Regeringspartijen koersen aan op verklaring ter verzachting van Pact van Marrakech

De extra VN-stemverklaring – een zogenoemde EOP (explanation of position) – zal waarschijnlijk vrijdag door de ministerraad worden goedgekeurd, bevestigen ingewijden.

Staatssecretaris Mark Harbers van Asiel heeft deze week overleg gehad met regeringspartijen over de aanvullende tekst. Die moet worden ingediend als Nederland op 10 en 11 december tijdens een VN-bijeenkomst in Marrakech akkoord gaat met het ‘pact voor veilige, geordende en reguliere migratie’. Op dit moment is er nog overleg met andere EU-lidstaten die zich mogelijk aansluiten bij de EOP.

Het pact waarover 190 VN-landen al twee jaar spreken, heeft de afgelopen maanden plotseling tot grote politieke spanningen geleid in meerdere Europese landen. Vooral nadat Oostenrijk eind oktober in navolging van de VS en Hongarije de steun had ingetrokken, borrelde ook in andere lidstaten bezorgdheid op over de consequenties van de internationale afspraken. In Nederland voorspellen vooral PVV en Forum voor Democratie dat ‘het pact van Marrakech’ de deur opent voor nieuwe migratiestromen.

Mede onder druk van die partijen laat Harbers al ruim een maand een ‘juridische analyse’ uitvoeren. Hij stuurt uiterlijk volgende week zijn bevindingen naar de Kamer. Daarna is er een debat.

Door een extra stemverklaring af te geven moet voorkomen worden dat aan de hand van het VN-pact nieuwe jurisprudentie ontstaat waardoor migranten extra aanspraken kunnen maken. In de EOP komt expliciet te staan dat het pact daarvoor niet bedoeld is.

Experts op het gebied van internationaal recht menen dat zo’n aanvullende stemverklaring niet nodig is, omdat in de tekst van het pact al staat dat het gaat om een ‘niet wettelijk bindend raamwerk voor samenwerking’. Daarom vindt coalitiepartner D66, een groot voorstander van de VN-afspraken, een EOP overbodig. De partij van fractievoorzitter Rob Jetten gaat er op verzoek van andere coalitiepartners mee akkoord, ook omdat er inhoudelijk niks verandert aan het pact.

De regeringspartijen VVD en CDA hechten wel belang aan een extra waarborg. Ze wijzen erop dat juristen het pact nu al verschillend interpreteren. Zo merkte hoogleraar internationaal recht Tom Zwart eerder in de Volkskrant op dat ‘creatieve juristen’ het pact kunnen aangrijpen als extra bouwsteen voor nieuwe migrantenrechten, zelfs als politici dat zo niet bedoeld hebben.

Zeker is dat een extra stemverklaring ook een politiek probleem moet oplossen. Met provinciale statenverkiezingen in aantocht willen VVD en CDA niet de indruk wekken dat ze laconiek omgaan met migratievraagstukken.

Politieke spanning

In andere EU-lidstaten is de politieke spanning nog hoger opgelopen. In België en Estland dreigden de afgelopen weken zelfs de regeringen te vallen over het pact van Marrakech. In Estland lijkt de crisis inmiddels bezworen, maar in België duurt de onzekerheid nog voort. Volgens bronnen in Den Haag sluiten beide landen zich mogelijk aan bij een gemeenschappelijke EOP. Ook in Duitsland is er inmiddels overeenstemming over een aanvullende verklaring.

Bondskanselier Angela Merkel is een uitgesproken voorstander van het pact, maar ook in haar partij is er onrust ontstaan. Tijdens een partijcongres van de CDU begin december mogen de leden zich uitspreken over het pact. De verwachting is dat door de aanvullende verklaring de kou uit de lucht is.

Volgens voorstanders van het Marrakechpact zijn de VN-afspraken bedoeld om migratie ordelijker te laten verlopen, zodat minder mensen slachtoffer worden van smokkelaars en levensgevaarlijke overtochten. De rechten van migranten worden nogmaals geformuleerd, maar tegelijkertijd staat in het pact dat landen illegale migratie moeten tegengaan. Tegenstanders menen juist dat het pact geen oog heeft voor de nadelen van migratie en de lidstaten verplicht om voortaan de positieve kanten te benadrukken.