvoorbeeld in België ter discussie) vergt aanpassing van allerlei vormen van belastingheffing en schrikt velen af.  

Galant rijgedrag helpt files voorkomen

Wie niet kan thuiswerken en de spits niet kan mijden, doet er goed aan om zo galant mogelijk te rijden. ‘Geef elkaar de ruimte bij afritten’, zegt Arnoud Broekhuis van de ANWB. ‘Hoe meer ruimte je elkaar laat, hoe makkelijker het doorstroomt.’ Volgens de manager verkeersinformatie worden files bovendien geregeld langer dan nodig door kop-staartbotsingen. ‘Dat komt veel voor. Mensen zijn afgeleid, letten niet goed op en veroorzaken onnodig een aanrijding.’

Soms is gedrag dat door veel mensen als asociaal wordt gezien juist het beste, zegt hoogleraar verkeerssimulatie Hans van Lint. ‘Gebruik de invoegstrook tot het einde. Mensen ergeren zich eraan als je dat doet. Maar het is wel het beste, want je gebruikt zo veel mogelijk van de capaciteit van de weg.’

Hoe denkt de filerijder erover? Lees hier hoe vier filerijders de spits ervaren.