Direct naar artikelinhoud
ReportageNavo-oefening in Noorwegen

Via de ‘militaire snelweg’ naar Noorwegen voor de grootste Navo-oefening sinds de Koude Oorlog

De grootste Navo-oefening sinds de Koude Oorlog is al half geslaagd als donderdag alle mankracht mét materieel aanwezig is in Noorwegen. ‘Een deel van de overwinning is dat iedereen er is op Dag Eén’, aldus de Amerikaanse admiraal James Foggo, die de operatie Trident Juncture in de komende weken leidt. Bij eerdere oefeningen was militair transport binnen Europa allesbehalve eenvoudig.

Zr. Ms. Johan de Witt- Mariniers zijn bezig met het vastzetten van hun apparatuur voor de reis naar Noorwegen om mee te doen bij de grote Navo-oefening.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

In Den Helder, waar veel van de deelnemende Nederlandse militairen vertrokken, maakte generaal-majoor Gijs van Keulen zich vorige week in elk geval geen zorgen. Als directeur Operationele Gereedheid op het Ministerie van Defensie zag hij met gepaste trots hoe het reusachtige amfibische transportschip Zr.Ms. Johan de Witt, volgestouwd met transport- en gevechtsvoertuigen, stipt op tijd de marinehaven verliet.

De kern van de oefening is volgens de Amerikaanse admiraal Foggo het testen van de snelle interventiemacht NRF, inclusief de zogeheten flitsmacht van zo’n 5.000 man. Die moet binnen 48 uur in staat zijn om over de weg, per trein of per vliegtuig te vertrekken naar een conflictgebied, in afwachting van versterking. De flitsmacht werd opgericht in 2014, het jaar dat Rusland de Krim annexeerde en zich openlijk militair verbond met Oekraïense separatisten.

De oefening mag dan donderdag officieel beginnen, een deel van de troepen is al lang ter plekke. Om te voorkomen dat Noorse havens en vliegvelden overbelast raken, tienduizend voertuigen lange files veroorzaken, of deelnemende landen elkaar letterlijk in de wielen rijden. Maar ook om te testen hoe lastig het is om zoveel troepen naar het oefengebied te krijgen.

Het wiel opnieuw uitvinden

‘Sommige Britse eenheden bijvoorbeeld hebben niet de voor de hand liggende route gekozen, over zee, maar reden door Nederland, Duitsland en Denemarken – zo’n 2.000 kilometer voordat ze naar Noorwegen overstaken’, zegt Bram Boxhoorn, directeur van de Atlantische Commissie, een Haags kenniscentrum. ‘Ze wilden weten op welke obstakels ze zouden stuiten, en nieuwe vaardigheden leren. Sinds begin deze eeuw heeft de Navo vooral buiten Europa geopereerd, met name in Afghanistan. We moeten het wiel opnieuw uitvinden’.

Bij eerdere oefeningen, in de Baltische staten, was militair transport vanuit andere delen van Europa allesbehalve eenvoudig. Onder meer door bureaucratische rompslomp (het verkrijgen van toestemming voor het doorlaten van konvooien) en een gebrekkige infrastructuur (bruggen die niet geschikt bleken voor zware voertuigen). Het bracht minister van Defensie Ank Bijleveld tot de verzuchting: ‘Toeristen reizen gemakkelijker door Europa dan degenen die hen beschermen, onze militairen’. Nederland propageert nu binnen de Navo en de EU de ‘militaire snelweg’, een reeks maatregelen om transporten soepeler te laten verlopen.

Voor de Noorse kust voegt de Johan de Witt zich, met drie andere Nederlandse marineschepen, bij meer dan zestig vaartuigen uit de Navo-landen. In het luchtruim zal de aan boord vervoerde Cougar-helikopter deel uitmaken van een 140 vliegtuigen en heli’s tellende luchtvloot, met onder meer een Nederlands vliegtuig dat straaljagers in de lucht kan bijtanken. Honderden voertuigen en 2.200 militairen completeren de Nederlandse bijdrage aan de oefening, waaraan in totaal zo’n 50 duizend mannen en vrouwen deelnemen.

