Hoogleraar: effect therapie en pillen tegen depressie wordt overschat, milde vorm kan spontaan genezen

Van een milde depressie kun je ook spontaan genezen, zonder behandeling. Het automatisme waarmee patiënten een behandeling krijgen, praten of pillen of allebei, moet op de schop. Dat schrijft hoogleraar klinische psychologie aan de VU, Pim Cuijpers, in een online artikel op de website van het Journal of the American Medical Association (JAMA). Cuijpers is gespecialiseerd in het onderzoek doen naar de effectiviteit van behandelingen voor psychische stoornissen. ‘Patiënten moeten beter voorgelicht worden over het bescheiden effect van gesprekstherapie en medicatie. Anders kunnen ze geen goede afweging maken.’

Wat is de kans dat mensen spontaan beter worden na een milde depressie?

‘De meeste studies kijken niet zozeer of mensen herstellen, maar of de klachten flink verminderen: met de helft of meer. Zo gedefinieerd is de kans dat je binnen een paar maanden spontaan herstelt 30- tot 40 procent. Als je gesprekstherapie krijgt of medicatie is de kans op herstel – of liever gezegd flinke klachtenreductie – 54 procent. De extra winst van pillen of praten is veel minder dan we vaak denken. Ik vind dat mensen dit moeten weten om een goede afweging te kunnen maken.’

Als je een depressie hebt, doe je álles. Toch?

‘Ja, een ernstige depressie is verschrikkelijk. Je doet alles om eruit te komen. Een milde depressie is ook heel akelig, maar het is een optie om drie maanden af te wachten. Van medicatie krijgen veel mensen bijwerkingen, psychotherapie vergt een grote inspanning en veel tijd. Terwijl de kans op herstel er niet enorm veel groter door wordt. Die informatie hebben patiënten nodig om goed af te wegen of het de moeite waard is in therapie te gaan of pillen te gaan slikken.’

Worden patiënten onvoldoende geïnformeerd over de bescheiden effecten van depressie-behandelingen?

‘Therapeuten en huisartsen brengen dat niet voor het voetlicht in de spreekkamer. De reflex is: we hebben medicijnen en therapieën die volgens de wetenschap effectief zijn en dús gaan we die toepassen. Of de behandelaars zelf beseffen hoe bescheiden de effecten zijn van depressiebehandelingen, weet ik niet. Als je iemand tijdens de behandeling ziet opknappen, is het verleidelijk dat aan te therapie toe te schrijven, terwijl dat vaker niet dan wel het geval is.’

Er zijn veel verschillende therapieën tegen depressie. Mindfulness, runtherapy, cognitieve gedragstherapie, antidepressiva. Zit er geen behandeling tussen die betere resultaten geeft?

‘Nee. Elk jaar worden nieuwe therapieën ontwikkeld. Elke nieuwe therapie claimt: dit is beter dan we hadden. Uiteindelijk wordt die claim nooit waargemaakt. Of het nu mindfulness based cognitieve gedragstherapie (mbcgt) is of acceptance and commitment therapy (act) of narratieve therapie: het is allemaal prima, maar het werkt niet beter dan wat we hadden. Daarom doe ik ook een oproep om te stoppen met het ontwikkelen van weer nieuwe therapieën. We hebben er al tientallen. Laten we onze aandacht richten op de groep met een chronische depressie bij wie geen enkele behandeling aanslaat of die heel snel na een behandeling weer terugvalt. Deze patiënten – 30 procent van het totaal – hebben we weinig te te bieden, terwijl zij er het slechtst aan toe zijn.’

Volgens de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), Damiaan Denys, zoeken we in Nederland te makkelijk psychische hulp. Dat gaat ten koste van de patiënten die er het slechtst aan toe zijn.

‘Dat zie ik als cafépraat. De meeste depressies worden behandeld door de huisarts, een praktijkondersteuner of een psycholoog. Dat gaat niet ten koste van de psychiatrie waar mensen met de zwaarste problemen terecht komen, al dan niet in een instelling. Het probleem is veel meer dat onderzoekers en financiers hun tijd en geld liever steken in een nieuwe therapie tegen depressie. Daar kunnen ze op congressen mee scoren. Maar iets ontwikkelen voor chronische depressie is duurder, ingewikkelder en biedt minder kans op succes. Ik hoop met mijn verhaal in JAMA de onderzoekswereld een beetje wakker te schudden.’