Militairen voorafgaand aan het vertrek vanaf Eindhoven Airport naar Noorwegen.Beeld ANP

‘Russische assertiviteit’

Indrukwekkende aantallen, ‘en dat is ook de bedoeling van de hele oefening: indruk maken’, zegt Van Keulen. In Noorwegen concentreren alle 29 Navo-landen zich op hun kerntaak: het beschermen van het eigen grondgebied. Van Keulen: ‘De oefening simuleert een tegenstander die Navo-lid Noorwegen aanvalt. Daarna reageren alle bondgenoten in lijn met artikel 5 van het Navo-verdrag eensgezind op de agressie tegen een van de lidstaten’. De ‘tegenstander’ is natuurlijk Rusland, maar hoge militairen – laat staan diplomaten op het Navo-hoofdkwartier in Brussel – zeggen dat nooit hardop.

De Noorse generaal Dag Soberg, die Van Keulen flankeerde op de kade in Den Helder, spreekt in algemene termen over ‘een veranderde veiligheidssituatie in en rond Europa’. Maar het was volgens hem niet louter ‘uit beleefdheid’ dat zijn regering de Navo uitnodigde voor machtsvertoon op ongekende schaal.

Noorwegen maakt zich zorgen over wat de Navo, eufemistisch, ‘de Russische assertiviteit’ noemt. Vorig jaar zagen de Noren hoe Russische straaljagers manoeuvres uitvoerden nabij een radarstation aan de 200 kilometer lange Russisch-Noorse grens. Vanuit dat station wordt al jaren de opbouw van de Russische vloot met argusogen gadegeslagen. In de Barentszzee en de Arctische wateren, rijk aan olie en gas, treffen Noorse en Russische schepen elkaar vaak – tot dusverre vreedzaam.

Zr.Ms. Johan de Witt verlaat de haven van Den Helder.Beeld ANP

Ver van de grens

Uit bezorgdheid heeft Noorwegen de VS gevraagd hun militaire aanwezigheid in het land, enkele honderden mariniers, te verdubbelen. Washington stemde toe, en zal de troepen dichter bij de Russische grens stationeren. Om de Russen niet nodeloos te provoceren zullen de manoeuvres van de komende weken ver van de grens plaatsvinden: de troepen blijven er zo’n duizend kilometer van verwijderd, vliegtuigen 500 kilometer. ‘Er is geen enkele reden voor de Russen om bang te zijn, of om dit te zien als iets anders dan een defensieve oefening,’ zei een hoge Noorse militair.

Of de Russen bang zijn, met hun enorme militaire overmacht aan de noord- en oostgrens van de Navo, valt te betwijfelen. Boos zijn ze wel, op Noorwegen en de Navo. ‘Roekeloos sabelgekletter in deze voorheen kalme regio kan vergaande consequenties hebben’, citeerde het persbureau Tass een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Moskou. De Noorse regering wordt ervan beticht de weg te banen voor een ‘ongekende militarisering in de noordelijke regio’s’. De Russische tv-zender RT hekelde ook de deelname van twee neutrale landen, Zweden en buurland Finland, aan de oefening. De media meldden wel dat de Navo Russische waarnemers heeft uitgenodigd, níet of Moskou daarop ingaat.

Vanaf Eindhoven Airport worden militairen naar Noorwegen gebracht om deel te nemen aan de NAVO-oefening Trident Juncture.Beeld ANP

Eerdere oefeningen brachten behalve haperend transport ook andere tekortkomingen aan het licht, weet Boxhoorn van de Atlantische Commissie: de tegenstander (de Rus dus) wist mobiele telefoontjes van Navo-militairen te traceren. Generaal Van Keulen tikt op zijn uniform: in zijn linkerzak heeft hij een privételefoon, aan de rechterkant een diensttelefoon. Privétoestellen mogen in het oefengebied niet gebruikt worden.

Digitale oorlogvoering is een onlosmakelijke component van de oefening. Van Keulen en andere hoge militairen willen er weinig over kwijt, behalve dat de Navo ook op dit terrein ‘puur defensief’ opereert. ‘We testen hoe we ons kunnen beschermen, hoe veilig onze systemen zijn’. Relativerend: ‘Het is geen nieuw fenomeen. Al tijdens de Koude Oorlog werd ons radioverkeer gestoord’.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat de oefeningen op 10 duizend kilometer afstand van Russische grens zouden plaatsvinden. Dit moet zijn duizend kilometer.

Klik of tik op de afbeelding om in te zoomen.

Ver van de grens